یکی از بیماری‌هایی که درد و رنج بسیار طاقت فرسا برای بیمار به همراه دارد، بیماری آرتروز ستون فقرات است. تحقیقات صورت گرفته در این زمینه نشان داده است که میلیون‌ها نفر در جهان از ابتلاء به این بیماری رنج می‌برند و در کشور ایران نیز ۸۰ درصد سالمندان درگیر آن هستند. همچنین آمارها نشان می‌دهند که تا سال ۱۴۰۰ هجری شمسی بیش از ۶۰ میلیون نفر در جهان به این بیماری مبتلا خواهند شد.
در یک تعریف علمی و ساده آرتروز ستون فقرات یا اسپوندلیوس به رشد غیرطبیعی استخوان‌‍‌ها در قسمت قدامی، جانبی ، خلفی بالا و پایین ستون مهره‌ها گفته میشود. در تعریفی دیگر آمده است که بیماری آرتروز ستون فقرات به دلیل ساییده شدن غضرف‌های مفاصل بودجود می‌آید. در حالت کلی میتوان گفت که این بیماری غالبا زمانی بروز می‌یابد که در قسمتی از ستون فقرات که رباط حلقوی در آن کشیده شده است، استخوان تازه‌ای رشد نماید یا استخوان‌های موجود در کمر، نخاع و ریشه‌های عصبی را تحت فشار قرار دهند.
بررسی ها حاکی از آن است که بین بیماری آرتروز ستون فقرات و افزایش سن و نیز فعالیت‌های سنگین جسمانی ارتباط مستقیم و معناداری وجود دارد. به عبارت دیگر با افزایش سن و نیز افزایش میزان فعالیت‌های شدید جسمانی، خطر ابتلاء به بیماری آرتروز ستون فقرات رشد چشمگیری خواهد داشت. در یک دسته بندی کلی عوامل موثر بر افزایش خطر ابتلاء به بیماری آرتروز ستون فقرات عبارت‌اند از:
- میانسال یا پیربودن
- اضافه وزن داشتن
- عدم استفاده از رژیم غذایی مناسب
- عدم درمان بیماری‌های رماتیسمی
- سابقه آسیب‌دیدگی در قسمت کمر و مهره‌ها
- عدم انجام فعالیت‌های ورزشی.
آرتروز ستون فقرات
فرسایش غضروف مفصلی به علت افزایش سن، آسیب دیدگی، استفاده بیش از حد و نامناسب یا فرسودگی و سائیدگی طبیعی میتواند موجب آرتریت شود. نوع شایع آرتریت آرتروز است که با سایش غضروف، زائده استخوانی و تشکیل خارهای استخوانی روبرو هستیم. استخوان های زیر غضروف در جهت از بین رفتن غضروف بر روی هم ساییده شده و در نتیجه آن درد، تورم وکاهش توانایی در حرکت مفصل ایجاد میشود.
عموما آرتروز ستون فقرات و کمر با خشکی، گرفتگی و درد در ناحیه کمر و گردن همراه است.
علائم آرتروز ستون فقرات
در حالت کلی میتوان گفت که علائم آرتروز ستون فقرات که بیشتر شایع می‌باشد، شامل محدودیت حرکتی، بروز درد و تورم در مفاصل، احساس وجود گرمای مختصر در مفاصل و خشکی صبحگاهی است. شدت این علائم می‌توانند بسیار خفیف و شدید باشد. در همین راستا در ادامه علائم و نشانه‌های بیماری آرتروز ستون فقرات به اختصار آورده شده است:
- درد معمولا در قسمت انتهایی ستون فقرات بروز می‌آید. لازم به ذکر است که درد غالبا در صبح و شب شدیدتر از سایر اوقات می‌باشد.
- در صورت ابتلاء ، شخص بیمار معمولا صدای حرکت مهره‌ها به خصوص در قسمت گردن خود را می‌شنود.
- معمولا فرد بیمار، توانایی خم شدن و برداشتن اجسام از روی زمین را از دست می‌دهد.
- شدت درد بیماری آرتروز ستون فقرات به حدی است که غالبا سبب مختل شدن خواب بیمار در شب میشود.
- وجود حساسیت موضعی در هنگام فشار بر مفصل یا قسمت آسیب دیده‌ی ستون فقرات.
- تحریک اعصاب توسط خارهای استخوانی ایجاد شده و در نتیجه بروز احساس سوزش، بی‌حسی و گزگز در ستون فقرات.
علت ها و دلایل آرتروز ستون فقرات
ورزشکاران و افراد شاغل به علت انجام حرکات مکرر و سنگین عموما بیش از دیگران در معرض ابتلا به آرتروز ستون فقرات قرار دارند. از دیگر علت های آرتروز ستون فقرات میتوان به موارد زیر اشاره کرد :
افزایش سن : افزایش سن می تواند بر روی ساختارهای ستون فقرات تاثیر بگذارند. شغل فرد میتواند در زمان و شدت عارضه تاثیرگذار باشد.
جنسیت : بروز آرتروز ستون فقرات بعد از یائسگی در بانوان شیوع بیشتری دارد. اما به طور کلی مردان عموما در سنین کمتر از ۴۵ سالگی به این بیماری مبتلا خواهند شد.
اضافه وزن : اضافه وزن می تواند فشار بیشتری را بر روی مفصل ها به وجود آورد مخصوصا زمانی که فرد در سنین میانسالی باشد.
ژنتیک : سابقه آرتروز در خانواده یا نقص مادرزادی مفصل، ستون فقرات یا بدشکلی ها و ناهنجاری ها نیز میتواند در بروز این بیماری نقش مثبتی را ایفا کند.
بیماری های مرتبط : ابتلا به بیماری های مرتبط مانند دیابت، عفونت و انواع دیگر آرتریت ناشی از وجود مشکل در سیستم گردش خون، مانند روماتیسم مفصلی یا نقرس میتواند از علت های ابتلا به آرتروز ستون فقرات باشد. آب موجود در بافت ها با افزایش سن بیشتر و پروتئین موجود در بافت ها کمتر خواهد شد.
استفاده طولانی مدت مکرر از مفصل باعث التهاب آن میشود، که این امر با درد و ورم مفصل همراه است و در نهایت به تخریب غضروف می انجامد.
چرا تشخیص و درمان این بیماری بسیار حائز اهمیت می‌باشد؟
لازم به ذکر است که تشخیص سریع علایم مذکور و درمان به‌موقع بیماری اهمیت بسیار زیادی دارد زیرا بیماری مذکور با سرعت بسیار زیادی پیشرفت می‌کند و در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع سبب بروز التهاب، ساییدگی ، تخریب و در نهایت از بین رفتن کامل غضروف‌ها شده و در مواقعی که شدت این بیماری بسیار زیاد است فرد بیمار دچار بیرون‌زدگی دیسک و پاره شدن دیسک و آسیب‌دیدگی ریشه‌های عصبی ستون فقرات میشود. در همین راستا در ادامه نحوه تشخیص سریع بیماری آرتروزستون‌فقرات توسط پزشک متخصص آورده شده است.
نحوه تشخیص بیماری آرتروز ستون فقرات
شخص بیمار با مشاهده بیش از یکی از علائم مذکور، باید حتما به پزشک متخصص مراجعه نماید. در این حالت متخصصان مربوطه با بررسی تاریخچه پزشکی شخص بیمار، انجام معاینات فیزیکی، مشاهده عکس رادیولوژی بیمار و بررسی نتیجه تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) وجود آرتروز ستون فقرات را در فرد تشخیص می‌دهند. در یک دسته بندی کلی تشخیص این بیماری توسط پزشک متخصص یک فرایند چهار مرحله‌ای را شامل میشود. این مراحل عبارت‌اند از:
- بررسی سوابق پزشکی بیمار.
- بررسی سلامت بیمار به لحاظ وضعیت اسکلت بدن و ارزیابی مفصل آسیب‌دیده.
- بررسی قدرت عضلات، میزان انعطاف‌پذیری بدن و توانایی انجام فعالیت‌های روزانه شخص بیمار.
- در نهایت پزشکان پس از بررسی کامل مراحل بالا، با درنظرگرفتن فاکتورهایی نظیر سن، وزن، میزان پیشرفت بیماری شخص و … درمان مناسب را اتخاذ می‌نمایند.
راه‌های درمان آرتروز ستون فقرات
با توجه به پیچیدگی و میزان پیشرفت بیماری مذکور، راه‌های درمان آرتروز بسیار متنوع و گسترده است. به عبارت دیگر روند درمان بیماری مذکور پلکانی از مراحل ساده تا پیچیده را شامل میشود. در همین راستا متخصصان و صاحب‌نظران این حوزه روش‌های درمانی گوناگونی را ارائه نموده‌اند. در ادامه موثرترین راه‌های درمان آرتروز ستون فقرات به اختصار آورده شده است:
استراحت
اولین و ساده‌ترین روش درمان بیماری آرتروز ، استراحت فرد بیمار می‌باشد. زمان لازم برای استراحت بیمار با توجه به شدت بیماری بین ۲ تا ۳ روز متغیر می‌باشد. ذکر این نکته حائز اهمیت است که فرد بیمار باید از استراحت طولانی مدت خودداری نماید، زیرا در این حالت خطر ابتلاء به ترومبوز سیاهرگی عمقی افزایش می‌یابد.
تغییر در سبک زندگی
دومین روش درمان، که بسیار بر آن توصیه شده است، تغییر سبک زندگی فرد می‌باشد زیرا این روش علاوه بر درمان، از ابتلاء به بیماری نیز جلوگیری می‌نماید. تغییر سبک زندگی برای درمان بیماری آرتروز به معنای کاهش وزن و رسیدن به وزن ایده‌آل، استفاده از رژیم غذایی مناسب، عدم استعمال دخانیات و انجام فعالیت‌های ورزشی می‌باشد.
طب سوزنی
طب سوزنی نیز یکی دیگر از روش‌های بسیار موثر در درمان بیماری آرتروز ستون فقرات است. این روش سبب افزایش میزان ترشح هرمون‌های اندورفین و سرتونین در بدن شخص بیمار میشود. استفاده از طب سوزنی علاوه بر تسکین درد ناشی از آرتروز ستون فقرات سبب بهبود و درمان آن نیز میشود.
ماساژ درمانی
از دیگر روش‌های درمانی بیماری مذکور میتوان به ماساژ درمانی اشاره نمود. ماساژ درمانی علاوه بر بهبود وضعیت عضلات بیمار به افزایش آرامش در او نیز کمک شایانی می‌نماید. این امر تا حد زیادی گرفتگی عضلات بیمار را بهبود بخشیده و سبب کاهش التهاب ماهیچه و درد ناشی از آن میشود.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی از دیگر راه‌های درمان آرتروز ستون فقرات است که از سوی طیف وسیعی از پزشکان مورد تایید می‌باشد. در حالت کلی فعالیت‌های فیزیوتراپی شامل تکنیک درمان دستی، تمرین‌های حرکتی، بازآموزی عصبی عضلانی، مودالیتی‌ها و برنامه‌های خانگی می‌باشد. همچنین در این روش برای درمان بیماری مذکور از اولتراسوند، تحریک الکتریکی اعصاب و تمرینات ورزشی نیز استفاده میشود. در مرحله تحریک الکتریکی اعصاب، یکسری امواج الکتریکی بی‌خطر به عضلات شخص بیمار ارسال میشود که این امواج سبب از بین رفتن گرفتگی عضلات و تولید اندورفین در بدن می‌شوند. در حالت کلی میتوان گفت که فیزیوتراپی سبب تقویت انعطاف‌پذیری عضلات و افزایش میزان تحرک آن‌ها شده و در درمان بیماری آرتروز ستون فقرات بسیار موثر و کاربردی می‌باشد.
تجویز داروهای ضد التهابی
علاوه بر درمان‌های مذکور در مواردی پزشک متخصص داروهای ضدالتهابی تجویز می‌نماید. لازم به ذکر است داروهای ضدالتهابی باید تحت پزشک مصرف شود زیرا عدم توجه به این نکته سبب بروز خونریزی در دستگاه گوارش فرد بیمار خواهد شد.
تمرینات ورزشی موثر در درمان بیماری
انجام فعالیت‌های ورزشی سبب تقویت عضلات شده و در کاهش میزان درد بیماری آرتروز ستون فقرات بسیار موثر می‌باشد. در همین راستا در ادامه تعدادی از فعالیت‌های ورزشی موثر در کاهش میزان درد ناشی از بیماری مذکور آورده شده است:
کشش عضلات پشت ساق
در این روش حفظ قدرت پاها و زانوها بسیار مهم می‌باشد.
چرخش دایره ای دست
این ورزش سبب سفت شدن عضلات دست شده و میزان قدرت آن‌ها را به طرز چشمگیری افزایش می‌دهد.
پل زدن
انجام این ورزش سبب تقویت عضلات قسمت پایینی کمر شخص بیمار شده و میزان درد ناشی از بیماری آرتروز ستون فقرات را بسیار کاهش می‌دهد.
شیب لگن
انجام این ورزش سبب کشش ماهیچه‌های اطراف ستون فقرات شده و میزان فشار وارده بر عضلات پایینی کمر را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.
درمان بیماری آرتروز از طریق جراحی
غالبا افراد مبتلاء به بیماری آرتروز ستون فقرات با استفاده از روش‌های مذکور و بدون نیاز به جراحی درمان می‌شوند. به عبارت دیگر بسیاری از بیماران با انجام فیزیوتراپی و مصرف دارو بهبود می‌یابند و اغلب درد ناشی از بیماری مذکور، با استفاده از روش‌های فوق، پس از چند هفته برطرف میشود.
پزشک متخصص روش جراحی ستون فقرات را معمولا در هنگام رشد غیرقابل کنترل بیماری و بروز علائمی نظیر ضعف و کرختی شدید عضلات بیمار تجویز می‌نماید. دو روش جراحی بسیار موثر در درمان بیماری آرتروز ستون فقرات فیوژن یا جوش دادن مهره‌های ستون فقرات و لامینکتومی می‌باشد.
جوش دادن چند مهره از ستون فقرات به یکدیگر میتواند اصطکاک و فرسایش موجود بین مفاصل فاست را از بین ببرد. در این روش مهره‌ها به طور کامل به یکدیگر جوش داده نمی‌شوند بلکه با همدیگر رشد می‌نمایند. در روش جراحی لامینکتومی فضای بیشتری برای اعصاب ایجاد میشود که این امر سبب کاهش علائم بیماری مذکور میشود. در این روش جراح بخشی از مهره ستون فقرات به نام لامینا، زائده‌های خاری و استخوانی موجود در ستون فقرات شخص بیمار را خارج می‌کند.
این جراحی باید توسط بهترین جراح ستون فقرات انجام پذیرد.کنترل و پیشگیری از بیماری آرتروز ستون فقرات
ذکر این نکته بسیار حائز اهمیت است که بیماری آرتروز ستون فقرات به سهولت قابل کنترل و پیشگیری می‌باشد. در حالت کلی با انجام فعالیت‌های ورزشی، برداشتن صحیح اجسام، صحیح نشستن، صحیح ایستادن، صحیح راه رفتن، استفاده از رژیم غذایی مناسب، مصرف کلسیم و ویتامین D به میزان لازم، میتوان خطر ابتلاء به این بیماری را تا حد زیادی کاهش داد. از سویی دیگر در صورت ابتلاء به بیماری مذکور با شناخت سریع علائم و مراجعه به پزشک و تشخیص بیماری میتوان آثار جبران‌ناپذیر بیماری را به میزان چشمگیری تعدیل نمود.
دیدگاه کاربران