متاستاز مغز تومورهایی هستند که ابتدا در بافت ها و اعضای خارج از مغز ایجاد شده، سپس به مغز راه می یابند. این تومورها نوع رایج و پیچیده‌ای از سرطان سیستمیک هستند و علت اصلی ناخوشی در بیمارانی به شمار می‌روند. به علت وجود سلول‌های سرطانی در داخل مغز ممکن است خطراتی جدی در فرد ایجاد نماید، از این رو این باید حتما به پزشک متخصص مراجعه نمایید.
متاستاز مغز چیست؟
متاستاز مغز به این معنی است که سرطانی که در بافت‌ها و اندام‌های خارج از مغز ایجاد میشود به بافت مغز گسترش می‌یابد و در آنجا تومور ایجاد می‌کند. شایع‌ترین تومورهای مغز این نوع تومورها هستند.
سلول‌های سرطانی معمولاً از طریق خون به مغز می‌رسند. هنگامی که این سلول‌ها به مغز می‌رسند، می‌توانند یک یا چند تومور ایجاد کنند. سلول‌های جدا شده از تومور در هر نقطه از بدن وارد خون یا سیستم لنفاوی می‌شوند. اولین جایی که از اینجا می‌روند ریه‌ها است، سپس می‌توانند به اندام‌های دیگر بروند.
از آنجایی که جریان خون ریه‌ها مستقیماً به مغز می‌رود، سرطان ریه می‌تواند خیلی سریع به مغز متاستاز دهد. گاهی اوقات این متاستاز آنقدر سریع اتفاق می‌افتد که می‌توان متاستاز مغز را قبل از تشخیص سرطان ریه تشخیص داد.
متاستازهای مغزی در چه کسانی و کدام سرطان‌ها بیشتر اتفاق می‌افتد؟
اگرچه هر نوع سرطان در بدن می‌تواند به مغز متاستاز دهد، سرطان‌های ریه، سینه، کلیه و روده بزرگ و ملانوما معمولاً به مغز متاستاز می‌دهند. سرطان سینه و کلیه معمولاً باعث ایجاد یک تومور منفرد در مغز میشود. سرطان ریه و روده بزرگ و ملانوم باعث بسیاری از تومورها میشود. تقریباً ۶۰ درصد از متاستازهای مغزی از سرطان ریه منشأ می‌گیرند. تقریباً ۲۰ تا ۳۰ درصد از سرطان‌های سینه به مغز متاستاز می‌دهند.
میزان بروز متاستاز مغزی با سن سنجیده میشود. اوج بروز این سرطان در دهه پنجم و هفتم عمر می‌باشد که پس از آن نیز رو به کاهش می‌گذارد. میزان بروز متاستاز مغزی در کودکان کمتر از بزرگسالان می‌باشد. چرا که کثرت وقوع آن در کودکان ۶ الی ۱۳ درصد برآورد شده است. هر چند که کثرت وقوع متاستاز مغزی در زنان و مردان یکسان می‌باشد، اما با این وجود، علل اولیه بروز آن در میان این دو گروه متفاوت است. سرطان ریه اصلی‌ترین عامل بروز متاستاز مغزی در مردان به شمار می‌رود، در حالی که علت اصلی بروز این بیماری در زنان سرطان سینه گزارش شده است.
علائم متاستاز مغز
گذشته از علائمی که در زیر به آنها اشاره خواهد شد، بسیاری از بیماران علائم دیگری را هم تجربه می‌کنند که ریشه در تومور اصلی و نخستین دارد. به طور کلی علائم متاستاز مغز شامل موارد زیر است:
- افزایش فشار داخل جمجمه
- سرددرد
- حالت تهوع
- تغییر در هوشیاری
- تشنج یا حملات صرع
- علائم عصبی خاص
افزایش فشار داخل جمجمه ای
در بسیاری از بیماران، متاستازهای مغزی شامل علائمی نظیر گسترش و یا رشد ضایعات درون جمجمه‌ای و همچنین افزایش فشار داخل جمجمه‌ای می‌باشند. رایج‌ترین علائم و یا کلی‌ترین نشانه‌های فشار درون جمجمه‌ای شامل سردرد، حالت تهوع و اختلال در هوشیاری می‌باشد.
سردرد
سردرد اولین نشانه ایست که نیمی از بیماران مبتلا به تومورهای مغزی آن را تجربه می‌کنند. وقتی این بیماری به حد خاصی می رسد، در این موقع دیگر اغلب بیماران آن را تجربه خواهند کرد.
حالت تهوع
حالت تهوع ممکن است گاهی به همراه سردرد بروز کند. این نشانه به ویژه در کودکان دیده می شود. تهوع ناشی از متاستاز مغزی در کودکان شدید می باشد.
تغییر در هوشیاری
بیمارانی که مبتلا به تومور مغزی می‌باشند به طور کل در مراحلی از بروز این بیماری تغییرات مختصری را در هوشیاری تجربه خواهند کرد. این تغییرات می‌تواند هم در سطح هوشیاری باشد و هم در ارتباط با کیفیت آن. یک تومور مغزی می‌تواند منجر به طیف گسترده‌ای از تغییرات در وضعیت روانی بیمار گردد. این تغییرات ممکن است هم در رابطه با تغییرات ظریف شخصیتی باشند و هم می‌تواند منجر به کما رفتن عمیق و غیرقابل بازگشت بیمار گردند.
تشنج یا حملات صرعی
معمولا ۳۵ درصد از بیمارانی که مبتلا به تومور مغزی می‌باشند، حملات صرعی را تجربه خوهند کرد. سن، خطر بروز صرع را افزایش می‌دهد. این موضوع به ویژه در افراد بالای ۴۵ سال که مبتلا به تومور مغزی می‌باشند، صدق می‌کند.
علائم عصبی خاص
در حالی که سردرد، تغییر وضعیت روانی و صرع نتیجه رشد تومور در بخش‌های زیادی از مغز است، برخی از علائم می‌تواند نتیجه رشد تومور در محلی خاص باشد. علائم عصبی خاص آن قسمت‌هایی از بدن را دربرمی‌گیرد که در جهت مخالف محل رشد تومور قرار دارند. بنابراین ما در آن قسمت‌ها ممکن است شاهد علائمی نظیر گزگز شدن و تغییر در عصب‌های حرکتی باشیم (مانند احساس ضعف و فلج خفیف یک سویه).
تشخیص متاستاز مغزی
متاستازهای مغزی از طریق تست‌های تشخیصی زیر قابل تشخیص خواهند بود.
CAT اسکن : CAT اسکن (توموگرافی محوری کامپیوتری که CT نام دارد). انجام سی‌تی‌اسکن می‌تواند هم از طریق استفاده از ماده حاجب خوراکی و وریدی صورت پذیرد و هم بدون آن. چرا که از این طریق می‌توان تومور را بهتر مشاهده نمود.
MRI : در این روش با استفاده از امواج رادیویی و مغناطیسی قوی می‌توان تصویر بهتر و واضح‌تری از مغز ارائه داد. این روش اگر با به کارگیری حاجب خوراکی و وریدی همراه باشد، به عنوان بهترین ابزار ارزیابی رادیوگرافی در تشخیص متاستازهای مغزی خواهد بود.
علاوه بر دو تست تشخیصی ذکر شده در بالا، جراح مغز و اعصاب ممکن است درخواست مطالعات پیچیده‌تری کند.
روش‌های درمان متاستاز مغز
درمان با توجه به اندازه و نوع تومور، محل اولیه آن و سلامت کلی بیمار می‌تواند متفاوت باشد. هدف از درمان کاهش و زدودن علائم و بهبود عملکرد بیمار است.
دارو درمانی
تعدادی از داروها را می‌توان برای تسکین سردرد یا درد عمومی، جلوگیری از تشنج و از بین بردن تورم بافتی (ادم) که ممکن است به دلیل تومور ایجاد شده باشد استفاده کرد.
داروهای غیر شیمی درمانی
این داروها به منظور کاهش درد، کنترل تشنج (صرع) و کم کردن ورم تومور مغز تجویز می‌گردند. این داروها عبارتند از داروهای مسکن، فنی‌توئین و کورتیزون.
داروهای شیمی درمانی
این داروها به منظور حمله و کشتن سلول‌های سرطانی که مدام در حال تقسیم می‌باشند، طراحی شده‌اند. شیمی درمانی می‌تواند باعث درمان تمامی مغز گردد. علاوه بر این، چندین محل بروز سرطان نیز می‌تواند به طور همزمان درمان گردد.
جراحی
جراحی یکی از مهمترین بخش‌های مدیریت سرطان در برخی از بیمارانی است که مبتلا به متاستاز مغزی می‌باشند. در طول جراحی، اولین بافت به منظور تائید تشخیص برداشته میشود. در ادامه تومور هم که ضایعه نامیده میشود، برداشته میشود. جراحی زمانی انجام می‌گیرد که پزشک مسئول تشخیص دهد، این روش بیشتر از روش‌های دیگر باعث کاهش علائم شده و عمر بیمار را هم افزایش می‌دهد. با توجه به حساسیت این جراحی در انتخاب بهترین جراح مغز و اعصاب دقت نمایید.
پرتودرمانی
روش دیگر پرتودرمانی نام دارد. از این روش برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می شود. مانند شیمی درمانی، پرتودرمانی با دوز تقطیع شده نیز می‌تواند برای تمامی قسمت‌های مغز به کار گرفته شود. جراحی تشعشعی استریوتاکتیک که پیشرفت بزرگی در پرتودرمانی محسوب میشود از یک تکنیک سه بعدی و گانا‌نایف برای هدایت کردن دوز بالایی از اشعه استفاده می‌کند. مزیت این روش، درمان ضایعاتی است که از طریق جراحی نمی‌توان آنها را از بین برد. این شیوه از درمان کم‌خطر بوده و در زمان کوتاهی می‌توان به نتیجه دلخواه رسید.
سایر شیوه های درمان
آزمایش‌های جدیدی در حال بررسی است که هدف از آن استفاده از شیوه ژن درمانی در درمان متاستاز مغزی می‌باشد. البته استفاده از شیوه ژن درمانی در معالجه متاستاز مغزی در حال حاضر تنها در حد یک خیال می‌باشد.
برای کسب اطلاعات بیشتر بخوانید: چگونه می‌توان سرطان مغز را درمان کرد؟
آیا ممکن است متاستازهای مغز پس از درمان عود کند؟
پس از اتمام درمان تومور مغزی، بیمار به مدت یک سال هر سه ماه یکبار توسط MRI یا CT تحت نظر قرار می‌گیرد. این نظارت برای تعیین اینکه آیا تومور عود کرده است یا خیر انجام میشود. مانند سایر تومورها در هر جای بدن، تومورهای متاستاتیک مغز می‌توانند عود کنند. درمان تومورهای عود‌کننده مغز با ارزیابی تومور اولیه آغاز میشود. اگر تومور اولیه تحت کنترل باشد، ممکن است برای درمان تومور متاستاتیک، جراحی مجدد، رادیوسرجری، پرتودرمانی یا در برخی موارد پرتودهی کل مغز انجام شود. شیمی درمانی یا ایمونوتراپی نیز گزینه‌هایی هستند.
دیدگاه کاربران