جراحی قاعده جمجمه یک فرآیند پیچیده و حساس است که نیازمند تخصص و دقت بالایی از سوی پزشکان و تیم پزشکی مرتبط است. این فرآیند جراحی که در توالی خاصی صورت می‌گیرد، به منظور بهبود وضعیت بیمارانی که از مشکلاتی نظیر شکستگی‌های جمجمه یا تشکیل تومور در این منطقه رنج می‌برند، انجام میشود.
آناتومی جمجمه
ساختار جمجمه ساختار اصلی و چهار چوب سر به حساب می‌آید. جمجمه از استخوان و غضروف‌هایی تشکیل شده است که ساختار صورت را حفظ می‌کند و از مغز در برابر آسیب محافظت می‌کند. جمجمه یک ساختار استخوانی است که در تمامی انسان‌ها و حیوانات وجود دارد که به عنوان چهارچوب سر عمل می‌کند. پایه جمجمه یک منطقه شلوغ و پیچیده است که نخاع و بسیاری از رگ‌های خونی و اعصاب و … از آن عبور می‌کنند. جمجمه بدون در نظر گرفتن استخوان متحرک فک تحتانی، کرانیوم نامیده میشود.
کرانیوم از دو بخش تشکیل شده است. جمجمه مغزی که بخشی از جمجمه است که وظیفه حفاظت از مغز را بر عهده دارد. و قسمت دوم استخوان‌های صورت، در جلو و پایین جعبه مغزی قرار گرفته است و اسکلت صورت را می‌سازد. استخوان‌های جعبه مغزی ۸ عدد هستند ۴ عدد فرد و میانی و ۲ عدد زوج و طرفی هستند. استخوان‌های صورت ۱۴ عدد هستند که ۶ عدد زوج و ۲ عدد فرد هستند. برای اطلاع از جراحی قاعده جمجمه ادامه مطلب را مطالعه کنید.
قاعده جمجمه در کجا قرار دارد؟
قاعده جمجمه در قسمت تحتانی جمجمه قرار دارد و بسیاری از رگ‌های خونرسان مغز بر روی آن قرار گرفته است به همین دلیل بسیار مهم و حساس است و در صورت بروز تومور باعث فلج همیشگی و گاهی منجر به مرگ میشود. محل قرار گیری این قسمت بر روی سینوس‌ها، بینی و گوش میانی است به همین دلیل با ایجاد بیماری‌های بینی و سینوسی، قاعده جمجمه هم درگیر میشود.
کاربرد جراحی قاعده جمجمه
جراحی قاعده جمجمه برای درمان و بهبود وضعیت‌هایی از قبیل شکستگی‌های جمجمه، تومورهای مغزی، عفونت‌های جمجمه، انحرافات ستون فقرات و برخی مشکلات دیگر اعمال میشود. این جراحی به منظور بازسازی و استحکام بخش‌های مختلف جمجمه و ستون فقرات، از جمله استخوان‌ها، بافت‌های نرم و سایر ساختارهای مرتبط، صورت می‌گیرد. از طریق این جراحی، مشکلات فیزیکی و عملکردی که به علت مشکلات جمجمه یا ستون فقرات بروز کرده‌اند، بهبود یافته و بیماران قادر به بازگشت به فعالیت‌های روزمره و بهبود کیفیت زندگی خود می‌شوند. سایر کاربردهای جراحی قاعده جمجمه عبارتند از:
- کیست‌های دوران جنینی
- عفونت‌های قاعده جمجه
- تومورهای هیپوفیز
- مننژیوم: تومورهایی که از مننژ(لایه ای بین مغز و جمجه) منشا می‌گیرند.
- کوردوم: تومور هایی با رشد آهسته که از استخوان جمجمه منشا می‌گیرند.
- نورالژی تری ژمینال با درد شدید در یک سمت صورت
- کرانیوفارنژیوما که در نزدیکی غده هیپوفیز رشد می‌کنند.
- کرانیوشینوستوز: حالتی که سوچوراستخوان جمجمه در دوران نوزادی خیلی زود بسته میشود و رشد استخوان جمجمه و شکل مغز را با مشکل روبرو می‌کند.
- فیستول مایع مغزی نخاعی
- آنوریسم مغزی، عروق خونی با دیواره ضعیف و متورم و پر خون در مغز
- مالفورماسیون (بد شکلی) شریانی-وریدی (شریان یا وریدی که به صورت غیر طبیعی به یکدیگرمتصل شده اند)
علائم و نشانه‌های بروز تومور در قاعده جمجمه
تومورهای قاعده جمجمه ممکن است با علائم و نشانه‌های مختلفی همراه باشند که معمولاً به عوارضی مربوط به فشار بر مغز و سایر ساختارهای مجاور مربوط می‌شوند. این علائم و نشانه‌ها ممکن است به صورت تدریجی ظاهر شوند و یا به طور ناگهانی پدید آیند و بسته به موقعیت، اندازه و نوع تومور متفاوت باشند. به طور معمول علائم تومورهای قاعده جمجمه عبارتند از:
- سرگیجه و سردرد
- درد در ناحیه صورت
- کاهش شنوایی
- گرفتگی بینی و عفونت های مکرر سینوسی
- درد صورت
- اختلال بینایی
- ضعف و بی حسی در اندام‌ها
- ضعف عضلات یک سمت صورت
- صدای وزوز گوش
- اختلال بویایی
- عفونت‌های مقاوم به درمان سینوس‌های صورت
روش‌های تشخیص جراحی قاعده جمجمه
تشخیص تومور به نحوه معاینه، تست‌های فیزیکی و یا علائم بیمار بستگی دارد چون به دلیل جایگاه تومور دید مستقیم امکان پذیر نیست پس می‌توان از روش‌های زیر کمک گرفت:
- مطالعات عکسبرداری از مغز: می‌توان تست‌های ویژه مثل MRI، MRA،PET،CT، عکسبرداری با وضوح بالا را انجام داد و از محل دقیق تومور آگاه شد.
- نمونه برداری: (بیوپسی) قسمت کوچکی از جمجمه برداشته میشود و تحت دید میکروسکوپ بخش بسیار کمی از تومور برداشته و نوع آن توسط آزمایشگاه مشخص می‌گردد. گاهی این کار می‌تواند بدون برداشتن جمجمه با آندوسکوپ صورت پذیرد.
- دیگر تست‌ها مثل تست تعادل، اعصاب مغزی، فعالیت عضلانی، بینایی و شنوایی چک شود. همچنین اسکن دیگر نقاط بدن می‌تواند به تشخیص بیماری کمک کند.
جراحی قاعده جمجمه
جراحی در محل قاعده جمجمه یکی از انواع جراحی مغز و اعصاب است که برای حذف یا ترمیم یک اختلال بر روی سطح استخوان زیر مغز (قاعده جمجمه) انجام میشود. جراحی‌قاعده جمجمه، روشی کاملا تخصصی و غیر تهاجمی است که به منظور ارزیابی، تشخیص و درمان تومورهای خوش خیم و یا سرطانی واقع در مغز، قاعده جمجمه و قسمت بالایی مهره‌های نخاعی، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش به رفع و اصلاح مشکلات و نقایص مادرزادی نیز کمک می‌کند.
قاعده جمجمه مغز را از چشم، بینی، گوش‌ها و دیگر ساختارهای صورت جدا می‌کند. این نوع جراحی به علت اینکه تمام رگ‌ها و اعصاب ورودی و خروجی به مغز از آن عبور می‌کند و از قاعده جمجمه وارد و خارج می‌شوند، حساسیت بسیار بالایی دارد و اگر هنگام درآوردن تومور در این محل بی‌دقتی شود خطرات زیادی از جمله فلج شدن صورت فرد اتفاق می‌افتد. عمل جراحی در محل قاعده جمجمه یک جراحی میان‌رشته‌ای است که با همکاری جراحان گوش و حلق و بینی و بهترین جراحان مغز و اعصاب انجام میشود.
دسترسی و درمان ناهنجاری‌های مغزی در قاعده جمجمه سخت بوده اما با پیشرفت در جراحی و بهبود تصویربرداری عصبی، قاعده جمجمه قابل دسترسی، جراحی و درمان است. پیشرفت روز افزون علم در این زمینه موجب میشود کم تهاجمی باشد. جراحی قاعده جمجمه به دو روش انجام می‌گیرد. جراح بسته به ناهنجاری ایجاد شده روش جراحی را انتخاب می‌کند.
کرانیوتومی
کرانیوتومی یا Craniotomy یک روش جراحی سنتی و باز است که در آن قسمت‌هایی از جمجمه به صورت موقت برای دسترسی به مغز استخوان برداشته میشود.
ترانسفنوئید
ترانسفنوئید یا Transsphenoidal یک روش کم تهاجمی که در آن عمل از طریق سوراخ بینی و به کمک آندوسکوپ انجام می‌گیرد. برش‌های کوچکی که ایجاد میشود که عموما قابل مشاهده نیستند.
انواع جراحی‌های قاعده جمجمه
جراحی‌های قاعده جمجمه به عنوان روش‌های حیاتی در جراحی مغز و ستون فقرات شناخته می‌شوند که بهبودی و درمان بسیاری از مشکلات مرتبط با این مناطق را فراهم می‌کنند. در ادامه به بررسی بیش‌تر انواع جراحی‌های قاعده جمجمه پرداخته‌ایم.
جراحی به روش آندوسکوپی
کف جمجمه از ساختارهای متعدد و حساسی تشکیل شده است. جراحی کف جمجمه به این صورت است که قسمت‌های کف جمجمه قسمت مورد نیاز کاسه سر بریده و کنار گذاشته میشود سپس مغز از داخل کنار زده میشود و به قسمت پایین جمجمه از طریق یک سوراخ بسیار ظریف و کوچک دسترسی پیدا می‌کنند. در صورت بزرگ بودن تومور جراحی به دفعات مشکل خواهد بود. پیشرفت تکنولوژی و به وجود آمدن لنزهای آندوسکوپی ( تلسکوپ‌هایی که از طریق آن می‌توانیم داخل بینی را ببینم)، جراحان توانستند که از طریق داخل بینی به کف جمجمه برسند و دیگر احتیاجی به اینکه تمام یا قسمتی از کاسه سر برداشته شود نیست تا بتوان به کف جمجمه دسترسی پیدا کرد و جراحی را انجام داد.
جراحی باز قاعده جمجمه
تومورهای موجود در قاعده جمجمه شایع نیستند اما کوردوما، مننژیوم‌ها، همانژیوپریسیتوما پاتولوژی‌های مختلفی هستند که در قاعده جمجه دیده می‌شوند و نوع شایع این تومورها تومورهای هیپوفیز هستند. تومورهای هیپوفیز با روش آندوسکوپی به راحتی و با کیفیت بالا انجام میشود و کیفیت بالایی نیز دارد.
مراقبت های پس از جراحی قاعده جمجمه
پس از این جراحی بزرگ و حیاتی به یک تیم متخصص جهت مراقبت بیمار احتیاج است که هدف آنها این است که دوباره بیمار را به زندگی عادی برگردانده و او بتواند به تنهایی نیازهای روزانه‌ی خود را برطرف سازد. گاه بیماران پس از جراحی به روش‌های کمکی مانند رادیوتراپی، شیمی درمانی و رادیوسرجری احتیاج دارند همچنین جهت تعیین میزان بهبودی از روش‌های عکسبرداری کمک گرفته میشود. در انتهای این مبحث نتیجه میگیریم که بعداز جراحی قاعده جمجمه به صبوری و مراقبت بیمار و همچنین حمایت روانی خانواده احتیاج داریم تا بهترین نتیجه حاصل شود. مراقبت‌های بعد از جراحی تاثیر زیادی بر سلامت جسمی فرد خواهد گذاشت و تاثیر زیادی بر روند بهبود شما خواهد گذاشت.
- مسکن‌های تجویزی پزشک را حتما هر ۴ ساعت ۱ بار مصرف کنید. از مصرف داروهایی که پزشک تجویز نکرده است باید خودداری شود. حداقل ۳ ماه از مصرف داروهای ایبوبرفن، آسپرین و ناپروکسین خودداری کنید.
- مصرف مایعات مانند آب توصیه میشود.
- از مصرف الکل و دخانیات جدا خودداری کنید.
- ورزش‌های سنگین انجام ندهید، پیاده روی آرام توصیه میشود.
- در محل جراحی از مواد آرایشی استفاده نکنید.
- شستن ناحیه جراحی با لیف ممنوع است. مراقب باشید هنگام حمام کردن بخیه‌های ناحیه مورد نظر خیس نشود. از رفتن به استخر جدا خودداری کنید.
- رانندگی نکنید.
- از مسافرت با مسافت‌های طولانی خودداری کنید.
- به توصیه‌های پزشک خود عمل کنید و یک هفته بعد از جراحی حتما پزشک خود را در جریان وضعیت خود قرار دهید.
- به مدت ۶ روز استراحت مطلق و بعد از ۶ ماه می‌توانید به فعالیت‌های روزانه خود برگردید.
دیدگاه کاربران