کیست آراکنوئید چیست ؟ علت، علائم ، تشخیص و درمان

کیست آراکنوئید کیسه‌های پر از مایع مغزی نخاعی هستند که بین مغز یا نخاع و غشای آراکنویید که یکی از سه غشایی است که مغز و نخاع را در بر می‌گیرد، واقع شده‌اند.کیست آراکنوئید روی غشای آراکنوئید شکل می‌گیرد و در فضای بین سخت شامه و غشای آراکنوئید گسترده می‌شود. کیست های آراکنوئیدی شایع ترین نوع کیست مغز هستند. آنها اغلب مادرزادی هستند در بسیاری از افراد می تواند وجود داشته باشد و یا در هنگام تولد (کیست آراکنوئید اولیه) وجود دارد. آسیب یا ترومای سر نیز می تواند منجر به کیست ثانویه آراکنوئید شود. کیست ها کیسه های پر از مایع هستند، نه تومور مغزی . بیشتر کیست های آراکنونی پایدار هستند و نیازی به درمان ندارند. این کیست ها با یک اسکن CT یا MRI تشخیص داده می شوند. درمان، در صورت لزوم، شامل تخلیه مایع از طریق عمل جراحی یا شانت کردن است.

کیست آرکنوئید چیست ؟

کیست آراکنوئید از انواع شایع کیست ها در مغز هستند که به طور مادرزادی از بدو تولد در بدن انسان وجود دارند که به این کیست ها کیست آراکنوئید اولیه نیز گفته می شود. این کیست کیسه ای پر از مایع که بر روی غشا آراکنوئید که مغز و ستون فقرات را پوشش می دهد تشکیل می شود. سه غشای نرم شامه، آراکنوئید و سخت شامه اجزای سیستم عصبی مرکزی را میپوشاند. این کیست بر روی غشا آراکنوئید تشکیل می شود که در فضای بین سخت شامه و غشای آراکنوئید گسترده خواهد شد. شایع ترین قسمتی که در آن کیست آراکنوئید داخل جمجمه حفره میانی که نزدیک به لوب تمپورال، ناحیه سوپراسلار که نزدیک بطن سوم و حفره خلفی می باشد که شامل مخچه و پل مغزی و بصل النخاع می شود. این کیست قادر است تا اندازه های بزرگ رشد و در موارد شدید موجب تغییر در فرم و شکل سر شده و لوب های محیطی مغز را جابجا کند.
آسیب و ضربه به سر می تواند در شکل گیری این کیست در افراد تاثیرگذار باشد. این کیست ها همانطور که اشاره کردیم از مایع تشکیل شده اند و تومور مغزی محسوب نمی شوند. علت تشکیل این کیست ها جدا شدن غشا آراکنوئید از ۳ لایه بافتی که مغز و ستون فقرات را احاطه می کند می باشد. 
این کیست ها از سه لایه بافت هایی که در اطراف مغز و ستون فقرات هستند به وجود می آیند. 
عموما این کیست ها پایدار بوده و نیازی به درمان نخواهند داشت. 
این کیست ها در آقایان شایع تر از خانم هاست. این میزان حدودا ۴ برابر است.

علائم کیست آراکنوئید

برخی از کیست های آراکنوئید هرگز علائمی را نشان نمی دهند، اما برخی دیگر می توانند علائم را با فشار آوردن به مغز ایجاد کنند. بسته به اندازه و مکان این کیست ، علائم ممکن عبارتند از:

• تشنج
• سردرد
• سر گیجه
• دیوانگی
• اختلال در رشد
• تهوع، استفراغ
• عقب ماندگی ذهنی 
• اختلالات شنوایی و بینایی
• بیحالی یا خستگی بیش از حد
• مشکلات در تعادل و پیاده روی
• حرکت و تغییر حالت غیر ارادی سر
• توده یا برآمدگی قابل مشاهده از سر یا ستون فقرات
• هیدروسفالی به دلیل انسداد گردش خون طبیعی مایعات مغزی
• مشکلات مربوط به غدد درون ریز  یا هورمون ها مانند شروع زودرس بلوغ

علائم کیست در ستون فقرات

• کمردرد
• اسکولیوز
• عدم کنترل ادرار و مدفوع
• اسپاسم های عضلانی و ضعف در ماهیچه ها
• کرخت یا بی حس شدن دست و پاها

علت ایجاد کیست آراکنوئید

کیست های آراکنوئید عموما به علت رشد غیرطبیعی مغز و ستون فقرات جنین در داخل رحم اتفاق می افتند. البته علت دقیقی برای این رشد غیرطبیعی یافت نشده است اما اتفاق نظر بر این امر است که این کیست ها بیشتر ارثی و ژنتیکی باشند. در برخی از موارد کیست ها به علت های غیرمادرزادی بروز می کند و علت های گوناگونی دارد. کیست های آراکنوئید در کودکان بیشتر مشاهده می شود. از علت های ایجاد کیست آراکنوئید می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مننژیت
• تومورهای مغزی
• ترومای یا آسیب به سر
• عوارض ناشی از جراحی مغز یا نخاع

تشخیص کیست آراکنوئید

تشخیص ممکن است بر اساس تاریخچه کامل بیمار، یک معاینه کامل بالینی و انواع آزمایش‌های تخصصی، به ویژه مطالعات تصویربرداری پیشرفته مانند توموگرافی کامپیوتری سی تی اسکن و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی یا ام ار آی انجام گیر .CT اسکن یا MRI به جراح مغز کمک خواهد کرد که محل و ویژگی های این کیست را ببیند و سپس مناسب ترین درمان را تعیین می کند. 

درمان کیست آراکنوئید

عموما اکثر کیست های آراکنوئید به صورت اتفاقی تشخیص داده می شوند و اندازه آن ها تغییری نمی کند. به همین دلیل عموما پزشکان درمان معمولی و متعادل را پیشنهاد می دهند. اگر این کیست ها بدون علامت باشند به درمان هم نیاز ندارند، تنها کاری که فرد باید انجام دهد این است که باید هر چند وقت تحت نظر قرار بگیرد. در صورتی که علائم خود را نشان دهند وضعیت کیست باید بررسی شود. در صورتی که به درمان نیاز باشد پروسه درمان براساس علائم، اندازه کیست و محل آن در جمجمه مشخص خواهد شد. 
درمان ، در صورتی که به آن نیازی باشد ، شامل تخلیه کردن کیست ها از مایع به کمک عمل جراحی یا شانتینگ اتفاق می افتد. در اصل هدف اصلی درمان ، تخلیه مایع از کیست و کاهش فشار است. اگر کیست آراکنوئید کوچک باشد، بافت محیطی مزاحمی وجود نداشته باشد و سبب بروز علائم نشود، برخی پزشکان از برداشتن آن خودداری می‌کنند.
در گذشته، پزشکان از قرار دادن شانت در کیست برای تخلیه مایع درون آن استفاده می‌کردند اما امروزه با پیشرفت تکنیک‌های میکروسرجری و ابزارهای آندوسکوپی که برای جراحی کم تهاجم طراحی شده‌اند، اغلب جراحان ترجیح می‌دهند که غشای کیست را برداشته و یا کیست را باز کرده و مایع آن را به مایع مغزی-نخاعی تخلیه کنند.
شانت گذاری ساده‌ترین روش جراحی برای درمان کیست آراکنوئید است. متخصص جراح یک لوله را به داخل کیست وارد می‌کند که در جای خود باقی می‌ماند و مایع را تخلیه می‌کند. این مایع در جاهای دیگر بدن جذب می‌شود. با این حال، بیمار ممکن است برای جلوگیری از بازگشت نشانه‌ها وابسته به شانت باشد و زندگی کردن با یک شانت می‌تواند عوارضی مانند انسداد یا عفونت ایجاد کند. درما می تواند به صورت یکی از موارد زیر انجام شود:

سوراخ کردن با مته 

جز ساده ، سریع و کم تهاجمی روش ها برای درمان کیست آراکنوئید است. در این روش احتمال بازگشت و عود کیست وجود دارد.

کرانیوتومی 

از این روش برای برداشتن دیواره کیست استفاده شده و امکان برقراری ارتباط با مایع نخاعی را فراهم می آورد. روش کرانیوتومی از روش های تهاجمی بوده که پزشک به طور مستقیم به کیست دسترسی پیدا خواهد کرد.

عمل جراحی کم تهاجمی اندوسکوپی

امروزه جراحی مغز و جمجمه کم تهاجمی که مبتنی بر روش های آندوسکوپی هستند جایگزین روش های تهاجمی شده اند. این روش مدت زمان کمتری برای جراحی نیاز دارد، همینطور عوارض جانبی آن کم و دوره نقاهت و زمان بهبودی آن نیز کوتاه می باشد. روش درمان به اندازه و محل کیست های آراکنوئید متفاوت است. روش جراحی اندوسکوپیک کیست های درون مغز را به صورت دقیق و سریع تخلیه می کند. 

شنت گذاری 

شنت گذاری جز ساده ترین روش های جراحی برای درمان کیست آراکنوئید می باشد که جراح مغز و اعصاب توسط یک سوزن مایع درون کیست را تخلیه می کند. 

نکته : البته در برخی از موارد، عمل جراحی و برداشتن کامل کیست های آراکنوئید امکان پذیر نیست. در این شرایط، روزنه گذاری کیست یا شانتینگ آن نیاز خواهد بود.