آندوسکوپی مغزی یک روش درمانی کم تهاجمی است که به لطف آن جراح مغز و اعصاب می‌تواند هیدروسفالی را برطرف کند یا تومورهای واقع در ساختار‌های عمیق مغز را از طریق یک برش کوتاه و یک سوراخ کوچک در جمجمه برطرف کند. در این بخش همراه ما باشید تا به طور کامل در خصوص این روش جراحی مغز توضیح دهیم.
آندوسکوپی مغز چیست؟
جراحی آندوسکوپی مغز یک روش است که در درجه اول برای درمان تومورهای مغزی استفاده می‌شود. این عمل جراحی مغز به جراح مغز و اعصاب اجازه می‌دهد تا مشکلاتی را که در قسمت عمیق مغز هستند شناسایی و درمان کند. جراحی آندوسکوپیک قاعده جمجمه یک تکنیک است که با استفاده از منبع نور سرد، لنز و یک دوربین (Endoscopy) آندوسکوپی یا به بیان درست اندوسکوپی کوچک متصل به آن انجام می‌پذیرد. در طی این روش، یک لوله نازک که تصاویر ویدئویی مغز را نمایش می‌دهد از طریق یک یا دو برش کوچک در جمجمه و یا از طریق یک سوراخ وارد بدن می‌کند. این دستگاه که مانند لوله می‌باشد، به نام آندوسکوپ، حاوی یک دوربین کوچک است که به جراح مغز و اعصاب اجازه می‌دهد تصاویر دقیق مغز را مشاهده کند.
این روش همواره مستلزم دسترسی به مغز از طریق جمجمه نیست. در این روش برای دسترسی به مغز از مسیر‌هایی مانند بینی و سینوس‌ها نیز استفاده می‌شود.
جراح مغز و اعصاب از تصاویری که از طریق آندوسکوپ دریافت می‌شود به عنوان راهنمای برای از بین بردن تومور مغز و یا درمان منطقه آسیب دیده مغز بیمار استفاده می‌کند. جراحی تومور یا درمان ناحیه آسیب دیده با ابزار تخصصی جراحی انجام می‌شود.
در چه مواردی از آندوسکوپی مغز استفاده می‌شود؟
آندوسکوپی مغز برای موارد زیر استفاده می‌شود:
- هیدروسفالی (ونتریکولوسیسترنوستومی، قرار دادن کاتتر‌های داخل بطنی، فنستراسیون‌های بین بطنی و سپتوم پلوسیدوم)
- ضایعات درون بطنی (کیست‌های کلوئیدی، نئوپلاسم‌ها، ناهنجاری‌ها)
- ضایعات کیستیک
- هماتوم داخل پارانشیمی و درون بطنی
- تومورهای مغزی
- آدنوم هیپوفیز و سایر ضایعات قاعده قدامی جمجمه (در این موارد آندوسکوپ مستقیماً از طریق بینی وارد می‌شود)
چه جراحانی می توانند آندوسکوپی مغز انجام دهند؟
در گذشته، جراح مغز و اعصاب تنها توانایی انجام این عمل جراحی را داشت ولی اکنون جهت آندوسکوپی به جراح مغز و اعصاب و همکاری متخصص گوش و حلق و بینی احتیاج است. به بیان دیگر، قسمت‌هایی که در قاعده جمجمه وجود دارند بسیار حساس، حیاتی و مهم هستند و به همین اندازه دسترسی به آن‌ها سخت است پس به یک تیم تخصصی احتیاج دارد. دکتر محمد صمدیان جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات با تجربه چند دهه در این رشته با همکاری متخصصان گوش و حلق و بینی بسیاری از بیماران را با این روش جراحی کرده‌اند و با کمترین عوارض همراه بوده است.
خطرات جراحی آندوسکوپی مغز
هر عمل جراحی در معرض خطرات است .قبل از جراحی آندوسکوپی مغز ، جراح و مغز و اعصاب شما را در جریان این خطرات احتمالی که در هر بیمار متفاوت است قرار خواهد داد. برخی از این خطرات احتمالی شامل موارد زیر است که تعداد بیمارانی که این عوارض را داشته اند نادر است :
- تداخل موقت یا دائمی با عملکرد حسی و حرکتی مانند گفتار، بینایی، حافظه، تعادل، هماهنگی و غیره
- لخته خون
- خون ریزی
- ورم
- عفونت
مزایای جراحی آندوسکوپی مغز
سابقه پزشکی، سن، وضعیت و سایر عوامل بیمار در نتیجه جراحی اندوسکوپی مغز نقش مهمی دارد، برخی از مزایای مشترک با این روش عبارت‌اند از:
- حداقل تهاجمی (باعث درد کمتری برای بیمار می شود)
- زمان بازیابی سریع تر از جراحی مغز باز است
- کاهش خطر ابتلا به آسیب مغزی
- کاهش خطر عوارض جانبی
- کاهش زمان بستری در بیمارستان
نکات مهم قبل از اندوسکوپی مغز
اگر عمل جراحی پیشنهاد شده باشد، بعضی از آزمایشات لازم و ضروری است. جهت مشاوره پزشکی، تست‌های آزمایشگاهی، سی از قسمت‌های مختلف مغز گرفته می‌شود. گاه بعضی از جراحی‌ها دو مرحله‌ای می‌باشد به دلایلی که در MRI تی اسکن و بالا ذکر شد. همچنین قبل از عمل به بیمار آموزش داده می‌شود که پس از جراحی راه بینی بسته است و باید از طریق دهان نفس بکشد.
مراقبت‌های پس از عمل آندوسکوپی مغز
پس از برداشته شدن تومور و یا پرشدن حفره با چربی، (EEA) در روش جراحی قاعده جمجمه از طریق آندوسکوپ از راه بینی برداشته شده از شکم و یا ران، سوراخ‌های بینی با گاز آغشته به پماد )تامپون( پر می‌شود و یک لوله کوچک با قابلیت بادشدن در راه بینی گذاشته می‌شود تا از خونریزی و چسبندگی جلوگیری کند که پس از حدود یک هفته خارج می‌شود ولی باز بستگی به وضعیت بیمار دارد که ممکن است متغیر باشد.
زمانیکه تامپون‌های بینی خارج شد، باید بیمار چندین بار در روز با سرم نرمال سالین و یا آب و نمک بینی خود را شست و شو دهد. در چند هفته اول، بیمار به صورت منظم و روتین هفته‌ای و یا ۱۰ روز یکبار جهت ویزیت و بررسی مسیر راه‌های بینی پایش می‌شود. تا چند هفته و یا ۳ تا ۴ ماه زخم‌های بینی بهبود می‌یابد. البته که بسته به علائم و وضعیت هر بیمار دارد.
بیماران باید تا چندین ماه از فعالیت‌هایی که فشار داخل جمجمه را افزایش می‌دهد پرهیز کنند. )مثل بلندکردن اجسام سنگین، فوت کردن، خم شدن، عطسه و یا سرفه( در غیر اینصورت احتمال نشت مایع مغزی-نخاعی از طریق سوراخ بینی وجود دارد. بیشتر بیماران با کاهش و یا عدم وجود حس چشایی مواجه می‌شوند که این طبیعی است زیرا به دلیل کاهش جریان و بسته شدن مسیر بینی این اتفاق رخ می‌دهد و تا چند هفته پس از جراحی برطرف می‌شود.
پس از عمل جراحی چه اتفاقی رخ می‌دهد؟
بعد از اینکه بیمار بهوش آمد و یاد گرفت از طریق دهان نفس بکشد و به بخش منتقل شد، پرستار او را تشویق می‌کند تا از تخت پایین آمده و فعالیت خود را شروع کند البته با ذکر شرایط:
ابتدا لبه تخت نشسته و کمی پا‌های خود را تکان می‌دهد تا گردش خون در آن‌ها افزایش یابد سپس بر روی صندلی نشسته تا احتمال سرگیجه نباشد، کمی نوشیدنی می‌نوشد سپس با کمک همراه کمی راه می‌رود و در صورت مساعد بودن حال بیمار شروع به قدم زدن می‌کند.
جراحی تومور هیپوفیز ( آندوسکوپی از راه بینی)
ویدیو زیر جراحی خانم ۳۱ ساله که با دوبینی و سردرد و کاهش بینایی به مطب دکتر صمدیان مراجعه کردند. برای بیمار MRI و آزمایش انجام شد و تشخیص آدنوم هپیوفیز برای‌ایشان داد و تحت عمل جراحی آندوسکوپی قرار گرفتند تومور بیمار خارج گردید و بیمار ۳ روز پس از عمل با حال مساعد ترخیص شده‌اند بینایی بیمار بهبود یافت:
سخن آخر
در نهایت تصمیم گیری روش جراحی به عهده پزشک معالج و مشورت با تیم درمان است و اطلاعات ذکر شده در بالا صرفا جهت اطلاع عمومی است.
در حالت کلی از زمان بیهوشی (دقت کنید از زمان ورود به اتاق عمل نمی‌باشد)جراحی دو ساعت طول می‌کشد و اگر پیچیده و محل آن حساس‌تر باشد شاید تا ۶ ساعت نیز طول بکشد.
تامپون به دلیل آغشته بودن به پماد چرب است پس به بافت بینی نمی‌چسبد و خارج کردن آن دردناک نیست و احتیاجی به بستری شدن ندارد.
بعد از اینکه بیمار از ریکاوری به بخش منتقل شود ممکن است یک شب یا بیشتر به بخش مراقبت‌های ویژه احتیاج داشته باشد که جهت پایش بیشتر و دقیق تر است. این وضعیت بیمار به سن، سابقه بیماری زمینه ای و پیچیده بودن جراحی بیمار بستگی دارد.در کل، بیماران چند روز پس از جراحی حال عمومی خوب دارند ولی چون عمل حیاتی و مهمی بر روی مغز صورت گرفته است با استراحت به مغز و کاهش فعالیت فیزیکی، بهبودی سریع تر رخ می دهد. زمان بازگشت به محل کار بستگی به وضعیت بیمار و وخامت بیماری متفاوت است.
دیدگاه کاربران