جراحی فیوژن ستون فقرات یا همان جوش دادن مهره‌های کمر و نخاع، یکی از روش‌های پیشرفته و موثر برای درمان مشکلات مزمن ستون فقرات است. در این روش، دو یا چند مهره بهطور دائم به یکدیگر متصل می‌شوند تا حرکت بین آن‌ها متوقف شده، فشار از روی اعصاب برداشته شود و ساختار کلی ستون فقرات تقویت گردد. جراحی فیوژن کمر در مواردی مانند بی‌ثباتی ستون فقرات، آسیب دیدگی شدید دیسک، تنگی کانال نخاعی یا شکستگی‌های دردناک توصیه می‌شود. هدف اصلی این عمل کاهش درد، بازگرداندن عملکرد حرکتی و جلوگیری از پیشرفت بیماری‌های ستون فقرات است. این جراحی از جمله جراحی‌های با ریسک بسیار بالا به شمار می‌رود. به همین دلیل لازم است با یک جراح متخصص مشورت کرده و بهترین گزینه را انتخاب کنید. دکتر محمد صمدیان جراح و متخصص مغز و اعصاب، با دارا بودن سال‌ها تجربه و تخصص در امر جراحی، عمل فیوژن ستون فقرات را با بالاترین درصد موفقیت و کمترین عوارض انجام می‌دهند. این جراحی انواع مختلفی دارد که در ادامه مقاله به بررسی هر کدام از این انواع خواهیم پرداخت و مراقبت‌های بعد از جراحی را نیز بیان خواهیم کرد.
جراحی فیوژن چیست؟
جراحی فیوژن ستون فقرات (Spinal Fusion)، نوعی درمان ساختاری به‌روز است که به تثبیت مهرهها در مواردی مانند لغزندگی مهره، تنگی کانال نخاعی، شکستگی‌های دردناک یا تخریب دیسک کمک می‌کند. در این عمل، استخوان‌ها به‌گونه‌ای تنظیم می‌شوند که امکان جوش خوردن طبیعی میان آن‌ها فراهم شود. بسته به ناحیه آسیب دیده و هدف درمان، این جراحی می‌تواند در ناحیه گردنی، پشتی یا کمری انجام شود. روش‌های مختلفی برای انجام این جراحی وجود دارند، از جمله این روش‌ها می‌توانیم به جراحی از مسیر قدامی (جلویی)، خلفی (پشتی) یا بین‌مهره‌ای اشاره کنیم. انتخاب نوع جراحی بر اساس شرایط بالینی بیمار انجام می‌شود. این جراحی به دقت بالایی نیاز دارد و اگر توسط جراح باتجربه انجام شود، می‌تواند نتایج بسیار رضایت‌بخشی برای بیمار به همراه داشته باشد.
جراحی فیوژن ستون فقرات برای چه کسانی مناسب است؟
جراحی فیوژن ستون فقرات یک درمان جدی و تخصصی برای افرادی است که به دلایل مختلف دچار درد مزمن، ناپایداری یا مشکلات حرکتی در ستون فقرات خود هستند. این جراحی زمانی توصیه می‌شود که روش‌های غیرجراحی مثل دارو، فیزیوتراپی یا تزریقات تسکین دهنده نتوانسته‌اند درد یا مشکل بیمار را کنترل کنند. هدف اصلی این جراحی، تثبیت مهره‌های آسیب دیده، کاهش فشار بر اعصاب و بهبود عملکرد روزمره بیمار است. پزشک بعد از انجام معاینات بالینی و بررسی‌های تصویربرداری مانند MRI، سی‌تی اسکن یا نوار عصب و عضله (EMG/NCV)، تصمیم می‌گیرد که آیا بیمار گزینه مناسبی برای این عمل هست یا خیر. بهطور کلی جراحی فیوژن ستون فقرات برای افراد زیر مناسب است:
- افرادی که دچار درد مزمن و مقاوم به درمان‌های غیرجراحی مانند دارو، فیزیوتراپی یا تزریقات و مسکن‌ها هستند
- اشخاصی با بیماری‌های تحلیل برنده دیسک (دژنراتیو) یا فتق دیسک مکرر
- آن دسته از افرادی که از اسپوندیلولیستزیس (لغزش مهره روی مهره دیگر به سمت جلو) رنج می‌برند
- بیماران دارای تنگی کانال نخاعی که با درد یا ضعف در پاها همراه است
- مبتلایان به بدشکلی‌های ستون فقرات مانند اسکولیوز (انحنای جانبی) یا کیفوز (قوز پشت)
- کسانی که به دلیل شکستگی یا آسیب شدید مهرهها دچار بی‌ثباتی در ستون فقرات شده‌اند
- بیمارانی که به دلیل عفونت یا تومور، دچار ضعف ساختاری ستون فقرات شده‌اند
- افرادی با آرتروز شدید ستون فقرات
- اشخاصی که نیاز به ترکیب چند روش درمانی مانند فیوژن همراه با لامینکتومی یا فورامینوتومی دارند
انواع روش‌های جراحی فیوژن
امروزه درمان ناپایداری ستون فقرات در بیماران مبتلا به تخریب دیسک، لغزش مهرهها یا تغییر انحنای طبیعی ستون فقرات، با استفاده از روش‌های جراحی فیوژن کم‌تهاجمی (MIS) بسیار موثرتر و سریع‌تر از گذشته انجام می‌شود. این روش‌ها با هدف تثبیت مهرهها، کاهش فشار بر اعصاب نخاعی و بازگرداندن عملکرد طبیعی ستون فقرات طراحی شده‌اند. بسته به مسیر دسترسی جراح به ستون فقرات، این تکنیک‌ها به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند: جانبی (Lateral)، خلفی (Posterior) و قدامی (Anterior). در ادامه با جزئیات هر کدام از این روش‌ها، بیشتر آشنا می‌شویم:
جراحی فیوژن جانبی (Lateral)
در روش جراحی فیوژن جانبی که شامل تکنیک‌های XLIF (Extreme Lateral Interbody Fusion) و DLIF (Direct Lateral Interbody Fusion) است، جراح از پهلوی بیمار به فضای بین مهره‌ای دسترسی پیدا می‌کند. با ایجاد برشی کوچک در پهلو، ابزارهای تخصصی فلوروسکوپی وارد بدن می‌شوند تا دیسک آسیب دیده برداشته شده و به جای آن پیوند استخوانی همراه با یک کیج محافظ قرار داده شود. این تکنیک امکان دسترسی دقیق به مهرهها را با کمترین آسیب به عضلات و بافت‌های اطراف فراهم می‌آورد. مدت زمان عمل کمتر از ۲ ساعت است و بیمار روز بعد مرخص می‌شود. کاهش خونریزی و درد بعد از عمل از جمله مزایای بارز این روش است.
جراحی فیوژن قدامی (Anterior)
جراحی فیوژن قدامی نیز یکی از مسیرهای موثر جراحی فیوژن است، اما در بین روش‌های MIS کمتر رایج است. در این رویکرد، جراح از طریق برشی در جلوی بدن (ناحیه شکمی) به ستون فقرات نزدیک می‌شود. مزیت این روش، دید بهتر به فضای دیسک و اجتناب از آسیب به عضلات پشت است. به دلیل عبور از نواحی نزدیک اندام‌های داخلی، دقت و مهارت بالایی نیاز دارد. این روش معمولا برای مهره‌های پایین کمر (L5-S1) کاربرد دارد و می‌تواند در ترکیب با سایر روش‌ها استفاده شود تا نتایج پایدارتری از عمل به دست آیند.
جراحی فیوژن خلفی (Posterior)
همان‌گونه که از نام آن مشخص است، در روش فیوژن خلفی جراح از پشت به ستون فقرات دسترسی دارد. از جمله تکنیک‌های رایج در این روش می‌توان به PLIF (جراحی فیوژن کمری بین‌جسمی خلفی) و TLIF (جراحی فیوژن کمری بین‌جسمی ترانس‌فورامینال) اشاره کرد. در روش PLIF دو برش کوچک در ناحیه کمر ایجاد می‌شوند تا بتوان دیسک آسیب دیده را برداشت و به جای آن، یک کیج (محفظه) حاوی پیوند استخوان قرار داد. در مقابل، در روش TLIF جراحی از یک سمت ستون فقرات انجام می‌شود که به کاهش میزان دستکاری بافتی کمک می‌کند. این تکنیک‌ها برای افرادی مناسب هستند که دچار دردهای موضعی یا فشار بر ریشه‌های عصبی شده‌اند. تحقیقات نشان می‌دهند بسیاری از بیماران بعد از انجام این جراحی‌ها کاهش قابل توجهی در میزان درد احساس کرده و خیلی زود به فعالیت‌های روزمره خود بازمی‌گردند.
آمادگی‌های قبل از جراحی فیوژن ستون فقرات
قبل از انجام جراحی فیوژن کمر و نخاع ، لازم است بدن و ذهن خود را برای یک مسیر بهبودی موفق آماده کنید. این جراحی یک تصمیم مهم پزشکی است و می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و کاهش درد کمک کند، اما داشتن آمادگی مناسب قبل از انجام آن، می‌تواند نتایج بهتری برایتان رقم بزند. آمادگی‌های قبل از عمل فقط به آزمایش‌های پزشکی محدود نمی‌شوند، بلکه شامل اصلاح سبک زندگی، آگاهی از روند درمان، برنامه‌ریزی برای دوران نقاهت و همکاری فعال شما با تیم درمان است. هر قدمی که قبل از جراحی برمی‌دارید، به بهبودی بهتر شما بعد از جراحی کمک می‌کند. اقدامات مهم قبل از جراحی فیوژن ستون فقرات شامل موارد زیر هستند:
- انجام آزمایش‌ها و تصویربرداری‌های موردنیاز مانند MRI، سی‌تی اسکن و آزمایش خون به منظور بررسی دقیق محل جراحی
- ترک سیگار حداقل چند هفته قبل از عمل به منظور جوش خوردن استخوان‌ها
- کاهش یا کنترل وزن در صورت نیاز، جهت جلوگیری از فشار بیشتر به ستون فقرات
- گزارش کامل داروهای مصرفی به پزشک، به‌خصوص داروهای رقیق‌کننده خون، مکمل‌ها و داروهای گیاهی
- درخواست مشاوره بیهوشی برای بررسی سوابق حساسیت یا بیماری‌های مزمن مانند دیابت و فشار خون
- شروع تمرینات فیزیوتراپی قبل از عمل به منظور تقویت عضلات اطراف ستون فقرات و آمادگی بدن برای دوران نقاهت
- برنامه‌ریزی برای دوران بعد از عمل، شامل هماهنگی با فردی برای کمک در خانه و تهیه وسایل مورد نیاز مانند عصا یا واکر
- آمادگی روانی و کاهش اضطراب از طریق گفتگو با پزشک یا مشاور، شرکت در جلسات آموزشی قبل از عمل یا صحبت با بیماران دیگر
- قطع بعضی از داروها طبق نظر پزشک مانند آسپرین یا ایبوپروفن که ممکن است خطر خونریزی را افزایش دهند
- پرهیز از مصرف غذا و نوشیدنی چند ساعت قبل از جراحی طبق دستور بیمارستان
جراحی فیوژن ستون فقرات چگونه انجام می‌شود؟
وقتی تصمیم به انجام جراحی فیوژن ستون فقرات گرفته می‌شود، همه چیز با دقت و برنامه‌ریزی آغاز می‌شود. از لحظه‌ای که وارد بیمارستان می‌شوید تا پایان جراحی، یک تیم پزشکی از جمله جراح، متخصص بیهوشی و پرستاران مراقبت‌های ویژه، همراه شما هستند. این جراحی تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود، یعنی شما در تمام طول عمل در خواب عمیق خواهید بود و هیچ دردی احساس نخواهید کرد. روش انجام فیوژن بسته به شرایط شما ممکن است متفاوت باشد. این که جراحی از پشت، از پهلو یا از جلوی بدن انجام شود، بستگی به محل مهره‌های آسیب دیده، علت اصلی جراحی و حتی شرایط بدنی و سلامت عمومی شما دارد. اما در کل، روند انجام جراحی شامل مراحل زیر است:
برش جراحی
برای رسیدن به مهره‌های آسیب دیده ستون فقرات، جراح ابتدا باید برشی دقیق ایجاد کند. محل این برش به موقعیت مهرهها و نوع مشکل بستگی دارد. گاهی اوقات، برش دقیقا از پشت گردن یا کمر و درست روی ستون فقرات انجام می‌شود. در بعضی از موارد دیگر، ممکن است جراح از کناره‌های بدن یا حتی از ناحیه شکم یا گلو وارد عمل شود تا از جلو به مهرهها دسترسی پیدا کند. هدف از انتخاب محل مناسب برای برش، دستیابی موثرتر و امن‌تر به مهرهها است تا فرآیند جراحی با کمترین آسیب به بافت‌های اطراف انجام شود.
پیوند استخوانی
بعد از ایجاد برش و دسترسی به مهرهها، نوبت به استفاده از پیوند استخوان می‌رسد. این بخش از جراحی مثل پایه‌ریزی یک پل محکم بین مهرهها عمل می‌کند. پیوند استخوان، با تحریک فرآیند ترمیم طبیعی بدن، باعث می‌شود مهرهها به مرور زمان به یک استخوان مستحکم تبدیل شوند. بسته به شرایط بیمار، این استخوان ممکن است از بدن خود فرد (معمولا از ناحیه لگن) برداشته شود یا از منابع خارجی مثل بانک استخوان یا حتی مواد مصنوعی پیشرفته استفاده شود. اگر پیوند از بدن خود بیمار گرفته شود، جراح برشی در لگن ایجاد کرده و مقدار مشخصی استخوان را جدا می‌کند. البته این روش ممکن است باعث درد بیشتر یا طولانی‌تر شدن زمان جراحی شود، اما همچنان یکی از مطمئن‌ترین گزینه‌ها به شمار می‌رود.
جوش دادن مهرهها با فیوژن
در مرحله نهایی، جراح استخوان پیوندی را بین مهره‌های انتخاب شده قرار می‌دهد تا به‌تدریج با استخوان‌های طبیعی بدن شما یکی شود. اما برای اینکه این فرآیند با موفقیت و پایداری کامل انجام شود، معمولا از ابزارهایی مانند پیچ، میله یا صفحات فلزی کمک گرفته می‌شود تا مهرهها در جای خود ثابت بمانند. این ابزارها به جوش خوردن بهتر مهرهها کمک می‌کنند و احتمال موفقیت جراحی را بهطور قابل توجهی افزایش می‌دهند. نتیجه نهایی، تثبیت دائمی مهرهها و کاهش درد و بی‌ثباتی ستون فقرات است.
مواد درمانی مورد استفاده در عمل فیوژن
در عمل فیوژن ستون فقرات، از مواد خاصی برای جوش دادن مهرهها و تثبیت آن‌ها استفاده می‌شود. این مواد شامل انواع پیوندهای استخوانی و ابزارهای فلزی یا مصنوعی هستند که به فرآیند ترمیم استخوان و حفظ پایداری ستون فقرات کمک می‌کنند. انتخاب این مواد بر اساس نوع آسیب، محل جراحی و شرایط بدنی بیمار انجام می‌شود تا بهترین نتیجه درمانی حاصل شود. مواد درمانی مورد استفاده در جراحی فیوژن ستون فقرات عبارت‌اند از:
- پیوند استخوان اتوگرافت برداشته شده از بدن خود بیمار، معمولا از لگن
- پیوند استخوان آلوگرافت گرفته شده از بانک استخوان یا فرد اهداکننده
- ماده پیوندی مصنوعی مانند هیدروکسی‌آپاتیت یا B-TCP
- عوامل محرک رشد استخوان مانند BMP پروتئین‌های مورفوژنتیک استخوان
- پیچ‌ها و میله‌های فلزی که از جنس تیتانیوم یا فولاد ضد زنگ هستند
- پلاک‌ها و قفسه‌های بین‌مهره‌ای برای ثابت نگه داشتن فضای بین مهرهها
- میکروپیچ‌ها و ابزار تثبیت‌کننده جانبی بسته به محل جراحی
- جعبه‌های پیوند (cages) برای قرار دادن پیوند استخوانی بین مهرهها
مزایای جراحی فیوژن ستون فقرات
جراحی فیوژن ستون فقرات یکی از روش‌های موثر برای بهبود کیفیت زندگی بیمارانی است که از درد مزمن، بی‌ثباتی مهرهها یا بدشکلی ستون فقرات رنج می‌برند. این روش با هدف جوش دادن دائمی دو یا چند مهره به یکدیگر انجام می‌شود تا حرکات غیر طبیعی کاهش یافته، ساختار ستون فقرات پایدارتر شده و درد بیمار تسکین یابد. پزشکان این جراحی را زمانی توصیه می‌کنند که سایر درمان‌های غیرجراحی مانند دارو، فیزیوتراپی یا تزریق‌ها موفق عمل نکرده‌اند. مزایای اصلی جراحی فیوژن ستون فقرات شامل موارد زیر هستند:
- اصلاح ناهنجاری‌های ساختاری ستون فقرات مانند اسکولیوز (انحنای جانبی ستون فقرات)
- کاهش درد مزمن ناشی از ساییدگی، فشار روی اعصاب یا اختلالات دیسک بین‌مهره‌ای
- پیشگیری از حرکات غیرعادی مهرهها که باعث درد یا آسیب بیشتر می‌شوند
- افزایش پایداری ستون فقرات در بیمارانی که دچار لغزش مهرهها یا بی‌ثباتی ناشی از آرتروز هستند
- بهبود عملکرد حرکتی و کیفیت زندگی بعد از دوره بهبودی
- کاهش نیاز به مصرف طولانی مدت داروهای مسکن با تثبیت دائمی محل آسیب
عوارض و خطرات احتمالی جراحی فیوژن ستون فقرات
جراحی فیوژن ستون فقرات که با نام‌هایی مثل جراحی فیوژن کمر یا جراحی فیوژن نخاع هم شناخته می‌شود، در بسیاری از موارد به کاهش درد و افزایش ثبات ستون فقرات کمک می‌کند، اما مانند هر عمل جراحی دیگری، بدون ریسک نیست. آگاهی از عوارض احتمالی این جراحی به بیمار کمک می‌کند با دید بازتری تصمیم بگیرد و برای دوران نقاهت آماده شود. این عوارض می‌توانند کوتاه مدت یا بلند مدت باشند و بسته به شرایط جسمی بیمار، پیچیدگی جراحی و تجربه تیم پزشکی، متفاوت ظاهر شوند. بعضی از این عوارض شامل موارد زیر هستند:
عفونت پس از جراحی
یکی از عوارض احتمالی جراحی فیوژن نخاع، عفونت محل برش یا نواحی اطراف مهره‌های جوش‌خورده است. علائم آن شامل: قرمزی، تورم، درد یا ترشح از محل زخم است. در صورت وقوع، معمولا آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شود، اما در موارد شدید ممکن است نیاز به جراحی مجدد باشد. رعایت نکات بهداشتی و مصرف دقیق داروها در دوران نقاهت، نقش مهمی در پیشگیری از این عارضه دارند.
عدم جوش خوردن مهرهها (Nonunion)
در بعضی از بیماران، مخصوصا کسانی که سیگار می‌کشند یا دچار پوکی استخوان هستند، احتمال دارد که مهرهها بعد از جراحی فیوژن کمر به خوبی با یکدیگر جوش نخورند. این وضعیت ممکن است منجر به بازگشت درد و حتی نیاز به جراحی دوم شود. استفاده از ایمپلنت‌های مناسب و پیروی دقیق از دستورالعمل‌های پزشک بعد از عمل، احتمال بروز این مشکل را کاهش می‌دهند.
آسیب به اعصاب یا نخاع
در جراحی فیوژن نخاع، اگرچه هدف کاهش فشار از روی اعصاب است، اما خطر آسیب ناخواسته به اعصاب یا حتی نخاع نیز وجود دارد. این عارضه می‌تواند به‌صورت بی‌حسی، ضعف عضلانی یا در موارد نادر، اختلال در عملکرد مثانه یا روده ظاهر شود. چنین مشکلاتی معمولا نادر هستند، اما بررسی دقیق MRI و دقت جراح نقش مهمی در جلوگیری از آن دارد.
مراقبت‌های بعد از جراحی فیوژن ستون فقرات
دوران نقاهت بعد از جراحی فیوژن ستون فقرات نقش مهمی در موفقیت عمل و بازگشت به زندگی عادی دارند. بدن شما در این مدت به زمان نیاز دارد تا استخوان‌ها به درستی با هم جوش بخورند و فعالیت‌های شما باید کاملا با برنامه پزشک هماهنگ باشد. از کنترل درد گرفته تا رعایت محدودیت‌های حرکتی، هر اقدامی باید دقیق و آگاهانه انجام شود تا از بروز عوارضی مانند عفونت یا آسیب مجدد جلوگیری شود. نکات زیر به شما کمک می‌کنند تا دوران بعد از جراحی فیوژن کمر یا نخاع را با خیالی راحت و سریع‌تر پشت سر بگذارید:
- استراحت بیمارستانی به مدت ۲ تا ۳ روز
- استفاده ترکیبی از داروهای مسکن و ضد التهاب
- شستشو و خشک‌کردن روزانه محل جراحی
- پرهیز از فعالیت‌های سنگین و پرخطر
- رعایت دقیق نحوه صحیح نشستن، ایستادن، راه‌رفتن و بلند شدن از تخت
- آغاز فعالیت‌های سبک مثل پیاده‌روی به‌صورت تدریجی
- شروع فیزیوتراپی از هفته ششم به بعد
- استفاده از کمربند طبی در صورت توصیه پزشک
- حفظ سبک زندگی سالم و داشتن رژیم غذایی مناسب
کلام پایانی
جراحی فیوژن کمر با هدف اتصال دائمی دو یا چند مهره‌ی ستون فقرات انجام می‌شود تا از حرکت‌های دردناک بین آن‌ها جلوگیری شود. در این عمل، معمولا از پیچ، میله و یا قفسه‌های مخصوص به همراه پیوند استخوانی برای تثبیت مهرهها استفاده می‌شود. بسته به شرایط بیمار، جراحی می‌تواند به روش باز یا کم‌تهاجمی انجام شود و در هر دو روش، مهارت جراح و دقت در اجرای مراحل عمل نقش حیاتی در موفقیت درمان دارد. اگر به‌دنبال تجربه‌ای ایمن و موفق در این مسیر هستید، می‌توانید با اطمینان خاطر به دکتر محمد صمدیان، جراح و متخصص مغز و اعصاب اعتماد کنید. دکتر صمدیان با سال‌ها تجربه، تسلط بر تکنیک‌های روز دنیا و رویکرد کم‌تهاجمی، همراهی دلسوز و حرفه‌ای برای بهبود کیفیت زندگی شما خواهند بود.
سوالات متداول
دوران اولیه نقاهت شامل ۲ تا ۳ روز بستری در بیمارستان است، اما جوش خوردن کامل مهرهها ممکن است چند ماه زمان ببرد.
در بسیاری از بیماران، درد ناشی از ناپایداری یا آسیب دیسک بعد از جراحی به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد. اما نتیجه نهایی به شرایط اولیه ستون فقرات و رعایت مراقبت‌های بعد از عمل بستگی دارد.
مانند هر عمل جراحی، فیوژن نیز ممکن است با عوارضی مانند عفونت، عدم جوش خوردن کامل استخوان‌ها یا درد ماندگار همراه باشد. انجام عمل توسط جراحی باتجربه، مانند دکتر محمد صمدیان، خطرات را به حداقل می‌رساند.
دیدگاه کاربران