به رشد غیرطبیعی سلول‌ها در مغز که سبب تشکیل تومور می‌شوند تومور مغزی و یا سرطان مغز می‌گویند. انواع مختلفی از تومورهای مغزی وجود دارد. برخی از تومورهای مغزی غیر سرطانی(خوش خیم) و برخی تومورهای مغزی سرطانی(بدخیم) هستند. تومورهای مغزی می‌توانند از همان ابتدا در بافت مغز تشکیل شوند که به آن‌ها تومورهای اولیه می‌گویند، یا سرطان می‌تواند در سایر قسمت‌های بدن شروع شده و به عنوان تومورهای ثانویه که به آن متاستاز مغز می‌گویند به مغز سرایت کند. سرعت رشد تومور مغزی می‌تواند بسیار متفاوت باشد. میزان رشد و محل قرارگیری تومور در مغز تعیین می‌کند که تومور تا چه میزان بر سیستم عصبی تاثیر گذار باشد.
سرطان مغز چیست؟
به رشد غیر طبیعی سلول‌های مغز سرطان مغز گفته میشود. طبق گزارش انجمن سرطان آمریکا، سرطان مغز و دیگر مشکلات سیستم عصبی، دهمین علت اصلی مرگ و میر در جهان هستند. سرطان مغز می‌تواند انواع مختلفی از علائم شامل تشنج، خواب آلودگی، سردرگمی و تغییرات رفتاری داشته باشد. همه تومورهای مغزی سرطانی نیستند، سرطان یک واژه برای تومورهای بدخیم است. تومورهای خوش خیم می‌توانند علائم مشابهی ایجاد کنند.
تومورهای بدخیم: تومورهای بدخیم می‌توانند رشد کنند و به شدت گسترش یابند و سلول‌های سالم را از بین می‌برند. همچنین آن‌ها می‌توانند به قسمت‌های دیگر بدن گسترش پیدا کنند. از انواع این تومورها می‌توان به آستروسیتوما، الیگودندروگلیوما، گلیوبلاستوما و گلیومای مختلط اشاره کرد. در سرطان مکانیسم تقسیم سلولی دچار اختلال شده و به صورت غیرطبیعی تکثیر می‌یابد. این نوع از سرطان‌ها در مردان شایع است.
تومورهای خوش خیم: این تومورها دارای رشد آهسته‌ای هستند و گسترش پیدا نمی‌کنند. عموما این نوع از تومورها سرطانی نیستند. اما تومورهای خوش خیم می‌تواند با فشار آوردن بر بافت‌های اطراف، مشکلات بسیاری را در مغز ایجاد کند.
انواع سرطان مغز
سرطان مغز یک بیماری خطرناک است که می‌تواند در هر بخشی از سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) رخ دهد. در واقع، سرطان مغز به دلیل مشکلات در رشد سلول‌ها در این منطقه ایجاد میشود. انواع مختلف سرطان مغز وابسته به نواحی مختلف سیستم عصبی هستند. برخی از انواع رایج سرطان مغز عبارتند از:
- گلیوبلاستوما: این نوع سرطان مغز از بافت‌های گلیال ریشه می‌گیرد که وظیفه حمایت از عصب‌ها را دارند. گلیوبلاستوما در سیستم عصبی مرکزی بیشتر در کودکان بروز می‌کند.
- آستروسیتوما: آستروسیتوما نیز از بافت‌های گلیال بدجنس ریشه می‌گیرد، اما در این مورد سلول‌های آستروسیت‌ها تحت تغییر قرار می‌گیرند. این نوع سرطان مغز می‌تواند در هر سنی رخ دهد.
- میلوبلاستوما: این نوع سرطان مغز از سلول‌های میلوبلاست ریشه می‌گیرد و بیشتر در کودکان و نوجوانان دیده میشود.
- مینینژیوما: مینینژیوما از غشاهایی که مغز و نخاع را پوشانده و حفاظت می‌کنند، نشات می‌گیرد. این نوع سرطان مغز ممکن است در هر سنی رخ دهد.
- نوروبلاستوما: این نوع سرطان مغز در سلول‌های عصبی خطرناک ریشه می‌گیرد و بیشتر در کودکان رخ می‌دهد.
به طور کلی، هر نوع سرطان مغز ممکن است علائم و عوارض متفاوتی داشته باشد و نیاز به تشخیص و درمان توسط تیم درمانی متخصص دارد. همچنین، درمان سرطان مغز معمولاً شامل عمل جراحی، شیمی درمانی و یا درمان پرتویی میشود، که بسته به نوع و مرحله بیماری متفاوت است.
عواملی که خطر ابتلا به تومور مغزی را افزایش می‌دهند؟
تشکیل تومور مغزی به عوامل متعددی بستگی دارد و هنوز علت دقیق آن مشخص نیست. با این حال، برخی عوامل شناخته شده و موجود در افزایش خطر ابتلا به تومور مغزی عبارتند از:
- سابقه خانوادگی: حدود ۵ الی ۱۰ درصد از تمامی سرطان‌ها ارثی هستند، البته این امر به ندرت رخ می‌دهد که علت تومور مغزی وراثت باشد. اما در صورتی که چندین نفر از اعضای خانواده دچار تومور مغزی شده‌اند حتما با پزشک خود مشورت کنید.
- نژاد: احتمال تومور مغزی در سفید پوست‌ها بیشتر است. اما لازم است بدانید که احتمال بروز مننژیوم در افراد آفریقایی و آمریکایی بیشتر است.
- سن: با افزایش سن خطر ابتلا به تومور مغزی نیز افزایش می‌یابد.
- در معرض مواد شیمیایی: قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی قادر است خطر ابتلا به سرطان مغز را افزایش دهد.
- در معرض تشعشعات: قرار گرفتن در معرض تابش‌های یونیز کننده می‌تواند خطر ابتلا به تومورهای مغزی را افزایش‌دهد. حادثه چرنوبیل و حادثه هسته‌ای فوکوشیما از نمونه‌های این تابش‌ها هستند.
- عدم ابتلا به آبله مرغان: افرادی که در کودکی در معرض آبله مرغان قرار گرفته‌اند کمتر در معرض ابتلا به تومور مغزی قرار خواهند گرفت.
بهتر است بدانید که این فاکتورها تنها عواملی هستند که ممکن است خطر ابتلا به تومور مغزی را افزایش دهند و همچنین هر کسی ممکن است بدون وجود این عوامل نیز به این بیماری مبتلا شود. در صورت داشتن نگرانی در مورد خطر ابتلا به تومور مغزی، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
علائم سرطان مغز
علائم سرطان مغز متفاوت است و فقط مخصوص سرطان مغز نیستند، یعنی می‌توانند علل بیماری‌های زیاد دیگری نیز باشند. اما اولین علامتی که تومور مغزی ایجاد خواهد کرد عموما سردرد است. تنها راه برای اینکه مطمئن شویم چه چیزی این علائم را به وجود آورده انجام آزمایش‌های تشخیصی است اما اغلب این علائم شامل:
- سردرد(سردرد ایجاد شده می‌تواند شدید، خفیف، مداوم و یا به صورت متناوب باشد.)
- اختلال در صحبت کردن و به یاد آوردن کلمات
- اختلال در حواس(بویایی، بینایی، شنوایی و چشایی)
- سرگیجه و حواس پرتی
- ضعف در بدن یا فلج شدن قسمتی از بدن
- مشکلات در تعادل و راه رفتن
- تشنج به صورت شدید یا خفیف
- حالت تهوع و استفراغ
- بی خوابی
- بینایی تار
- دشوار بودن تمرکز، مشکلات حافظه و آشفتگی
- افسردگی و آزاردگی به صورت مداوم
- خواب آلودگی
- تغییر در شخصیت
علت سرطان مغز
عوامل مختلفی می‌تواند بر روی سرطان مغز و بروز تومور مغزی تاثیر گذار باشد. تومورهای مغزی اولیه از گونه‌های متفاوتی از بافت مغز است، برای مثال از سلول‌های گلیال، آستروسیت و دیگر سلول‌های مغزی تشکیل می‌شوند. و سرطان مغز متاستازیک از انتشار و گسترش یافتن سلول‌های سرطانی از دیگر اندام‌های بدن نشات می‌گیرد. به هر شکل علت تبدیل سلول‌های سالم به سلول‌های سرطانی در سلول‌های اولیه و ثانویه دقیقا مشخص نیست. برای مثال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افرادی که سر آن‌ها در معرض اشعه زیاد قرار دارد.
- افرادی که شرایط ژنتیکی یا ارثی خاصی دارند.
- اشتغال در پالایشگاه نفت.
- کنترل کننده سوخت جت یا مواد شیمیایی مانند بنزن
- شیمی‌دان‌ها
- مومیایی کننده‌ها
- کارگران کارخانه‌های لاستیک سازی
- استعمال سیگار و دخانیات
- قرار گرفتن در معرض تشعشعات رادیواکتیو
- عفونت ویروسی(HIV)
لازم به ذکر است که دلیلی بر مسری بودن سرطان مغز و نشات گرفتن آن بر اثر ضربه یا تروما یا تلفن همراه وجود ندارد. همچنین ممکن است که چند نفر از افراد یک خانواده به سرطان مغز مبتلا شده باشند، اما وراثت هنوز برای ابتلا به سرطان مغز تایید نشده است.
تشخیص سرطان مغز
در صورتی که علائم ذکر شده را در خود مشاهده کردید باید سریعا به پزشک مراجعه کنید و پزشک درباره سابقه بیماری‌های شخصی و خانوادگی و علائم موجود سوالاتی را خواهد پرسید.
معاینه دستگاه عصبی
ابتدا پزشک بینایی، شنوایی، هوشیاری، قدرت عضلات، هماهنگی و رفلکس‌ها را در فرد بررسی خواهد کرد. به طور مثال چشم‌ها را برای بررسی تورمی که بر اثر فشار یک تومور بر عصبی که چشم‌را به مغز متصل می‌کند به وجود خواهد آورد را مورد معاینه قرار خواهد داد.
سی تی اسکن
در بیشتر موارد برای تشخیص سرطان مغز سی تی اسکن، ام آر آی و دیگر آزمایش‌های مغز پیشنهاد میشود. سی تی اسکن دستگاه اشعه ایکسی متصل به کامپیوتر است که عکس‌های دقیقی از فرد می‌گیرد که معمولا یک مایع کنتراست یا حاجب به خون فرد تزریق میشود تا موارد غیرطبیعی در اسکن واضح‌تر شوند.
ام آر آی
اغلب، اسکن MRI به جای یک اسکن سی تی برای تومورهای مشکوک مغزی استفاده میشود. این به این دلیل است که MRI دارای حساسیت بالایی برای تشخیص وجود یا تغییر تومور است. با این حال، بیشتر موسسات هنوز به عنوان اولین تست تشخیصی از CT اسکن استفاده می‌کنند. ام آر آی دستگاه بزرگ مجهز به آهنربای قوی است و به کامپیوتر متصل است که برای عکسبرداری از نواحی مختلف سر مورد استفاده قرار خواهد گرفت. گاهی ماده حاجب از طریق بازو به خون فرد تزریق میشود تا تفاوت‌های بافت‌های مغز به خوبی نشان داده شود، این عکس‌ها قادرند که نواحی غیرعادی مانند تومور را به خوبی نشان دهند.
درمان سرطان مغز
بعد از انجام آزمایشات متعدد براساس اندازه توده سرطانی و میزان پیشروی آن سرطان در طبقه بندی قرار می‌گیرد. این طبقه بندی به ۴ دسته تقسیم میشود که توده‌های دسته ۱ و ۲ رشد آهسته‌تری دارد، ولی توده ۳ و ۴ به نسبت دارای رشد سریع‌تری هستند. به طور کلی سه روش درمانی جهت درمان سرطان‌های مغزی مورد استفاده قرار می‌گیرد که شامل جراحی، پرتو درمانی یا رادیوتراپی و شیمی درمانی و یا درمان توسط داروهایی مانند داروهای استروئیدی یا ترکیبی از این روش‌های درمانی برای معالجه سرطان مغز است.
جراحی
در هنگام جراحی، جراح تلاش می‌کند تا جایی که امکان دارد بیش‌ترین مقدار از تومور را بردارد. معمولاً جراحی، تومورهای مغزی را معالجه نمی‌کند ولی می‌تواند به کاهش علائم و افزایش طول عمر کمک کند. پرتودرمانی بعد از جراحی نیز انجام میشود که کنترل در ناحیه جراحی انجام بگیرد. در صورتی هم که امکان برداشت تومور وجود نداشته باشد از روش‌های درمانی دیگری مانند پرتو درمانی با داروهای خوراکی شیمی درمانی یا بدون داروهای خوراکی شیمی درمانی برای کاهش سرعت رشد، اندازه توده و ورم اطراف آن استفاده میشود.
پرتو درمانی
در این روش از اشعه‌های پر انرژی به منظور ایجاد صدمه به سلول‌های سرطانی و توقف رشد و تکثیر آن‌ها استفاده میشود. این روش درمانی موضعی بوده و تنها ناحیه‌ای که تحت اشعه قرار گرفته است تحت درمان قرار می‌گیرد . پرتوها می‌توانند از یک منبع خارجی(ماشین‌های تولید کننده پرتو) یا از یک منبع داخلی(به صورت استفاده از ابزارهای کاشتنی در بدن در نزدیک تومور) ساطع شوند.
شیمی درمانی
شیمی درمانی به استفاده از گروهی از داروها که سلول‌های سرطانی را می‌کشند گفته میشود. ممکن است بیماران برای جلوگیری از رشد، گسترش یا عود سرطان، حین یا بعد از پرتودرمانی تحت این درمان قرار بگیرند. بیماران مبتلا به سرطان‌های مغزی برای علائمی که دچار هستند هم درمان‌هایی دریافت می‌کنند. مثلاً برای کنترل تشنج تحت درمان‌های دارویی قرار می‌گیرند.
چگونه می‌توان از تومورهای مغزی جلوگیری کرد؟
لازم است بدانید که هیچ روشی برای پیشگیری از سرطان وجود ندارد. اما برخی از عوامل مانند تغییر در شیوه زندگی(مانند اجتناب از استعمال دخانیات، تغذیه سالم) اجتناب از قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و سمی، گرمای شدید هوا و … شاید بتوانند کمک کننده باشند.
متاستاز مغزی حتی پس از درمان موفق نیز می تواند بروز دهد. گزینه‌های درمانی برای افراد مبتلا به متاستاز مغزی اغلب شامل مصرف دارو، جراحی، پرتو درمانی استریو تاکتیک، پرتو درمانی کلی مغز یا ترکیبی از این موارد میشود. بسته به اندازه، نوع، تعداد و محل تومورها و همچنین علائم، نشانه‌ها، سلامت کلی و ترجیح بیمار بهترین گزینه درمانی انتخاب میشود.
دیدگاه کاربران