تشنج چیست و علائم آن : درمان های جراحی تشنج

تشنج که حمله غش یا حمله تشنجی هم معروف است به انقباضات غیرارادی تعداد زیادی از عضلات بدن گفته می شود . این وضعیت ناشی از وجود یک اختلال در فعالیت الکتریکی مغز است. در برخی موارد ، باعث کم شدن سطح هوشیاری می شود.
تشنج‌های خفیف هم می‌توانند نشان‌ دهنده‌ وجود مشکلی بزرگ در بدن باشند؛ پس تشخیص آنها بسیار حائز اهمیت است. این تغییرات می توانند علائم شدید و چشمگیری داشته باشند و یا هیچ علائمی نداشته باشند. معمولا تشنج شدید با لرزش شدید و از دست رفتن کنترل بدن همراه است.
این بیماری در هر نژاد و سنی دیده می شود اما میزان بروز آن در بیماران مبتلا به MPS بیشتر است. علائم، دفعات و شدت آن در افراد مختلف متفاوت است که میتواند به دلایل زیادی مانند عفونت، ضربه به سر، تومور مغزی و مسمومیت رخ دهد. در MPS ، علت آن عصبی است. این بیماری معمولاً از عوارض MPS شدید است. تقریباً نیمی از بیماران مبتلا به MPS در اواخر دوره، تشنج دارند.
تشنج، اختلالی شایع است، به طوری که یکی از موارد مهم مراجعه به اورژانس ها است و علل متعددی برای ایجاد آن بیان شده است. با ما همراه باشید تا اطلاعات موثری در این رابطه به دست آورید.

علائم تشنج

سردرد ، احساس ترس یا اضطراب ناگهانی ، احساس ناراحتی در معده، احساس گیجی ، تاری دید،  احساس خروج از بدن و برون‌ فکنی از علائم هستند که ممکن است در فرد که دچار تشنج می شود بروز نماییند.
لرزش بازوها و پاها به‌گونه‌ای که فرد بر اثر آن چیزی را بیندازد، عدم شناسایی زمان یا مکان ، خیرگی یا چرخیدن چشم ها به یک سمت ، احتمال دفع ناخواسته و غیرارادی ادرار از دیگر علائم است. برخی دیگر از علائم :

• حرکت تند و سریع در دست و پا که منجر به از دست رفتن تعادل در فرد میشود.
• عدم توانایی پاسخ دادن به صدا یا گفتار برای مدت زمان کوتاهی
• احساس ناگهانی ترس یا اضطراب
• انقباضات ناگهانی در بدن
• از دست دادن هوشیاری
• حرکت سریع سر تکان دادن
• احساس سنگینی در معده
• تغییر در بینایی
• پلک زدن سریع
• بیهوشی موقت
• سرگیجه
• سردرد

علائم شایع تشنج

• از دست دادن کنترل مثانه یا روده 
• از دست دادن هوشیاری یا آگاهی
• حرکات غیر قابل کنترل دست و پا
• اسپاسم عضلانی غیر قابل کنترل
• طعم عجیب و غریب در دهان
• حرکت ناگهانی و سریع چشم
• خیره شدن به یک نقطه
• تغییرات خلق ناگهانی
• سردرگمی موقت
• فشار در فک 
• گاز گرفتن زبان
• ترس، اضطراب
• کف کردن دهان
• افتادن

علت تشنج

شرایطی که موجب کمبود اکسیژن می گردد نظیر غرق شدن، خفگی و مسمومیت با گاز مونوکسیدکربن می تواند موجب تشنج گردد. عفونت مغز از قبیل بیماری مننژیت، می تواند باعث تشنج موقتی و یا دائمی و آسیب مغز گردد. علل عفونت مغز شامل تب بالا، گرمازدگی، ایدز، مالاریا، سیفیلیس و آنسفالیت می باشد.
از عوامل موثر در ایجاد این بیماری می توان به مصرف مواد مخدر و الکل اشاره کرد.اگر دمای بدن کودک بیشتر از ۳۸.۹ درجه سانتیگراد شود، می تواند تشنج و تب داشته باشد.

انواع حملات تشنج

حملات به طور کلی به دو گروه عمومی و جزئی (کانونی) تقسیم می شوند. در تشنج های جزئی، فعالیت الکتریکی غیرطبیعی در ناحیه محدودی از مغز شروع میشود، بسته به قدرت و سرعت انتشار تخلیه الکتریکی، میتواند در آن ناحیه بماند یا به مناطق مجاور یا مناطق دورتر گسترش یابد. در چنین حملاتی، کل مغز تحت تأثیر قرار نمی گیرد. در تشنجهای عمومی، فعالیت الکتریکی از ابتدا یا همزمان همه مناطق مغز را تحت تأثیر قرار می دهد یا مانند حملات جزئی، از یک منطقه محدود شروع میشود و با گسترش در سایر مناطق مغز، به حالت کلی تعمیم می یابد (به این نوع تشنج ها، تعمیم یافته ثانویه گفته میشود)
تشخیص تشنج های جزئی و عمومی، معمولا با معاینه فیزیکی و عصبی، شرح حال دقیق پزشکی، آزمایشات آزمایشگاهی، الکتروانسفالوگرافی ( EEG )، توموگرافی کامپیوتری و تصویربرداری مغناطیسی، انجام میشود. هیچ درمانی برای این بیماری وجود ندارد. هدف، کنترل حملات و کاهش شدت آنها است. در درمان از داروهای ضدتشنج با توجه به نوع حملات استفاده میشود.

برخورد با افرادی که تشنج می کنند!

معمولا این بیماران دچار لرزش در اندام ها می شود و سطح هوشیاری اش کاهش پیدا می کند .اولین اقدام، اطمینان از امنیت بیمار است. اگر بیمار در مکانی خطرناک مثل استخر یا بلندی قرار گرفته، وی را از محل دور می ‌کنیم. سپس با اورژانس تماس بگیرید.
برای جلوگیری ازاین بیماری در کودکان ، به دنبال بروز تب در کودک ،باید برای یافتن علت آن حتما معاینه صورت گیرد تا چنانچه عفونت گوش ،گلو ،ریه ،گوارشی ،کلیوی و … وجود داشته باشد درمان مربوطه انجام شود
در هنگام بروز حمله، تلاش برای وارد کردن انگشت، قاشق بین دندان ها برای باز کردن دهان بیمار یا فشار دادن آن برای جلوگیری از انقباضات، ممکن است به بیمار آسیب برساند. در شرایط عادی، حمله به طور خودکار طی ۱ – ۲ دقیقه پایان می یابد. اگر حمله در این دوره به پایان نرسد، بیمار باید قطعاً به بیمارستان منتقل شود. هنگام بروز حملات اقدامات احتیاطی برای جلوگیری از آسیب رساندن عوامل محیطی به بیمار انجام شود. اگر جسم تیز یا سختی وجود داشته باشد که در مواردی مانند زمین خوردن و انقباض در هنگام حمله، به بیمار آسیب برساند، باید بیمار را از این خطر دور کرد.
در صورت بروز بحران، باید لباس محکم بسته شده بیمار را، شل کنید تا بیمار بتواند نفس راحتی بکشد. بوییدن پیاز، ادکلن و غیره برای بیمار، به درمان حملات کمکی نمی کند. نگه داشتن دست و پاهای بیمار متشنج، توسط اطرافیان، تلاش برای کنترل آنها، ممکن است باعث مشکلاتی مانند دررفتگی شانه شود. فرد ممکن است پس از بهبودی احساس خستگی کند و به طور موقت بیهوش شود. بنابراین باید مدتی استراحت کند.

تشخیص تشنج و درمان آن

مهم ترین روش تشخیص تشنج ابتدا شرح حال بیمار است و برای قطعی کردن نوع بیماری یا شرایط بیمار، نوار مغز و یا تصویر برداری مغزی به روش های ام آر آی یا سیتی اسکن و یا آزمایشات خون توسط متخصص و جراح مغز و اعصاب انجام می شود و یا گاهی برای تشخیص بررسی مایع مغزی نخاعی لازم است.
درمان تشنج بسته به علت بروز آن متفاوت است. درواقع با درمان علت بیماری می‌توان از بروز آن جلوگیری کرد. درصورتی که این بیماری به دلیل ابتلای بیمار به صرع باشد غالبا از گزینه‌های درمان دارویی، جراحی به‌منظور اصلاح موارد غیرطبیعی موجود در مغز، تحریک عصب یا رژیم غذایی خاص موسوم به رژیم کتونی استفاده می‌شود. با درمان منظم، می‌توان باعث کااهش یا توقف علائم تشنج شد.
بیشتر بیماران را می توان با داروهایی تحت عنوان ضدتشنج درمان کرد. هدف این است که حملات با دارو متوقف شود. بنابراین، استفاده منظم از داروها مهم است. اگرچه دارو درمانی در بیشتر بیماران موثر است، اما ممکن است در برخی از بیماران اثر مورد انتظار را ایجاد نکند. بسته به شرایط زمینه ای که تشنج ایجاد می کند، می توان در این بیماران، جراحی انجام داد.

جراحی برای درمان تشنج

حدود ده سال پیش روش جراحی برای درمان بیماران دچار تشنج در ایران آغاز شد، اما این جراحی ها بسیار مختصر و محدود بودند که مشکل را به خوبی رفع نمی کردند و تنها در بیمارانی که کانون تشنج مشخص داشتند، انجام می شد و سایر بیماران که علائم نامشخص داشتند قابل درمان نبودند . امروزه در بسیاری از کشورها از جمله کشور ما، برای درمان بیماران تشنجی، جراحی توسط تیم های مجرب پزشکی انجام میشود، حتی در سالهای اخیر دو جراحی بزرگ با کار گذاری الکترودهای مغزی برای پیدا کردن محل دقیق تشنج انجام شده است. دکتر صمدیان و تیم جراحی ایشان یکی از بهترین تیم های جراحی مغز و اعصاب در بیمارستان لقمان وابسته به دانشگاه شهید بهشتی هستند که در صورت بروز هر گونه علائم میتوانید برای انتخاب روش درمان و جراحی به ایشان مراجعه کنید.

دو روش جراحی وجود دارد:

• جراحی رزکتشن : اولین مورد، از بین بردن خود کانون تشنج است.
• جراحی تسکین دهنده : روش دوم، جراحی تسکین دهنده است که هدف آن کاهش انتشار، فراوانی و شدت آن با قطع مسیرهای انتشار است.
• رژیم کتوژنیک : یکی دیگر از گزینه های درمانی، رژیم کتوژنیک است. این رژیم غذایی، در برخی از انواع تشنج موثر است. تشنج های کنترل نشده و تأثیرات آن بر زندگی ممکن است گاهی اوقات طاقت فرسا باشد و یا منجر به افسردگی شود. علاوه بر این، بهتر است سبک زندگی سالم مانند کنترل استرس، محدود کردن مشروبات الکلی و پرهیز از استعمال دخانیات انتخاب شود.

توصیه های مهم

• داروهای خود را به درستی مصرف کنید.
• از اقداماتی مانند خیس کردن صورت باید خودداری شود.
• خواب کافی نیز مهم است. کمبود خواب می تواند باعث تشنج شود.
• از مصرف زیاد الکل خودداری کنید.
• ورزش می تواند به شما در حفظ سلامت جسمی و کاهش افسردگی کمک کند.
• از مصرف نیکوتین خودداری کنید.

بطور کلی می توان گفت تشنج، بیماری ای است که فقط نیاز به کنترل دارد. اگر تمامی نکات گفته شده را رعایت کنید، می توانید دفعات حمله را کم کرده و زندگی با این بیماری را بهتر کنترل کنید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟

اگر علائم تشنج که ذکر کردیم در خود یا در اطرافیان مشاهده کردید، برای بررسی علائم و تشخیص علائم حتماً هر چه زودتر به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.