قاعده جمجمه یک محل پیچیده و پر از عناصر مهم و حیاتی است که با ورودی های مختلف، نخاع، بسیاری از عروق خونی و اعصاب از آن عبور می کنند. عمل جراحی قاعده جمجمه جهت تومورهای سرطانی یا غیر سرطانی، ناهنجاری های قسمت انتهایی مغز و یا چندین مهره ابتدایی گردن صورت میگیرد. از آن جا که این ناحیه محل دشوار و غیر قابل دسترس است، جراحی قاعده جمجمه می تواند به صورت آندوسکوپی با کمترین تهاجم صورت گیرد که در این پروسیجر جراح می تواند از طریق ورودی های طبیعی جمجمه مانند سوراخ بینی، دهان و یا ورودی جدید از طریق بالای ابرو به قاعده جمجمه وارد شود. این نوع از جراحی به یک تیم متبحر و متخصص جراحی مغز و اعصاب به همراه جراح گوش و حلق و بینی، جراح فک و صورت و یا رادیولوژیست احتیاج دارد قبل از اینکه جراحی قاعده جمجمه گسترش و توسعه یابد تنها راه خارج سازی تومور از طریق باز کردن کاسه سر بود که بسیار عمل سنگین با عوارض بالا بود که امروزه با این روش های جدید آندوسکوپی بیمار با کمترین عوارض و بستری در بیمارستان جراحی و مرخص میشود.
آناتومی جمجمه
ساختار جمجمه ساختار اصلی و چهار چوب سر به حساب می‌آید. جمجمه از استخوان و غضروف هایی تشکیل شده است که ساختار صورت را حفظ میکند و از مغز در برابر آسیب محافظت میکند. جمجمه یک ساختار استخوانی است که در تمامی انسان ها و حیوانات وجود دارد که به عنوان چهارچوب سر عمل میکند. پایه جمجمه یک منطقه شلوغ و پیچیده که نخاع و بسیاری از رگ های خونی و اعصاب و … از آن عبور میکند. جمجمه بدون در نظر گرفتن استخوان متحرک فک تحتانی ، کرانیوم نامیده میشود. کرانیوم از دو بخش تشکیل شده است. جمجمه مغزی که بخشی از جمجمه است که وظیفه حفاظت از مغز را بر عهده دارد. و قسمت دوم استخوانهای صورت ، در جلو و پایین جعبه مغزی قرار گرفته است و اسکلت صورت را می‌سازد. استخوانهای جعبه مغزی ۸ عدد هستند ۴ عدد فرد و میانی و ۲ عدد زوج و طرفی هستند. استخوانهای صورت ۱۴ عدد هستند که ۶ عدد زوج و ۲ عدد فرد هستند. برای اطلاع از جراحی قاعده جمجمه ادامه مطلب را مطالعه کنید.
قاعده جمجمه در کجا قرار دارد؟
قاعده جمجمه در قسمت تحتانی جمجمه قرار دارد و بسیاری از رگهای خونرسان مغز بر روی آن قرار گرفته است به همین دلیل بسیار مهم و حساس می باشد و در صورت بروز تومور باعث فلج همیشگی و گاهی منجر به مرگ می شود. محل قرار گیری این قسمت بر روی سینوس ها ،بینی ، و گوش میانی می باشد به همین دلیل با ایجاد بیماری های بینی و سینوسی ،قاعده جمجمه هم درگیر می شود.
کاربرد جراحی قاعده جمجمه
در اینجا به تعدادی از موارد اشاره میشود:
- کیست های دوران جنینی
- عفونت های قاعده جمجه
- تومور های هیپوفیز
- مننژیوم : تومور هایی که از مننژ(لایه ای بین مغز و جمجه) منشا میگیرند.
- کوردوم : تومور هایی با رشد آهسته که از استخوان جمجمه منشا میگیرند.
- نورالژی تری ژمینال با درد شدید در یک سمت صورت
- کرانیوفارنژیوما که در نزدیکی غده هیپوفیز رشد میکنند.
- کرانیوشینوستوز : حالتی که سوچوراستخوان جمجمه در دوران نوزادی خیلی زود بسته میشود و رشد استخوان جمجمه و شکل مغز را با مشکل روبرو میکند.
- فیستول مایع مغزی نخاعی
- آنوریسم مغزی : عروق خونی با دیواره ضعیف و متورم و پر خون در مغز
- مالفورماسیون (بد شکلی) شریانی-وریدی (شریان یا وریدی که به صورت غیر طبیعی به یکدیگرمتصل شده اند)
علائم و نشانه های بروز تومور در قاعده جمجمه
- سرگیجه و سردرد
- درد در ناحیه صورت
- کاهش شنوایی
- گرفتگی بینی و عفونت های مکرر سینوسی
- درد صورت
- اختلال بینایی
- ضعف و بی حسی در اندام ها
- ضعف عضلات یک سمت صورت
- صدای وزوز گوش
- اختلال بویایی
- عفونت های مقاوم به درمان سینوس های صورت
روش های تشخیص جراحی قاعده جمجمه
به نحوه ی معاینه، تست های فیزیکی و یا علائم بیمار بستگی دارد چون به دلیل جایگاه تومور دید مستقیم امکان پذیر نیست پس می توان از روش های زیر کمک گرفت:
- مطالعات عکسبرداری از مغز : میتوان تست های ویژه مثل MRI، MRA،PET،CT، عکسبرداری با وضوح بالا را انجام داد و از محل دقیق تومور آگاه شد.
- نمونه برداری : (بیوپسی) قسمت کوچکی از جمجمه برداشته می شود و تحت دید میکروسکوپ بخش بسیار کمی از تومور برداشته و نوع آن توسط آزمایشگاه مشخص می گردد. گاهی این کار میتواند بدون برداشتن جمجمه با آندوسکوپ صورت پذیرد.
- دیگر تست ها مثل تست تعادل، اعصاب مغزی، فعالیت عضلانی، بینایی و شنوایی چک شود. همچنین اسکن دیگر نقاط بدن میتواند به تشخیص بیماری کمک کند.
جراحی قاعده جمجمه
جراحی در محل قاعده جمجمه یکی از انواع جراحی مغز و اعصاب است که برای حذف یا ترمیم یک اختلال بر روی سطح استخوان زیر مغز (قاعده جمجمه) انجام می شود. جراحی‌قاعده جمجمه، روشی کاملا تخصصی و غیر تهاجمی است که به منظور ارزیابی، تشخیص، و درمان تومورهای خوش خیم و یا سرطانی واقع در مغز، قاعده جمجمه و قسمت بالایی مهره های نخاعی، مورد استفاده قرار می گیرد. این روش به رفع و اصلاح مشکلات و نقایص مادرزادی نیز کمک می کند.
قاعده جمجمه مغز را از چشم، بینی، گوش ها و دیگر ساختارهای صورت جدا می کند. این نوع جراحی به علت اینکه تمام رگها و اعصاب ورودی و خروجی به مغز از آن عبور میکند و از قاعده جمجمه وارد و خارج می شوند، حساسیت بسیار بالایی دارد و اگر هنگام درآوردن تومور در این محل بی‌دقتی شود خطرات زیادی از جمله فلج شدن صورت فرد اتفاق می‌افتد. عمل جراحی در محل قاعده جمجمه یک جراحی میان‌رشته‌ای است که با همکاری جراحان گوش و حلق و بینی و بهترین جراحان مغز و اعصاب انجام میشود.
دسترسی و درمان ناهنجاری های مغزی در قاعده جمجمه سخت بوده اما با پیشرفت در جراحی و بهبود تصویربرداری عصبی، قاعده جمجمه قابل دسترسی، جراحی و درمان است. پیشرفت روز افزون علم در این زمینه موجب میشود کم تهاجمی باشد. جراحی قاعده جمجمه به دو روش انجام میگیرد. جراح بسته به ناهنجاری ایجاد شده روش جراحی را انتخاب میکند.
کرانیوتومی : کرانیوتومی یا Craniotomy یک روش جراحی سنتی و باز است که در آن قسمت هایی از جمجمه به صورت موقت برای دسترسی به مغز استخوان برداشته میشود.
ترانسفنوئید : ترانسفنوئید یا Transsphenoidal یک روش کم تهاجمی که در آن عمل از طریق سوراخ بینی و به کمک آندوسکوپ انجام میگیرد. برش های کوچکی که ایجاد میشود که عموما قابل مشاهده نیستند.
انواع جراحی های قاعده جمجمه
جراحی به روش آندوسکوپی
کف جمجمه از ساختارهای متعدد و حساسی تشکیل شده است. جراحی کف جمجمه به این صورت است که قسمت های کف جمجمه قسمت مورد نیاز کاسه سر بریده و کنار گذاشته میشود سپس مغز از داخل کنار زده میشود و به قسمت پایین جمجمه از طریق یک سوراخ بسیار ظریف و کوچک دسترسی پیدا می کنند. در صورت بزرگ بودن تومور جراحی به دفعات مشکل خواهد بود. پیشرفت تکنولوژی و به وجود آمدن لنزهای آندوسکوپی ( تلسکوپ هایی که از طریق آن می توانیم داخل بینی را ببینم)، جراحان توانستند که از طریق داخل بینی به کف جمجمه برسند و دیگر احتیاجی به اینکه تمام یا قسمتی از کاسه سر برداشته شود نیست تا بتوان به کف جمجمه دسترسی پیدا کرد و جراحی را انجام داد.
جراحی باز قاعده جمجمه
تومورهای موجود در قاعده جمجمه شایع نیستند اما کوردوما، مننژیوم ها، همانژیوپریسیتوما پاتولوژی های مختلفی هستند که در قاعده جمجه دیده می شوند و نوع شایع این تومورها تومورهای هیپوفیز هستند. تومورهای هیپوفیز با روش آندوسکوپی به راحتی و با کیفیت بالا انجام میشود .و کیفیت بالایی نیز دارد.
نکات مهم جراحی قاعده جمجمه
تومورها و اختلالاتی که با جراحی‌قاعده جمجمه برطرف می شوند، عبارتند از:
- کیست های موجود از بدو تولد
- تومورهای ناشی از عفونت
- تومور های غده هیپوفیز. این غدد در پشت بینی و چشم ها یافت می شوند.
- غدد پرده های مغزی که اغلب در قاعده جمجمه یافت می شوند.
- درد در ناحیه اعصاب سه قلو، این درد در یک سمت صورت حس می شود.
- حفره های مایع مغزی- نخاعی
پس از این جراحی بزرگ و حیاتی به یک تیم متخصص جهت مراقبت بیمار احتیاج است که هدف آنها این است که دوباره بیمار را به زندگی عادی برگردانده و او بتواند به تنهایی نیازهای روزانه ی خود را برطرف سازد. گاه بیماران پس از جراحی به روش های کمکی مانند رادیوتراپی، شیمی درمانی و رادیوسرجری احتیاج دارند همچنین جهت تعیین میزان بهبودی از روش های عکسبرداری کمک گرفته می شود.در انتهای این مبحث نتیجه میگیریم که بعداز جراحی قاعده جمجمه به صبوری و مراقبت بیمار و همچنین حمایت روانی خانواده احتیاج داریم تا بهترین نتیجه حاصل شود.
مراقبت های پس از جراحی قاعده جمجمه
مراقبت های بعد از جراحی تاثیر زیادی بر سلامت جسمی فرد خواهد گذاشت و تاثیر زیادی بر روند بهبود شما خواهد گذاشت.
- مسکن های تجویزی پزشک را حتما هر ۴ ساعت ۱ بار مصرف کنید. از مصرف داروهایی که پزشک تجویز نکرده است باید خودداری شود. حداقل ۳ ماه از مصرف داروهای ایبوبرفن، آسپرین و ناپروکسین خودداری کنید.
- مصرف مایعات مانند آب توصیه میشود.
- از مصرف الکل و دخانیات جدا خودداری کنید.
- ورزش های سنگین انجام ندهید، پیاده روی آرام توصیه میشود.
- در محل جراحی از مواد آرایشی استفاده نکنید.
- شستن ناحیه جراحی با لیف ممنوع است. مراقب باشید هنگام حمام کردن بخیه های ناحیه مورد نظر خیس نشود. از رفتن به استخر جدا خودداری کنید.
- رانندگی نکنید.
- از مسافرت با مسافت های طولانی خودداری کنید.
- به توصیه های پزشک خود عمل کنید و یک هفته بعد از جراحی حتما پزشک خود را در جریان وضعیت خود قرار دهید.
- به مدت ۶ روز استراحت مطلق و بعد از ۶ ماه می‌توانید به فعالیت های روزانه خود برگردید.
روش های درمان دیگر
علاوه بر جراحی چه از روش آندوسکوپی و چه از روش باز کردن جمجمه دیگر درمان ها نیز بسته به محل رشد تومور احتیاج است مانند روش های زیر:
- شیمی درمانی : در این روش با استفاده از داروهای شیمیایی به ریشه کن کردن تومور کمک میشود.
- رادیوتراپی : گاه بسته به محل تومور خارج کردن همه ی آن امکان پذیر نیست که در این حالت از اشعه ایکس جهت از بین بردن باقی تومور استفاده میشود.
- گاما نایف : این روش خاص از رادیوتراپی با استفاده از نفوذ یک اشعه ایکس با هدف مشخص به تومور در قاعده جمجمه صورت میگیرد و آن را از بین می برد.
- رادیو تراپی با اشعه پروتون : نوع دیگری از رادیو تراپی است که با دقت بالاتر و دقیق تری به تومور نفوذ میکند.
- درمان با استفاده از انرژی : جدیدترین نوع رادیوتراپی است که با استفاده از میزان انرژی بالای یون های کربن به تومور نفوذ میکند و با کمترین عوارض همراه است.
دیدگاه کاربران