برخی از مشکلات سیستم عصبی علائم بسیار نگران کننده‌ای دارند و تشخیص آن‌ها نیز کار آسانی نیست. به گفته دکتر محمد صمدیان استاد تمام دانشگاه شهید بهشتی، سودوتومور سربری که به تومور کاذب چشمی یا تومور کاذب مغزی نیز شناخته می‌شود، یکی از شایع‌ترین این مشکلات است که در این مقاله بطور مفصل در مورد آن شرح خواهیم داد.
در ساختار سیستم عصبی انسان، مایعی که نخاع و مغز را احاطه کرده مایع مغزی نخاعی یا CSF نامیده می‌شود. مایع مغزی نخاعی، مغز و نخاع را با مواد مغذی تأمین می‌کند و ضمن محافظت به عنوان بالشتکی برای این ساختارهای ظریف، آلودگی‌های تهدید کننده سیستم عصبی را نیز از بین می برد.
CSF به طور معمول پس از گردش خون، از طریق رگ‌های خونی دوباره جذب بدن می‌شود. اما اگر این مایعات بیش از حد تولید شود یا مقدار کافی از آن توسط رگ‌های خونی جذب نشود، می تواند جمع شده و باعث ایجاد فشار در فضای بسته جمجمه شود. این فشار می‌تواند علائمی شبیه علائم تومور مغزی از جمله بدتر شدن سردرد و مشکلات بینایی ایجاد کند. با اینکه این عارضه با تومور مغزی بسیار متفاوت است اما مسئله مهم درباره سودوتومور سربری یا تومور کاذب چشمی مرحله تشخیص و درمان به موقع آن است، تومور کاذب چشمی اگر درمان نشود می‌تواند منجر به مشکلات دائمی مانند از دست دادن بینایی شود.
سودوتومور سربری یا تومور مغزی کاذب چیست ؟
تومور کاذب یا سودوتومور سربری به افزایش فشار مغزی به صورت خوش خیم گفته می شود. فشار داخل جمجمه موجب سردرد و تورم می شود اما در آزمایشات CT scan و MRI توده ای یافت نمی شود و ترکیبات CFS طبیعی است. علت این بیماری معلوم نیست؛ اما براساس آخرین نظرات احتمالا انسداد فانکشنال در جریان خروجی خون از سینوس های وریدی وجود دارد.
این بیماری تقریبا شایع عموما در خانم های حدود ۴۰ الی ۵۰ سال ، فشار داخل مغزی افزایش پیدا می کند اما در داخل مغز تومور یا هیدروسفالی وجود ندارد که در این صورت به آن تومور مغزی کاذب گفته می شود. همانطور که اشاره کردیم اختلال در تخلیه وریدهای مغز به علت تنگی در سیستم وریدی مغز می باشد.
این بیماری در زنان شایع تر از مردان است و اکثر بیماران را زنان جوان و چاق تشکیل می‌دهند که اغلب دارای اختلالات قاعدگی نیز هستند. البته این بیماری در کودکان و نوجوانان دیده شود.
علائم سودوتومور سربری
قبل از هر چیز باید علائم بیماری را به خوبی بشناسید تا برای تشخیص و درمان به موقع اقدام کنید. شایع‌ترین علائم تومور کاذب مغزی سردرد و تاری دید است. علاوه بر این دو، ممکن است علائمی شامل موارد زیر نیز وجود داشته باشد:
- تغییرات بینایی (مانند دوبینی) یا کاهش بینایی
- سرگیجه، حالت تهوع و یا استفراغ
- سفتی گردن
- زنگ زدن مداوم گوش (وزوز گوش)
- فراموشی یا افسردگی
از آنجا که ورزش می‌تواند فشار داخل جمجمه را افزایش دهد، علائم یاد شده ممکن است با ورزش یا فعالیت بدنی، بدتر شوند. قابل ذکر است که علائم سودوتومور سربری ممکن است شبیه بسیاری از اختلالات مغزی دیگر باشد. پس بهتر است برای تشخیص دقیق آن با یک متخصص باتجربه مشورت کنید.
سردردهای ناشی از تومور کاذب مغزی
سردردهای مرتبط با این اختلال ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد. در بیش‌تر مواقع، سردردهای مغزی سودوتومور سربری در پشت سر ایجاد می‌شوند و به صورت دردی کسل‌کننده شروع شده و در شب یا اوایل صبح بدتر می‌شود. سردردهای شایع مانند میگرن یا سردردهای تنشی می‌توانند با تومور کاذب مغزی همزیستی داشته باشند که این موضوع تشخیص آن را پیچیده‌تر می‌کند. پزشکان تشخیص دقیق این اختلالات را که علائم مشابهی دارند با بررسی دقیق‌تر یا آزمایش PTC تشخیص می‌دهند.
مشکلات بینایی
مشکلات بینایی در سودوتومور سربری با گذشت زمان به آرامی تکامل می‌یابند، این مشکلات با تاری‌های موقت در محیط اطراف میدان بینایی شروع می‌شوند. در صورت جمع شدن فشار، اعصاب بر حرکت چشم تأثیر میگذارند و باعث ایجاد دوبینی می‌شود. حتی ممکن است فرد زمانی متوجه این موضوع شود که علائم ثابت شده باشند. در این مرحله میدان مرکزی بینایی نیز درگیر شده است و خطر نابینایی بیمار را تهدید می‌کند.
زنگ زدن گوش
تومور کاذب چشمی می‌تواند باعث ایجاد صدای زنگ در گوش یا وزوز گوش ضربان‌دار با ریتم مشخص شود که با ضربان قلب فرد مطابقت دارد. این علامت که در اکثر بیماران دارای اختلال سودوتومور سربری دیده می‌شود، راهنمایی قطعی برای انجام PTC است که این عارضه با آن تشخیص داده می‌شود.
عوامل خطر تومور کاذب مغزی
چاقی
داروها : داروهایی که در بروز این بیماری تاثیر میگذارند: هورمون رشد، تتراسایکلین، مصرف ویتامین A بیش از حد.
مشکلات سلامت : برخی از شرایط و بیماری ها با یودوتومورسربری ارتباط دارد : بیماری آدیسون، کم خونی، سندرم بهجت، اختلالات مربوط به لخته شدن خون، لوپوس، بیماری کلیوی، سندرم تخمدان پلی کیستیک، آپنه خواب، غدد پاراتیروئید غیر فعال، اورمی.
چه عواملی ریسک ابتلا به سودوتومور سربری را افزایش می‌دهد؟
اگرچه محققان بطور دقیق نمی‌دانند که این عارضه چه علتی دارد اما در اینجا مواردی که به طور معمول در افراد مبتلا مشاهده شده است را ذکر می‌کنیم:
- جنس مونث : زنان ۹ برابر بیش‌تر از مردان در معرض سودوتومور سربری هستند. البته نقش هورمون‌ها در این عارضه هنوز قابل درک نیست.
- اضافه وزن : وزن بدن مهم‌ترین عامل خطر ابتلا به سودوتومور سربری است که قابل پیشگیری است، اگرچه افراد لاغر نیز می‌توانند به این اختلال مبتلا شوند. اما طبق تحقیقات، این خطر در زنان چاق بالای ۴۴ سال تقریباً ۲۰ برابر بیش‌تر از سایر افراد است. طبق این تحقیقات ۷۹٪ از کودکان با سندرم تومور کاذب مغزی دارای اضافه وزن یا چاقی هستند. چاقی مرکزی یا چربی در وسط شکم ریسک ابتلا را بیش‌تر می‌کند.
- داروهای خاص : استفاده از لیتیوم، تتراسایکلین‌ها، برخی از استروئیدها و مشتقات ویتامین A ممکن است افراد را مستعد ابتلا به سودوتومور سربری کند.
- تنگی رگ‌های خونی : برخی از افراد با تنگی رگ‌هایی که خون و CSF را از مغز تخلیه می‌کند، متولد می‌شوند و در نتیجه این عامل باعث افزایش فشار در جمجمه می‌شود.
- آپنه خواب : آپنه خواب یک اختلال خواب شایع است که با سودوتومور مغزی مرتبط است.
- بیماری کلیوی
- بیماری آدیسون، که نوعی اختلال در غدد فوق کلیوی است
- بیماری لایم که توسط کنه انتقال می‌یابد.
عوارض سودوتومور سربری
در برخی از افراد مبتلا به سودوتومور به تدریج بینایی دچار اختلال می‌شود و در نهایت ممکن است فرد کور شود. حتی اگر علائم شما از بین رفته باشد، ممکن است چند ماه یا حتی چند سال بعد مجدداً این علائم تکرار شوند.
تشخیص سودومومور مغزی
روش تشخیص تومور کاذب چشمی شامل رد سایر مشکلات سلامتی از جمله تومور واقعی مغز است. یک معاینه بدنی و چند آزمایش می‌تواند به شناسایی تومور کاذب مغزی کمک کند و سایر دلایل فشار داخل جمجمه را رد کند. این آزمایشات شامل موارد زیر است:
- تصویربرداری از مغز مانند ام آر آی یا سی تی اسکن
- ایجاد سوراخ کمری برای تأیید فشار بالای مایع (طبیعی کمتر از ۲۵ سانتی متر است) و برداشتن نمونه‌ای از مایع از اطراف ستون فقرات برای آزمایش به منظور جلوگیری از عوامل عفونی و التهابی افزایش فشار مایع نخاعی.
- تست عملکرد چشم‌ها
چشم ها
از آنجا که فشار بالا در داخل جمجمه بر روی چشم تأثیر می‌گذارد، معاینه دقیق چشم و انجام آزمایش‌های بینایی برای تعیین خطر از دست دادن بینایی بسیار مهم است. معاینه چشم ممکن است تورم عصب بینایی در پشت چشم را نشان دهد که به ناهنجاری پاپیلدما معروف است.
تصویربرداری از جمجمه و مغز
سی تی اسکن ممکن است طبیعی به نظر برسد یا ممکن است فضاهای مایعات یا همان بطن‌ها را از حد طبیعی کوچک‌تر نشان دهد.
اسکن MRI ممکن است طبیعی باشد و یا ممکن است بطن های کوچک یا غده هیپوفیز مسطح را نشان دهد، که هر دو نشانگر فشار در جمجمه هستند. این تصاویر همچنین ممکن است رگ‌های تخلیه‌کننده باریک یا علائم غیر مستقیم افزایش غیر طبیعی مایع نخاعی را نشان دهد.
آزمایش فشار داخل جمجمه
هنگامی که آزمایش های تصویربرداری هرگونه تومور یا سایر ناهنجاری‌ها را رد کرد، پزشک فشار مایع مغزی نخاعی را ارزیابی می‌کند تا تشخیص را تأیید کند. کشیدن مایع از کمر به تأیید فشار بالا کمک می‌کند و همچنین علل عفونی و التهابی افزایش فشار داخل جمجمه را رد خواهد کرد. تخلیه مایعات می‌تواند باعث تسکین فوری، اما موقتی سردرد و سایر علائم تومور کاذب چشمی شود، اما این عمل بدون نشانه‌هایی از افزایش فشار یا مشکلات چشمی، دلیل قطعی اثبات تومور کاذب مغزی نیست.
درمان سودوتومور سربری
تشخیص بموقع و درمان سودوتومور سربری بسیار اهمیت دارد. درمان ها شامل درمان دارویی ، کشیدن مایع مغزی نخاعی، شانت مغزی و در صورت وجود تنگی شدید در سیستم وردیدی و سینوس های مغزی می توان از آنژیوگرافی مغزی در سینوس وریدی که دچار تنگی شده است استنت گذاشته شود و تنگی ایجاد شده برطرف شود. اگر بیمار به موقع به پزشک مراجعه نکند یا عدم تشخیص به موقع می تواند موجب کوری یا اختلالاتی در بینایی فرد شود. درمان تومورکاذب مغزی بستگی به این دارد که چه چیزی باعث جمع شدن مایع در داخل جمجمه شده است. پزشک با توجه به عامل تجمع مایع نخاعی ممکن است هر ترکیبی از درمان‌های زیر را توصیه کند:
- کاهش وزن : چاقی به طرز چشمگیری خطر ابتلا به تومور مغزی کاذب در زنان جوان را افزایش خواهد داد. زنانی که چاق نیستند، مقدار متوسط افزایش وزن خطر ابتلا به این بیماری را افزایش خواهد داد. از دست دادن وزن اضافی و حفظ وزن سالم می تواند اختلالات بالقوه و اختلالات بینایی را کاهش دهد.
- محدود کردن مایعات یا نمک در رژیم غذایی
- داروهایی مانند داروهای ادرار آور که به بدن کمک می‌کند مایعات اضافی را دفع کند
- کشیدن مایع نخاعی برای از بین بردن مایعات و کاهش فشار
- قرار دادن شنت یا لوله مخصوص برای هدایت مایعات از مغز و کاهش فشار
- جراحی برای رفع فشار زیاد CSF اطراف عصب بینایی
- قرار دادن استنت در سینوس‌های وریدی تخلیه کننده در صورت باریک شدن، برای بهبود جذب CSF و کاهش فشار داخل جمجمه
درمان های جراحی
فنستریشن غلاف عصب بینایی
جراح مغز و اعصاب پنجره ای را داخل غشایی که عصب بینایی را احاطه کرده ایجاد خواهد کرد که این کار مایع مغزی نخاعی را خارج می کند. البته این جراحی همیشه موفق نیست و ممکن است با مشکلات بینایی نیز همراه باشد. پزشکان احتمالا معاینه
شانت مایع نخاعی
نوعی دیگر از عمل جراحی وجود دارد که پزشک لوله ای نازک و طولانی به نام شانت را به مغز و نواحی پایینتر ستون فقرات وارد می کند تا مایع اضافی مغزی نخاعی را تخلیه کند. لوله از زیر پوست به شکم شما میرسد، جایی که شانت مایع اضافی را تخلیه می کند. علائم ممکن است در برخی از افرادی که این روش را تجربه می کنند بهبود یابد. امکان دارد شانت مسدود شود و نیاز به جراحی های اضافی برای حفظ عملکرد آن دارد. عوارض آن سردرد کم فشار و عفونت می باشد.
داروها
داروهای گلوکوم : از اولین داروها استازولامید یا دیاموکس یک نوع داروی گلوکوم می باشد. این دارو قادر است مایع مغزی نخاعی را کاهش دهد. عوارض جانبی احتمالی شامل ناراحتی معده، خستگی، سوزن سوزن شدن انگشتان دست، انگشتان پا و دهان و سنگ کلیه است.
دیورتیک ها : در صورتی که استازولامید به تنهایی اثربخش است ، گاهی همراه با فوروزماید (لازیکس)، یک دیورتیک قوی که موجب کاهش احتباس مایع از طریق افزایش تولید ادرار می‌شود، تجویز می‌گردد.
داروهای میگرنی : داروهایی که برای میگرن تجویز می شوند می توانند سردرد شدید همراه با تومور مغزی کاذب است را کاهش دهد. در صورتی که بینایی شما بدتر شود، عمل جراحی به کاهش فشار در اطراف عصب بینایی یا کاهش فشار داخل جمجمه کمک کند.
آیا امکان پیشگیری از تومور کاذب مغزی وجود دارد؟
همانطور که اشاره شد، یکی از اصلی‌ترین عوامل ایجاد سودوتومور سربری، افزایش وزن است. پس در صورت کنترل وزن و جلوگیری از چاقی می‌توان به نوعی از بروز این عارضه پیشگیری کرد. داشتن رژیم غذایی سالم و انجام ورزش منظم به کنترل وزن کمک خواهد کرد. باید از میوه، سبزیجات و غلات به وفور در رژیم خود استفاده کرده و غذاهای چرب را محدود کنید.
در پایان توصیه می شود که اگر دچار علائم این بیماری هستید با بررسی دقیق و یافتن بهترین جراح مغز و اعصاب در تهران، به دکتر محمد صمدیان متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات، مراجعه نمایید. متخصص مغز و اعصاب پس از بررسی علائم درمان های لازم را تجویز خواهند کرد و در صورت وجود علائم بینایی احتمالا شما را به یک متخصص چشم متبحر نیز ارجاع خواهند داد. در نظر داشته باشید باید بینایی خود را بررسی کنید تا در صورت بروز تغییرات بینایی سریعا درمان انجام گیرد و مشکل پیشرفت نکند. در صورت وجود هر گونه مشکل و علائمی می‌توانید با مطب دکتر تماس حاصل کرده و برای رزرو وقت اقدام کنید همچنین می‌توانید از لینک زیر اقدام به رزرو نوبت آنلاین نمایید .
دیدگاه کاربران