استخوان ها (مهره ها) که ستون فقرات پشت ما را می سازند توسط دیسک های کوچکی محافظت می شوند. این دیسک ها گرد و تخت هستند و لایه بیرونی سخت (حلقوی) دارند که یک ماده ژله مانند به نام هسته را احاطه می کنند. دیسک ها بین هر یک از مهره ها در ستون فقرات قرار گرفته اند و به عنوان کمک فنر یا ضربه گیر برای استخوان های ستون فقرات عمل می کنند. رباط های ضخیم متصل به مهره ها مواد دیسک را در محل نگه می دارد.
فتق دیسک که به آن در رفتگی یا پارگی دیسک هم گفته می شود قطعه ای از هسته دیسک است که به علت پارگی یا در رفتگی و تحت فشار از حلقه خارج شده و وارد کانال نخاعی می شود. دیسک هایی که دچار فتق می شوند معمولا در مراحل اولیه انحطاط هستند. کانال نخاعی دارای فضای محدودی است که برای عصب نخاعی و قطعه دیسک بیرون زده و جابجا شده ناکافی است. بدلیل این جابجایی، دیسک بر اعصاب نخاعی فشار آورده و اغلب تولید درد می کند که ممکن است شدید باشد.
فتق دیسک می تواند در هر قسمتی از ستون فقرات رخ دهد ولی در کمر (ستون فقرات لومبار) بیشتر رایج است و در گردن (ستون فقرات سرویکال) نیز رخ می دهند. منطقه درد بستگی به بخشی از ستون فقرات که متاثر است، دارد.
علائم فتق دیسک
بسته به مکان فتق دیسک و اندازه فتق، علائم تا حد زیادی متفاوت است. اگر فتق دیسک بر روی عصب فشار وارد نکند، ممکن است کمر درد کمی داشته باشید و یا اصلاً دردی را تجربه نکنید. اگر بر روی عصب فشار وارد کند، ممکن است درد، بی حسی یا ضعف در منطقه ای از بدن که عصب به سوی آن حرکت می کند، احساس شود. به طور معمول، کمر درد یا سابقه ای طولانی از درد مداوم در قسمت کمر پیش از فتق دیسک وجود خواهد داشت.
ستون فقرات لومبار (کمر) : سیاتیک اغلب در نتیجه فتق دیسک کمر رخ می دهد. فشار بر یک یا چند عصب که به عصب سیاتیک کمک می کنند می تواند باعث درد، سوزش، سوزن سوزن شدن و بی حسی شود که از باسن تا ساق پا و گاهی اوقات پا کشیده می شود. معمولا یک طرف چپ یا راست تحت تاثیر قرار می گیرد. این نوع درد اغلب به صورت تیز و مانند شوک الکتریکی توصیف می شود که ممکن است با ایستادن، راه رفتن و یا نشستن شدیدتر شود. همراه با درد ساق پا، ممکن است کمر درد را نیز تجربه کنید.
ستون فقرات سرویکال (گردن) : علائم ممکن است شامل درد مبهم یا تیز در گردن و یا بین دو کتف باشد، یا دردی که تا پایین بازو به سمت دست یا انگشتان دست منتشر می شود، و یا بی حسی یا سوزن سوزن شدن در شانه و بازو. درد ممکن است با موقعیت ها و یا حرکات خاص گردن افزایش یابد.
علل فتق دیسک
فشار یا آسیب بیش از حد ممکن است منجر به فتق دیسک شود. با این حال، مواد دیسک به طور طبیعی با گذر سن رو به انحطاط می گذارد و رباط هایی که آن را در جای خود نگه می دارند شروع به تضعیف می کنند. با پیشرفت انحطاط، کشش یا پیچ خوردگی نسبتا جزئی می تواند منجر به پارگی دیسک شود.
برخی افراد ممکن است نسبت به مشکلات دیسک آسیب پذیرتر باشند و در نتیجه، از فتق دیسک در مکان های مختلف در امتداد ستون فقرات رنج ببرند. تحقیقات نشان داده است که زمینه برای فتق دیسک ممکن است در خانواده وجود داشته باشد، و چند عضو در خانواده را تحت تاثیر قرار دهد.
تشخیص فتق دیسک
تشخیص توسط یک جراح مغز و اعصاب ، بر اساس سابقه، علائم، معاینه فیزیکی و نتایج آزمایشات، از جمله موارد زیر، انجام می شود:
اشعه ایکس : استفاده از اشعه برای تولید فیلم یا عکس از یک قسمت از بدن می تواند ساختار مهره ها و طرح کلی مفاصل را نشان دهد. اشعه X از ستون فقرات برای دیگر علل احتمالی درد، به عنوان مثال تومور عفونت، شکستگی، و غیره نیز بکار می رود.
اسکن توموگرافی کامپیوتری ( CT یا CAT اسکن: سی تی اسکن): نوعی تصویربرداری تشخیصی است و زمانی ایجاد می شود که کامپیوتر اشعه X را می خواند. این روش شکل و اندازه کانال نخاعی، محتویات و ساختارهای اطراف آن را نشان می دهد.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): نوعی معاینه تشخیصی است که با استفاده از میدان های مغناطیسی قوی و تکنولوژی کامپیوتری تصاویری ۳ بعدی از ساختار بدن ارائه می دهد. MRI تصاویری از طناب نخاعی، ریشه های عصبی و مناطق اطراف آن به دست می دهد. علاوه بر این بزرگ شدگی، انحطاط و تومورها را نیز نشان می دهد.
نخاع نگاری یا میلوگرام (Myleogram): این روش عبارت است از عکسبرداری با اشعه ایکس از کانال نخاعی پس از تزریق یک ماده حاجب به داخل فضاهای مایع مغزی نخاعی مجاور. از طریق این روش می توان امکان وجود فشار بر روی طناب یا اعصاب نخاعی را که در نتیجه فتق دیسک، اسپور یا زائده استخوانی، تومور ، و غیره رخ داده اند را مشاهده نمود.
تست الکترومایوگرام و مطالعات هدایت عصبی (EMG / NCS) : این تست ها ضربه الکتریکی را در امتداد ریشه های عصبی، اعصاب محیطی و بافت های عضلانی اندازه گیری می کنند. بر اساس این روش، امکان وجود آسیب عصبی در حال پیشرفت، امکان بهبودی اعصاب از آسیب های گذشته و امکان وجود محل دیگری که تحت فشار عصبی قرا گرفته باشد را نشان می دهد.
درمان سریع فتق دیسک
خوشبختانه، اکثر موارد فتق دیسک به عمل جراحی نیاز ندارد. با این حال، درصد بسیار کمی از افرادی که دچار فتق و انحطاط دیسک هستند ممکن است کمر درد ناتوان کننده و شدید ناشی از بیماری را تجربه کنند، که به طور قابل توجهی زندگی روزانه آن ها را تحت تاثیر قرار می دهد.
درمان اولیه برای فتق دیسک معمولا درمان احتیاطی و غیر جراحی است. پزشک ممکن است استراحت در بستر و کاهش فعالیت را تجویز کند یا انجام سطح فعالیت کم و بدون درد را به مدت چند روز الی چند هفته به بیمار توصیه کند. این فرایند به کاهش التهاب عصب نخاعی کمک شایانی خواهد کرد.
فیزیوتراپی کمر موثرترین درمان دیسک کمر است که در کلینیک فیزیوتراپی با استفاده از بروز ترین روش ها به بیماران ارائه می شود. لازم است تمریناتی که توسط فیزیوتراپیست تجویز شده را انجام دهید.
فیزیوتراپیست تمرینات ورزشی دیسک کمر را با توجه به شرایط بیمار تنظیم و به او آموزش خواهد داد.
در کنار فیزیوتراپی آب درمانی و راه رفتن در آب در قسمت کم عمق استخر نیز می تواند به درمان دیسک کمر کمک کند.
خم شدن و چرخش از کمر مهم ترین عامل تحریک دیسک کمر است، بنابراین از انجام این حرکات اجتناب کنید.
از نشستن های طولانی مدت اجتناب کنید زیرا موجب تشدید درد و ناراحتی می شود.
به جای دستشویی ایرانی از دستشویی فرنگی استفاده کنید.
از نشستن، راه رفتن و ایستادن به مدت طولانی خودداری کنید.
انجام تمرین های کششی برای عضلات کمر و شکم برای بیماران مبتلا به دیسک کمر مفید است.
فتق دیسک در صورت خفیف بودن درد، در اغلب موارد با داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی درمان می شود. تزریق اپیدورال استروئید ممکن است با استفاده از یک سوزن نخاعی، تحت هدایت اشعه X ، برای انتقال دارو به مکان دقیق فتق دیسک انجام شود.
پزشک ممکن است درمان فیزیکی را توصیه کند. درمانگر ارزیابی عمیقی را انجام خواهد داد که همراه با تشخیص پزشک، درمان خاصی برای بیماران مبتلا به فتق دیسک به شمار خواهد رفت. درمان ممکن است شامل ورزش کشش عضلات لگن، ماساژ ملایم، یخ و گرما درمانی، اولتراسوند (امواج فرا صوتی)، منوال تراپی و کایروپراکتیک ، لیزر پرتوان ، مگنت تراپی تحریک الکتریکی عضلات و تمرینات کششی باشد. داروهای مسکن درد و شل کننده های عضلانی نیز ممکن است در رابطه با فرایند فیزیوتراپی مفید باشند.
عمل جراحی
در صورتی که گزینه های درمان احتیاطی، مانند فیزیوتراپی و دارو درد را به طور کامل کاهش یا پایان ندهد، پزشک احتمالاً عمل جراحی را برای بیمار توصیه کند. پزشک در مورد انواع جراحی های موجود برای ستون فقرات با بیمار صحبت خواهد کرد و بسته به مورد خاص بیمار به تعیین روش مناسب درمانی برای او کمک خواهد کرد. در این جا نیز در صورت تایید عمل جراحی توسط پزشک، مانند هر عمل دیگری، سن بیمار، سلامت کلی و مسائل دیگر مورد توجه قرار می گیرند.
مزایای عمل جراحی همیشه باید به دقت در برابر خطرات آن مورد بررسی قرار گیرد. اگر چه درصد زیادی از بیماران مبتلا به فتق دیسک خبر از تسکین قابل توجه درد پس از عمل جراحی می دهند، اما هیچ تضمینی وجود ندارد که این عمل به همه ی افراد کمک کند. بیمار ممکن است تحت شرایط زیر واجد شرایط عمل جراحی ستون فقرات باشد:
- درد ساق پا و کمر فعالیت عادی بیمار را محدود کرده یا باعث اختلال در کیفیت زندگی وی گردد
- بیمار نقض عصبی پیشرونده ای را تجربه کند، مانند ضعف پا یا بی حسی
- فقدان عملکرد طبیعی روده و مثانه
- مشکل در ایستادن و یا راه رفتن
- بی اثر بودن درمان داروئی و فیزیکی
- بیمار وضعیت سلامت خوب و معقولی داشته باشد
اصطلاحات جراحی
عمل جراحی دیسک مصنوعی – جایگزینی دیسک معیوب کمر با دیسک مصنوعی از طریق جراحی. دیسک مصنوعی شاریته CHARITÉ شامل یک هسته پلاستیکی بین دو صفحه کرومی است که به ستون مهره قفل می شود. پرو دیسک ال PRODISC-L دیسک مصنوعی بین مهره ای است که از فلز و پلاستیک ساخته شده است و برای درمان درد ناشی از بیماری های مربوط به انحطاط یا خرابی دیسک (DDD) مورد استفاده قرار می گیرد.
- دیسککتومی : برداشتن دیسک از طریق جراحی یا خارج کردن نسبی دیسک بین مهره ای.
- لامینکتومی : برداشتن قوس استخوانی و یا لامینای یک مهره از طریق جراحی.
- لامینوتومی : ایجاد برش نازکی بر لامینا بمنظور کاهش فشار بر اعصاب نخاعی
- فیوژن ستون فقرات : روشی که طی آن استخوان بر روی ستون فقرات پیوند زده می شود و اتصال سفت و محکمی بین دو یا چند مهره ایجاد می شود. در این روش ابزارهایی مانند پیچ و میله برای حفظ بیشتر این فیوژن یا هم جوشی مورد استفاده قرار می گیرد.
جراحی ستون فقرات کمری
لامینوتومی کمری روشی است که اغلب برای تسکین درد ساق پا و سیاتیک ناشی از فتق دیسک مورد استفاده قرار می گیرد. این روش از طریق برشی در قسمت پایینی مرکز کمر در منطقه فتق دیسک انجام می شود. در این روش ممکن است بخشی از لامینا خارج شود. هنگامی که برش روی پوست ایجاد می شود، عضلات کنار زده می شوند به طوری که جراح می تواند پشت مهره ها را ببیند. برای دسترسی به فتق دیسک حفره ی کوچکی بین دو مهره ایجاد می شود. پس از خروج دیسک از طریق دیسککتومی، ستون فقرات باید ثابت شود. فیوژن ستون فقرات در اغلب موارد در رابطه با لامینوتومی انجام می شود. در موارد بغرنج تر، لامینکتومی ممکن است انجام شود.
در عمل جراحی دیسک مصنوعی، برشی در شکم ایجاد می شود و دیسک معیوب خارج شده و جایگزین می شود. تنها درصد کمی از بیماران واجد شرایط عمل جراحی دیسک مصنوعی می شوند. بیمار تنها باید در یک دیسک دچار انحطاط شده باشد، یعنی بین مهره های L4 و L5 یا L5 و S1 (اولین مهره خاجی). بیمار حداقل باید تحت شش ماه دوره ی درمانی، مانند فیزیوتراپی، داروهای مسکن یا استفاده از بریس کمر قرار گیرد و نشانه ای از بهبود در او دیده نشود. بیمار باید در سلامت عمومی باشد، بدون هیچ نشانه ای از عفونت، پوکی استخوان و یا آرتریت. در صورت انحطاط دیسک در بیش از یک دیسک و یا درد شدید ساق پا، بیمار واجد شرایط عمل جراحی نخواهد بود.
جراحی ستون فقرات گردنی
تصمیم گیری پزشکی در مورد انجام عمل جراحی از جلوی گردن (بخش قدامی) یا پشت گردن (بخش خلفی) به محل دقیق فتق دیسک، و همچنین تجربه و ترجیح جراح بستگی دارد. بخشی از لامینا ممکن است از طریق لامینوتومی، به دنبال دیسککتومی خارج شود. پس از برداشت دیسک، ستون فقرات مستلزم ثبات است که با استفاده از یک صفحه سرویکال (گردنی) و جند پیچ (ابزار) و، اغلب فیوژن ستون فقرات محقق می شود.
بعد از جراحی پزشک دستور العمل خاص بعد از جراحی را به شما خواهد داد و معمولا داروی مسکن نیز تجویز خواهد نمود. پزشک در تعیین زمانی که می توانید فعالیت های عادی زندگی خود مانند بازگشت به کار، رانندگی و ورزش را از سر بگیرید به شما کمک خواهد کرد. برخی بیماران ممکن است از توانبخشی نظارتی و فیزیوتراپی بعد از عمل جراحی بهره مند شوند. هنگام بازگشت تدریجی به فعالیت های عادی زندگی، انتظار رنج و احساس درد وجود دارد، اما درد یک سیگنال هشدار دهنده محسوب می شود و به این معناست که باید سرعت فعالیت خود را کاهش دهید.
چگونه میتوان از فتق دیسک جلوگیری کرد؟
بیمار هنگام بهبودی پس از عمل جراحی و معاینه ی پزشک ممکن است ورزش را از سر گیرد. نکات زیر ممکن است در جلوگیری از کمر درد و فتق دیسک مفید باشد:
- انجام ورزش های فشرده سازی و دیگر تمرینات تقویت عضلات شکم برای ثبات ستون فقرات. شنا، دوچرخه سواری ثابت و پیاده روی پر سرعت از ورزش های خوب هوازی محسوب می شوند که عموماً فشار اضافی بر کمر تحمیل نمی کنند.
- کاربرد تکنیک های صحیح لیفتینگ و حرکت، مانند چنباتمه زدن برای بلند کردن یک جسم سنگین. خم و راست نشوید. اگر شی بیش از حد سنگین و یا بد دست است، کمک بگیرید.
- هنگام نشستن و ایستادن، وضع درست قامت خود را حفظ کنید
- اگر سیگار می کشید، ترک کنید. سیگار کشیدن عامل خطرناکی برای آترواسکلروز یا سخت شدن رگ ها می باشد، که می تواند باعث درد کمر و اختلالات دژنراتیو یا خرابی دیسک شود.
- در صورت امکان از شرایط استرس زا اجتناب کنید، چرا که می تواند باعث فشار عضلانی شود.
- وزن سالم خود را حفظ کنید. وزن اضافی، به ویژه در اطراف ناحیه میانی، می تواند بر روی کمر فشار تحمیل کند.
دیدگاه کاربران
درود توضیحات کاملی دادین اما نگفتید که بعد از عمل جراحی بیمار ،عوارضی میتونه داشته باشه یا نه سپاس