کرانیوتومی، یکی از روش‌های جراحی در حوزه مغز و اعصاب است. این تکنیک جراحی که شامل برداشتن بخشی از جمجمه برای دسترسی به مغز است، می‌تواند در درمان تومورها و خونریزی‌های مغزی و بسیاری از اختلالات دیگر که در مغز ایجاد می‌شوند، موثر باشد. با پیشرفت فناوری در علم پزشکی و افزایش مهارت پزشکان در انجام این عمل‌ها، نتایج درمانی به شدت بهبود پیدا کرده‌اند. دکتر محمد صمدیان، با سال‌ها تجربه در انواع جراحی‌های مغز و اعصاب و دانش به‌روز، یکی از برجسته‌ترین جراحان در زمینه کرانیوتومی (جمجمه بری) به شمار می‌آیند. جراحی کرانیوتومی یا عمل باز جمجمه یکی از حساس‌ترین جراحی‌هایی است که نیاز به دقت و تخصص بسیار زیادی دارد و باید توسط پزشکی باتجربه انجام شود. برای آشنایی با انواع جراحی کرانیوتومی و مراحل آن، تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
جراحی کرانیوتومی چیست؟
کرانیوتومی عمل جراحی است که در آن پزشک جراح، برش‌هایی بر روی پوست ایجاد می‌کند، سپس با ابزارهای مخصوص بخشی از جمجمه را به‌طور موقت برمی‌دارد تا به مغز و اجزای داخلی آن دسترسی پیدا کند. از این روش برای درمان مشکلات و بیماری‌های مختلف مانند تومور مغزی، خونریزی‌های داخلی، آسیب‌های مغزی ناشی از ضربه و تصادف، عفونت‌ها یا انسداد جریان مایع مغزی‌نخاعی استفاده می‌شود. بعد از تمام شدن جراحی جمجمه بری، قسمت برداشته شده جمجمه با پیچ‌ها و ابزارهای مخصوص دوباره سرجای خود ثابت می‌شود و پوست سر را با کمک بخیه بهم وصل می‌کنند. جراحی کرانیوتومی به‌دلیل انجام آن در ناحیه مغز، یکی از حساس‌ترین عمل‌های جراحی محسوب می‌شود. به همین خاطر، ممکن است بیمار تا مدتی بعد از عمل با علائم و عوارضی روبه‌رو باشد.
در چه مواردی جراحی کرانیوتومی انجام می‌شود؟
جراحی کرانیوتومی در مواردی انجام می‌شود که دسترسی مستقیم به مغز از روش‌های غیرجراحی برای درمان بعضی از بیماری‌ها وجود نداشته باشد. در این شرایط، پزشک متخصص مغز و اعصاب با بررسی‌های مختلف و ارزیابی آزمایش‌های انجام شده توسط بیمار، جمجمه بری یا همان جراحی باز جمجه را تجویز می‌کند. از جمله مواردی که برای درمان آن‌ها باید جراحی کرانیوتومی انجام شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تومورهای مغزی: برای برداشتن تومورهای خوش‌خیم و یا بدخیم که داخل مغز قرار دارند.
- خونریزی مغزی: برای جلوگیری و درمان خونریزی‌های مغزی که باعث افزایش فشار داخل جمجه می‌شوند.
- درمان ضربه مغزی: ترمیم آسیب‌هایی که در اثر تصادف و عوامل دیگر ایجاد شده و باعث لخته شدن خون در مغز و جمجه شده‌اند.
- بیماری‌های مربوط به مغز: درمان بیماری‌هایی مانند صرع که نسبت به درمان دارویی مقاوم هستند.
- نمونه برداری (بیوپسی): برای تشخیص بعضی از بیماری‌های مغزی که با روش‌های دیگر قابل تشخیص نباشند.
- عفونت مغز: عفونت‌هایی که در مغز وجود دارند و با دارو نتیجه نگرفته‌اند.
- آنوریسم: بستن و ترمیم رگ‌های آسیب دیده که باعث خونریزی شده باشند.
در مورد آنوریسم مغزی بیشتر بخوانید.
انواع جراحی کرانیوتومی
جراحی کرانیوتومی انواع مختلفی دارد و پزشک بر اساس وضعیت بیمار و شرایط او بهترین روش جراحی را انتخاب می‌کند. در این جراحی ابتدا محل دقیق ضایعه با استفاده از سی‌تی اسکن و ام‌آرآی تعیین شده و بعد از بیهوشی، جراح مغز و اعصاب شروع به برداشتن استخوان جمجه خواهد کرد. بعد از اتمام جراحی، استخوان جدا شده را در جای خود قرار می‌دهد و با پیچ، تیتانیوم، سیم و نخ آن را ثابت می کند. انواع جراحی باز جمجمه که می‌توان به آن‌ها اشاره کرد عبارت‌اند از:
کرانیوتومی ترانس‌لابیرنتین
جراحی ترانس لابیرنتین نوعی جراحی جمجمه است که در قست لابیرنت یا همان بخش حلزونی گوش انجام می‌شود. این نوع جراحی برای دسترسی به مناطق خاصی از مغز و عصب‌های جمجمه و تومورهایی که نزدیک به گوش هستند به کار می‌رود. جراحی ترانس لابیرنتین به جراح این امکان را می‌دهد تا با حداقل آسیب، به ساختارهای مهم مغزی و عصبی محل مورد نظر دسترسی پیدا کند. این جراحی برای برداشتن تومورهایی که در گوش ایجاد شده‌اند انجام می‌شود و در بعضی از شرایط می‌تواند شنوایی را در گوش جراحی شده دچار اختلال کند.
کرانیوتومی سوپرا اوربیتال
در جراحی سوپرا اوربیتال جراح، برشی را در ناحیه پیشانی و بالای چشم ایجاد می‌کند تا دسترسی به بافت مغز به صورت عمیق و تا پشت بینی و چشم فراهم شود. هدف این نوع جراحی دسترسی به بخش فرونتوتمپورال (پیشانی و گیجگاه) است تا تومورهای این قسمت از قشر مغز برداشته شوند. در این جراحی به دلیل برش‌های کوچکی که در استخوان جمجمه ایجاد می‌شوند، نسبت به دیگر روش‌ها احتمال آسیب به مغز کمتر خواهد بود. به همین خاطر جراحی سوپرا اوربیتال دارای درد کمتر و اسکارهای کوچک‌تر است و احتمال آسیب به مغز نیز کاهش می‌یابد. این جراحی جایگزین مناسبی برای جراحی اندوسکوپیک اندونازال است البته در مواردی که تومور یا ضایعه مغزی بزرگ و نزدیک به عصب افتالمیک باشد.
جراحی کرانیوتومی اوربیتو زیگوماتیک
در این روش، برشی میان چشم و استخوان گونه برای دسترسی به مغز ایجاد می‌کنند. این برش بین قسمت فوقانی خارجی حفره‌ی چشم و استخوان گونه و پشت خط رویش مو ایجاد می‌شود. این جراحی، دسترسی گسترده به مغز برای درمان آنوریسم شریان‌های ارتباطی قدامی، تومورهای هیپوفیزی، مننژیوما، کرانیوفارنژیوماها و تومورهای پیچیده را به متخصص می‌دهد. جراحی craniotomy یا همان عمل باز جمجمه به روش اوربیتو زیگوماتیک، بیشتر برای برداشتن توده‌هایی است که در چشم و نواحی اطراف آن و یا صورت قرار دارند.
کرانیوتومی سوراخ کلید
جراحی سوراخ کلید یا جراحی کم‌تهاجمی مغزی یک روش پیشرفته است که از طریق برش‌های بسیار کوچک و به کمک ابزارهای مخصوص و دوربین‌های دقیق انجام می‌شود. به دلیل برش‌هایی بسیار کوچکی که در جمجمه ایجاد می‌شوند، شبیه سوراخ کلید است. جراحی جمجمه بری سوراخ کلید برای برداشتن تومورهای کوچک و سطحی مغز مانند مننژیوم یا تومورهای هیپوفیز، درمان آنوریسم‌های مغزی، تخلیه هماتوم‌ها (لخته‌های خونی)، دسترسی به کیست‌ها یا ضایعات مغزی و جراحی در نواحی حساس مغز که نیاز به دقت و کمترین آسیب دارند، استفاده می‌شود.
در مورد شایع‌ترین علائم تومورهای مغزی و علل آن‌ها بیشتر بخوانید.
آمادگی‌های قبل از جراحی کرانیوتومی یا جراحی باز جمجمه
قبل از جراحی باز جمجمه، باید تمام عوامل توسط پزشک و بیمار مورد بررسی قرار بگیرند تا مشکلی در حین جراحی و یا بعد از آن برای بیمار ایجاد نشود. به همین دلیل آمادگی‌های قبل از عمل کرانیوتومی (craniotomy) بسیار مهم است و اهمیت زیادی در بهبودی حال بیماران دارد. از جمله مهم‌ترین اقداماتی که قبل از جراحی باز جمجمه انجام می‌شوند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- انجام معاینات دقیق و بررسی سابقه پزشکی بیمار
- انجام آزمایش‌های خون و تصویربرداری‌‌هایی مانند MRI یا CT اسکن
- هماهنگی با بیمارستان برای بستری و روز جراحی
- عدم مصرف داروهای رقیق‌کننده خون مانند وارفارین یا آسپرین طبق نظر پزشک
- پرهیز از مصرف داروهای گیاهی که باعث افزایش خونریزی می‌شوند.
- خودداری از مصرف الکل و دخانیات از چند روز قبل از جراحی
- رعایت بهداشت کامل بدن و شستشوی سر
- ناشتا بودن بیمار حداقل ۸ ساعت قبل از عمل
همچنین بخوانید عمل کرانتیوپلاستی یا ترمیم جمجمه
مراقبت‌های بعد از جراحی کرانیوتومی
بعد از عمل جراحی مغز بیمار باید تحت درمان و مراقبت قرار بگیرد. به همین دلیل تا چند روز بعد از جراحی بیمار باید در بیمارستان باشد تا علائم حیاتی او به درستی بررسی شوند. زمانی که بیمار بستری است، حرکات دست و پا آن‌ها به خوبی بررسی می‌شوند و ارزیابی عملکرد مغز با معاینات مکرر مردمک نیز انجام می‌شود تا در صورت مشاهده هرگونه علائم غیرطبیعی برای درمان آن اقدام شود. بعد از اینکه بیمار در وضعیت نرمال و طبیعی قرار گرفت و با تشخیص پزشک از بیمارستان مرخص شد، باید مراقبت‌های خاصی را تا چند هفته انجام دهد که این مراقبت‌ها عبارت‌اند از:
- استفاده از داروهای توصیه شده توسط پزشک
- عدم حمل اجسام سنگین
- انجام فیزیوتراپی در صورت تجویز پزشک
- عدم انجام رانندگی تا زمانی که پزشک دستور دهد.
- استفاده از کلاه‌های گشاد بعد از جراحی و عدم استفاده از کلاه گیس تا زمان بهبودی کامل
- پرهیز از مصرف سیگار و دخانیات تا یک ماه بعد از جراحی
- خشک و تمیز نگه داشتن محل جراحی
دوران نقاهت و مدت زمان بهبودی بعد از جراحی باز جمجمه
دوران نقاهت و مدت زمان بهبودی بعد از جراحی باز جمجمه باتوجه به موفقیت‌آمیز بودن روند عمل جراحی، دو هفته تا یک ماه طول می‌کشد. اما بعضی از بیماران با توجه به سیستم بدنی و نوع جراحی کرانیوتومی که داشته‌اند، این مدت می‌تواند تا سه ماه نیز طول بکشد. در این مدت باید بیمار تحت نظر پزشک باشد و روند پزشک جراح روند بهبودی او را تحت کنترل قرار دهد. دوران نقاهت و بهبودی بعد از عمل کرانیوتومی به عوامل مختلفی مانند شدت بیماری، مشکلات و بیماری‌های زمینه‌ای، سن بیمار، شرایط دارویی، عوارض عمل و نوع بیماری بستگی دارد. معمولا بیشتر بیماران بعد از گذشت یک ماه از جراحی، می‌توانند به فعالیت‌های عادی و روزمره خود بازگردند.
عوارض جراحی کرانیوتومی
جراحی کرانیوتومی، عملی حساس و پیچیده است. زیرا ناحیه موردنظر در این نوع جراحی، مغز است و پزشک باید دقت و مهارت بسیار بالایی برای انجام جراحی کرانیوتومی داشته باشد. با توجه به سختی و پیچیدگی عمل باز جمجمه، عوارض ناشی از جراحی آن نیز متعدد هستند. البته این عوارض برای همه افراد یکسان نیست و برای بسیاری از بیماران این جراحی بدون عوارض است. از مهم‌ترین عوارض جراحی کرانیوتومی که احتمال بروز آن‌ها برای بیماران وجود دارند، می‌توان موارد زیر را نام برد :
- لخته شدن خون در ریه و پاها
- آلژی به داروهای بیهوشی
- تشنج
- نشت مایع مغزی و نخاعی
- ایجاد اختلالاتی در سیستم عصبی مانند گفتاری، بینایی، حسی و حرکتی
- تورم مغز
- خونریزی داخل جمجمه
- عفونت
کلام پایانی
جراحی کرانیوتومی، به‌دلیل دسترسی مستقیم به بافت مغز، یکی از پیچیده‌ترین و حساس‌ترین روش‌های جراحی مغز و اعصاب به شمار می‌رود. موفقیت این عمل به فاکتورهایی مانند محل آسیب، شرایط عمومی بیمار و مهارت جراح بستگی دارد. انجام این جراحی توسط پزشکی با تجربه و تخصص کافی، می‌تواند خطرات احتمالی و عوارض بعد از عمل را به حداقل برساند. دکتر محمد صمدیان از متخصصان برجسته مغز و اعصاب هستند و تا به امروز تجربه‌های فراوانی در جراحی کرانیوتومی داشته‌اند. برای دریافت مشاوره و معاینه توسط دکتر صمدیان می‌توانید با شماره‌های ۰۲۱۸۸۶۷۲۱۳۸ و ۰۲۱۸۸۶۵۴۲۰۸ تماس بگیرید و روند درمان خود را با خیالی آسوده پشت‌سر بگذارید.
سوالات متداول
جراحی جمجمه اگر با خونریزی بیش از حد همراه باشد می‌تواند خطرناک باشد.
بله، بسیاری از کودکان به دلیل برخی از مشکلات و بیماری‌های مغزی و یا تغییر شکل جمجمه این جراحی را انجام می‌دهند.
مقدار هزینه جراحی کرانیوتومی به عواملی مانند نوع بیماری، مرکز درمان و تخصص پزشک بستگی دارد.
دیدگاه کاربران