در مجموع دستگاه عصبی شامل مغز، نخاع ، دستگاه های حسی و تمامی اعصاب بدن که این اندام ها را به قسمت های دیگر بدن متصل می کند. اندام ها مسئول کنترل بدن و ارتباط بین قسمت های مختلف آن هستند. مغز و نخاع با نام دستگاه عصب مرکزی یا (CNS) شناخته می شوند. اعصاب حسی و اندام های حسی جز دستگاه عصبی محیطی یا (PNS) هستند که شرایط درون و بیرون عصبی محیطی را تحت نظر دارد و اطلاعات مربوط به آن را برای دستگاه عصبی مرکزی ارسال خواهد کرد. در ادامه به بررسی آناتومی ستون فقرات و سیستم عصبی محیطی میپردازیم.
دستگاه عصبی محیطی
دستگاه عصبی محیطی یا همان PNS به تمام بخش های سیستم عصبی در خارج از مغز و نخاع گفته می شود. این بخش ها عبارتند از تمامی اعصاب مغزی و نخاعی، عقده های عصبی و گیرنده های حسی.
آناتومی ستون فقرات و سیستم عصبی محیطی
نخاع
نخاع دسته ای طولانی و نازک که از نورون ها نشکیل شده است و اطلاعات درون حفره ستون فقرات که از بصل النخاع شروع میشود و تا کمر ادامه دارد. نخاع به دسته های مختلف عصبی که اعصاب دم اسبی نام دارد انشعاب پیدا می کند و تا استخوان های خاجی و دنبالچه ادامه دارد. ماده سفید در نخاع انتقال دنده اصلی سیگنال های عصبی از مغز به بدن عمل می کند و ماده خاکستری نخاع وظیفه هماهنگی بین محرک ها و رفلکس ها را عهده دار می باشد.
طناب نخاعی در امتداد سیستم عصبی مرکزی یا همان CNS میباشد و شامل مغز و نخاع است. طناب نخاعی در پایین ساقه مغز، در منطقه ای به نام بصل النخاع شروع و در کمر به تدریج باریک شده و مخروط انتهایی (Conus medullaris) را ایجاد مس کند و در آن نقطه به پایان میرسد.
به لحاظ کالبد شناسی، طناب نخاعی از راس بالاترین استخوان گردن یا به عبارتی اولین مهره گردن به نام مهره C1، امتداد و تقریبا تا سطح بالاترین مهره کمری به نام مهره ی L1 می رسد. مهره ی L1 بالاترین استخوان کمر می باشد و دقیقا در زیر قفسه سینه قرار دارد. طول طناب نخاعی حدود ۱۸ اینچ یا حدودا ۴۵ سانتی متر می باشد و تقریبا به شکل استوانه ای است. بخش های سرویکال (گردنی) و لومبار (کمری) دو منطقه برجسته طناب نخاعی را ایجاد می کند. یک بافت همبند به نام فیلوم ترمینال یا رشته انتهایی از را مخروط انتهایی شروع و تا لگن امتداد پیدا خواهد کرد.
در انتهای طناب نخاعی (یعنی مخروط انتهایی)، ناحیه “دم اسب” قرار دارد؛ این ناحیه مجموعه ای از عصب هایی میباشد که نامش از کلمه لاتین “cauda equina”، به معنای دم اسب برگرفته شده است (آناتومیست ها یا کالبد شناسان اولیه فکر می کردند که مجموعه ی این اعصاب شبیه دم اسب است).
مایع مغزی نخاعی یا CSF، طناب نخاعی را احاطه کرده که آن هم توسط سه لایه محافظ به نام مننژ یا پرده های مغزی (سخت شامه، عنکبوتیه و نرم شامه) محافظت می شود.
مهره های ستون فقرات
نخاع در داخل ستون فقرات قرار دارد ، که از ۳۳ استخوان به نام مهره تشکیل شده است. پنج مهره به هم متصل و استخوان ساکروم یا خاجی که بخشی از لگن است را تشکیل می دهند، و چهار مهره کوچک به هم متصل شده و استخوان دنبالچه را به وجود می آورند. ستون فقرات (بدون در نظر گرفتن دنبالچه) به چهار بخش تقسیم شده است:
- مهره های گردنی یا سرویکال (از ۷ مهره تشکیل شده اند که در گردن قرار دارند)
- مهره های سینه ای یا توراسیک (از ۱۲ مهره تشکیل شده اند که در پشت قرار دارند و متصل به قفسه سینه می باشند)
- مهره های کمری یا لومبار (از ۵ مهره تشکیل شده اند که در کمر قرار گرفته اند)
- مهره های دنبالچه ای یا کوکسیژیال (از ۵ مهره تشکیل شده اند که در لگن قرار گرفته اند)
دیسک های ستون فقرات
بین جسم های مهره ای، دیسک هایی قرار دارد که به عنوان ساختار حمایتی برای ستون فقرات عمل می کنند. در واقع مهره ها، به وسیله دیسک های بین مهره ای از هم جدا میشوند و فقط بین مهره های C1 و C2 دیسک وجود ندارد. این دیسک های بیضی شکل یک لایه پوشاننده خارجی سخت به نام آنولوس یا حلقه دارند که بخش نرم تری به نام هسته ی مرکزی یا همان هسته پولپی را احاطه می کند. این دیسک ها به عنوان کمک فنر برای استخوان های ستون فقرات عمل کرده و ضربات وارده به ستون فقرات را خنثی می‌کنند. رباط های متصل به مهره ها نیز نقش ساختارهای حمایت کننده را دارند.
عصب های ستون فقرات
۳۱ جفت عصب و ریشه ی نخاعی از نخاع منشعب می شوند. هشت جفت عصب گردنی (به نام C1 – C8) در هر سطح مهره ای، از طناب نخاعی در ناحیه گردن خارج می شوند. در هر جفت، یکی از عصب ها از سمت راست خارج می شود، و دیگری از سمت چپ. اولین ریشه عصبی گردن بالاتر از مهره C1 خارج می شود. دومین ریشه عصبی گردن بین مهره های C1 – C2 خارج می شود، و ریشه های باقی مانده با همین ترتیب از مهره های تحتانی خارج می شوند. ریشه عصبی مهره C8 بین مهره های C7 و T1 (مهره ی توراسیک یا سینه ای) خارج می شود.
۱۲ جفت عصب توراسیک ( T1- T12 ) وجود دارد. ریشه عصبی T1 بین مهره های T1 و T2 خارج می شود. پنج جفت عصب کمری (L1 -L5) وجود دارد. ریشه عصبی L1 بین مهره های L1 و L2 خارج می شود. پنج جفت عصب خاجی یا ساکرال (S1 – S5) وجود دارد. ریشه عصبی S1 بین مهره های S1 و S2 خارج می شود. یک جفت عصب کوکسیژیال یا دنبالچه ای (Co1) در ناحیه دنبالچه به هم می رسند.
از طریق دستگاه عصبی محیطی یا PNS ، ایمپالس های عصبی در طول طناب نخاعی، به سوی مغز یا از سوی مغز به یک محل خاص در بدن حرکت می کنند. PNS سیستم پیچیده ای از عصب هاست که از ریشه های عصبی نخاعی منشعب می شود. این اعصاب خارج از کانال نخاعی به سمت اندام های فوقانی (بازوها، دست ها و انگشتان)، عضلات تنه، اندام های تحتانی (ساق پاها، پاها و انگشتان پا) و ارگان های بدن حرکت می کنند.
هر گونه وقفه و اختلالی در عملکرد طناب نخاعی، به دلیل بیماری یا آسیب دیدگی در یک سطح خاص، ممکن است به از بین رفتن حس و عملکرد حرکتی، پایین تر از آن سطح، منجر شود. بسته به شدت بیماری یا آسیب دیدگی، از بین رفتن عملکرد ممکن است دائمی باشد.
اعصاب
اعصاب به دسته هایی از آکسون در دستگاه عصبی محیطی یا PNS می گویند که شبیه به بزرگراه هایی برای انتقال اطلاعات عمل می کند و سیگنال های عصبی را بین مغز و نخاع و مناطق دیگر بدن جابجا می کند. نورون های عصبی در یک غلاف از بافت پیوندی با که توسط اندونوریوم پیچیده شده است. آکسون های مجزای نورون به گره هایی با نام فاسیکل تبدیل شده و درون غلافی با نام پری نوریوم پیچیده شده است. در آخر تعداد بسیاری از این فاسیکل ها در کنار هم توسط اپی نوریوم پیچیده شده و عصب کامل را تشکیل خواهد داد. پیچیده شدن اعصاب درون بافت پیوندی می تواند از آن محافظت کند و سرعت انتقال پیام را نیز افزایش دهد.
دیدگاه کاربران