جراحی آندوسکوپی مغز یک روش است که در درجه اول برای درمان تومورهای مغزی استفاده می شود. این یک عمل جراحی مغز مهاجم است که به جراح مغز و اعصاب اجازه می دهد تا مشکلاتی را که در قسمت عمیق مغز هستند شناسایی و درمان کند. جراحی آندوسکوپیک قاعده جمجمه یک تکنیک است که با استفاده از منبع نور سرد، لنز و یک دوربین (Endoscopy) آندوسکوپی یا به بیان درست اندوسکوپی کوچک متصل به آن انجام می پذیرد.
در طی این روش، یک لوله نازک که تصاویر ویدئویی مغز را نمایش می دهد از طریق یک یا دو برش کوچک در جمجمه و یا از طریق یک سوراخ وارد بدن می کند. این دستگاه که مانند لوله می باشد ، به نام آندوسکوپ، حاوی یک دوربین کوچک است که به جراح مغز و اعصاب اجازه می دهد تصاویر دقیق مغز را مشاهده کند
این روش همواره مستلزم دسترسی به مغز از طریق جمجمه نیست. در این روش برای دسترسی به مغز از مسیرهایی مانند بینی و سینوس ها نیز استفاده می شود
جراح مغز و اعصاب از تصاویری که از طریق آندوسکوپ دریافت می شود به عنوان راهنمای برای از بین بردن تومور مغز و یا درمان منطقه آسیب دیده مغز بیمار استفاده می کند. جراحی تومور یا درمان ناحیه آسیب دیده با ابزار تخصصی جراحی انجام می شود.
ورود میکرسکوپ به جراحی از سال‌های ۱۹۵۰ میلادی در جراحی مغز و اعصاب چهره این جراحی را دگرگون و اعمالی را که تا آن روز ناممکن پنداشته می‌شد، ممکن کرد. برای مثال جراحی آنوریسم داخل مغزی عملی ناممکن و غیر قابل اجرا و این بیماری درمان ناپذیر تلقی می شد.
چه جراحانی می توانند این اعمال جراحی را انجام دهند؟
در گذشته، جراح مغز و اعصاب تنها توانایی انجام این عمل جراحی را داشت ولی اکنون جهت آندوسکوپی به جراح مغز و اعصاب و همکاری متخصص گوش و حلق و بینی احتیاج است. به بیان دیگر، قسمت هایی که در قاعده جمجمه وجود دارند بسیار حساس، حیاتی و مهم هستند و به همین اندازه دسترسی به آنها سخت است پس به یک تیم تخصصی احتیاج دارد. دکتر محمد صمدیان جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات با تجربه چند دهه در این رشته با همکاری متخصصان گوش و حلق و بینی بسیاری از بیماران را با این روش جراحی کرده اند و با کمترین عوارض همراه بوده است.
جراحی قاعده جمجمه کنونی چگونه است؟
در چند دهه اخیر، تکنیک های جراحی جدید توسط دکتر صمدیان صورت گرفته است که جدیدترین و کم عارضه ترین آن ها می باشد. اگرچه حتما در آینده روش های جدید تری به وجود خواهد آمد که تومورهایی (EEA) ورود از طریق سوراخ بینی که از طریق بینی قابلیت دسترسی ندارند از طریق راه های طبیعی ورود به مغز و جمجمه صورت پذیرد.
در گذشته جراحی قاعده جمجمه چگونه بوده است؟
روش های زیادی وجود دارد که بتوان به قاعده جمجمه دست یافت. در گذشته این کار از طریق باز کردن جمجمه و یا باز شدن استخوان های صورت بوده است. بدین صورت که یا یک برش جراحی بر روی پوست سر و برداشتن جمجمه و عضله زیر آن و در نهایت رسیدن به بافت مغز و کنار زدن آن جهت دسترسی به قاعده جمجمه صورت می گرفت. گاه مجبورا به انجام برش جراحی بر روی صورت و یا دهان و ورود از طریق سینوس های صورت بوده است که مراقبت پس از جراحی را سخت تر و موقعیت بیمار را پیچیده و دوره نقاهت را طولانی تر میکرده است.
همچنین با خطر مننژیت و یا نشت مایع مغزی-نخاعی همراه بوده است. در بیشتر پاتولوژی های قاعده جمجمه دسترسی تنها از طریق بینی کافی نیست و گاه جهت برداشت کامل تومور یا همنشینی با عروق و اعصاب مغزی تیم جراحی مجبور است یکبار بیمار را از طریق بینی و یکبار از طریق جمجمه عمل کند زیرا با یک روش دسترسی محدود است ولی به این شکل به صورت ۳۶۰ درجه دسترسی و موقعیت دید خواهند داشت.
دکتر محمد صمدیان جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات و تیم جراحی ایشان با سابقه چندین ساله در این حوزه با اتخاذ تصمیم های حیاتی برای بیمارانشان، بهترین و ایمن ترین روش را انتخاب می کنند.
خطرات احتمالی جراحی آندوسکوپی مغز
هر عمل جراحی در معرض خطرات است .قبل از جراحی آندوسکوپی مغز ، جراح و مغز و اعصاب شما را در جریان این خطرات احتمالی که در هر بیمار متفاوت است قرار خواهد داد.
برخی از این خطرات احتمالی شامل موارد زیر می باشد که تعداد بیمارانی که این عوارض را داشته اند نادر است :
- تداخل موقت یا دائمی با عملکرد حسی و حرکتی مانند گفتار، بینایی، حافظه، تعادل، هماهنگی و غیره
- لخته خون
- خون ریزی
- ورم
- عفونت
مزایای جراحی آندوسکوپی مغز
سابقه پزشکی، سن، وضعیت و سایر عوامل بیمار در نتیجه جراحی اندوسکوپی مغز نقش مهمی دارد، برخی از مزایای مشترک با این روش عبارتند از:
- حداقل تهاجمی (باعث درد کمتری برای بیمار می شود)
- زمان بازیابی سریع تر از جراحی مغز باز است
- کاهش خطر ابتلا به آسیب مغزی
- کاهش خطر عوارض جانبی
- کاهش زمان بستری در بیمارستان
مراقبت های قبل از عمل جراحی
اگر عمل جراحی پیشنهاد شده باشد، بعضی از آزمایشات لازم و ضروری است.جهت مشاوره پزشکی،تست های آزمایشگاهی، سی از قسمت های مختلف مغز گرفته می شود.گاه بعضی از جراحی ها دو مرحله ای می باشد به دلایلی که در MRI تی اسکن و بالا ذکر شد. همچنین قبل از عمل به بیمار آموزش داده می شود که پس از جراحی راه بینی بسته است و باید از طریق دهان نفس بکشد.
مراقبت های پس از عمل جراحی
پس از برداشته شدن تومور و یا پرشدن حفره با چربی ،(EEA) در روش جراحی قاعده جمجمه از طریق آندوسکوپ از راه بینی برداشته شده از شکم و یا ران، سوراخ های بینی با گاز آغشته به پماد )تامپون( پر می شود و یک لوله کوچک با قابلیت بادشدن در راه بینی گذاشته می شود تا از خونریزی و چسبندگی جلوگیری کند که پس از حدود یک هفته خارج می شود ولی باز بستگی به وضعیت بیمار دارد که ممکن است متغیر باشد.
زمانیکه تامپون های بینی خارج شد، باید بیمار چندین بار در روز با سرم نرمال سالین و یا آب و نمک بینی خود را شست و شو دهد. در چند هفته اول، بیمار به صورت منظم و روتین هفته ای و یا ۱۰ روز یکبار جهت ویزیت و بررسی مسیر راه های بینی پایش می شود. تا چند هفته و یا ۳ تا ۴ ماه زخم های بینی بهبود می یابد. البته که بسته به علائم و وضعیت هر بیمار دارد.
بیماران باید تا چندین ماه از فعالیت هایی که فشار داخل جمجمه را افزایش می دهد پرهیز کنند.)مثل بلندکردن اجسام سنگین، فوت کردن، خم شدن، عطسه و یا سرفه( در غیر اینصورت احتمال نشت مایع مغزی-نخاعی از طریق سوراخ بینی وجود دارد. بیشتر بیماران با کاهش و یا عدم وجود حس چشایی مواجه می شوند که این طبیعی است زیرا به دلیل کاهش جریان و بسته شدن مسیر بینی این اتفاق رخ می دهد و تا چند هفته پس از جراحی برطرف می شود.
پس از عمل جراحی چه اتفاقی رخ می دهد؟
بعد از اینکه بیمار بهوش آمد و یاد گرفت از طریق دهان نفس بکشد و به بخش منتقل شد، پرستار او را تشویق می کند تا از تخت پایین آمده و فعالیت خود را شروع کند البته با ذکر شرایط :
ابتدا لبه تخت نشسته و کمی پاهای خود را تکان میدهد تا گردش خون در آنها افزایش یابد سپس بر روی صندلی نشسته تا احتمال سرگیجه نباشد، کمی نوشیدنی می نوشد سپس با کمک همراه کمی راه میرود و در صورت مساعد بودن حال بیمار شروع به قدم زدن می کند.
جراحی تومور هیپوفیز ( آندوسکوپی از راه بینی)
ویدیو زیر جراحی خانم ۳۱ ساله که با دوبینی و سردرد و کاهش بینایی به مطب دکتر صمدیان مراجعه کردند. برای بیمار MRI و آزمایش انجام شد و تشخیص آدنوم هپیوفیز برای ایشان داد و تحت عمل جراحی آندوسکوپی قرار گرفتند تومور بیمار خارج گردید و بیمار ۳ روز پس از عمل با حال مساعد ترخیص شده اند بینایی بیمار بهبود یافت :
سخن آخر
در نهایت تصمیم گیری روش جراحی به عهده پزشک معالج و مشورت با تیم درمان می باشد و اطلاعات ذکر شده در بالا صرفا جهت اطلاع عام می باشد.
اگر بیمار تومور هیپوفیز، کرانیوفارنژیوما، کیست های راتکه و یا هر نوع توموری داشته باشد که احتیاج باشد پرده روی مغز (دورا) کنار رود تا به آن دسترسی پیدا کرد، احتمال نشت مایع مغزی-نخاعی وجود دارد ولی این درصد کمی را به خود اختصاص می دهد (حدودا % ۲) که ممکن است از چربی شکم و یا ران پا برداشته و حفره را پر کنند تا از نشت آن جلوگیری کنند. حال اگر نشت مایع مغزی-نخاعی رخ داد چگونه تشخیص دهیم؟ مایعی روشن است از بینی که وقتی روی گاز تمییز آغشته شود به رنگ زرد در می آید که در صورت دیده شدن باید به پزشک مراجعه شود و مجدد با اندوسکوپ مسیر بینی مشاهده شود.
در حالت کلی از زمان بیهوشی (دقت کنید از زمان ورود به اتاق عمل نمی باشد)جراحی دو ساعت طول می کشد و اگر پیچیده و محل آن حساس تر باشد شاید تا ۶ ساعت نیز طول بکشد.
تامپون به دلیل آغشته بودن به پماد چرب است پس به بافت بینی نمی چسبد و خارج کردن آن دردناک نیست و احتیاجی به بستری شدن ندارد. دردناک است؟ (EEA) آیا این روش جراحی این روش جراحی در مقایسه با روش قدیمی بازکردن جمجمه بهتر است و عوارض آن کمتر می باشد. همچنین بیمار زودتر حرف می زند و ارتباط برقرار می کند.گاهی بیماران تحت درمان با این روش احتیاجی به مسکن و دارو ندارند مگر استامینوفن البته با صلاحدید پزشک معالج. تنها شکایت آنها بسته بودن مسیر راه هوایی از طریق بینی است که تا یک هفته بعد برطرف می شود.
بعد از اینکه بیمار از ریکاوری به بخش منتقل شود ممکن است یک شب یا بیشتر به بخش مراقبت های ویژه احتیاج داشته باشد که جهت پایش بیشتر و دقیق تر است. این وضعیت بیمار به سن، سابقه بیماری زمینه ای و پیچیده بودن جراحی بیمار بستگی دارد.در کل، بیماران چند روز پس از جراحی حال عمومی خوب دارند ولی چون عمل حیاتی و مهمی بر روی مغز صورت گرفته است با استراحت به مغز و کاهش فعالیت فیزیکی، بهبودی سریع تر رخ می دهد. زمان بازگشت به محل کار بستگی به وضعیت بیمار و وخامت بیماری متفاوت است.
دیدگاه کاربران