تنگی کانال نخاعی کمر موجب درد در ناحیه پشت و پا می‌شود، تنگی مجرای نخاعی کمری زمانی ایجاد می‌شود که مجرای نخاع و مجرای عصبی در ناحیه پشت تنگ شده و به نخاع و ریشههای عصب فشار وارد می‌کند. اکثر افراد دارای تنگی کانال نخاعی کمر، رفته رفته با افزایش سن متوجه این بیماری می‌شوند، اگرچه تعداد کمی از افراد به صورت مادرزادی با این بیماری متولد می‌شوند. در این مقاله قصد داریم به بررسی تنگی کانال نخاعی کمر بپردازیم.
تنگی نخاعی چیست؟
مهره‌ها ساختارهای استخوانی هستند که طناب نخاعی و رشته‌های عصبی را احاطه کرده‌اند. فضای وسط استخوان‌ها و بافت‌های همبند اطراف نخاع را به عنوان کانال نخاعی می‌شناسند. تنگی نخاع به عنوان فشرده شدن ریشههای عصبی و بسته عصب نخاعی به دلیل باریک شدن کانال نخاعی تعریف می‌شود. در ساده‌ترین شکل آن، باریک شدن کانال در ناحیه ستون فقرات است. بسته به اینکه تنگی کانال کجا و چقدر شدید است. درد، گزگز و ضعف در کمر، گردن، پشت، بازوها و پاها احساس می‌شود. تنگی ستون فقرات ممکن است در سنین بالاتر یا در بدو تولد رخ دهد. باریک شدن ستون فقرات که در سنین پایین مشاهده می‌شود بیشتر مربوط به اختلالات ساختاری مادرزادی است.
تشخیص و درمان به موقع در تنگی کانال نخاعی بسیار مهم است که در مردان دو برابر بیشتر از زنان است. اگرچه تنگی کانال عموماً در افراد بالای ۵۰-۴۵ سال رخ می‌دهد، اما در افراد جوان نیز دیده می‌شود. تنگی کانال نخاعی که در جوانان دیده می‌شود. ممکن است به دلیل تغییرات دژنراتیو، بدشکلی مادرزادی ستون فقرات (مانند ضربه و اسکولیوز) و بیماری‌های ژنتیکی که بر رشد استخوان و عضله در بدن تأثیر می‌گذارد، رخ دهد.
انواع تنگی کانال نخاعی
تنگی کانال نخاعی می‌تواند در انواع مختلف و در نقاط مختلف کانال نخاعی اتفاق بی‌افتد. برخی از انواع اصلی تنگی کانال نخاعی عبارت‌اند از:
تنگی مرکزی (Central Stenosis)
این نوع تنگی در قسمت مرکزی کانال نخاعی رخ می‌دهد و معمولاً ناشی از عواملی مانند تومورها، آبسه یا ضایعات غضروفی است. این تنگی می‌تواند باعث فشار بر عصب‌ها و نخاع شود.
تنگی لوکال یا فورامینال (Foraminal Stenosis)
این نوع تنگی در نقاط خاصی از کانال نخاعی، به نام فورامن، ایجاد می‌شوند. تنگی در این نقاط می‌تواند به علت فشار بر عصب‌ها باشد.
تشخیص و درمان تنگی کانال نخاعی نیازمند تحلیل دقیق تصاویر تصویربرداری مانند اسکن MRI است. درمان ممکن است شامل مدیریت درد، فیزیوتراپی، داروها، یا در موارد جدی‌تر، جراحی باشد. هر نوع تنگی کانال نخاعی نیاز به بررسی و مداخله تخصصی دارد تا عوارض جلوگیری شود و کیفیت زندگی فرد بهبود یابد.
علائم تنگی کانال نخاعی کمر چیست؟
تنگی نخاع ممکن است همیشه علائمی را نشان ندهد. تحقیقات نشان می‌دهد که حتی افرادی که تنگی قابل توجهی در نتایج MRI و توموگرافی کامپیوتری (CT) دارند، گاهی اوقات علائمی را نشان نمی‌دهند. علاوه بر این، تنگ شدن کانال یک بیماری به آرامی در حال پیشرفت است و با گذشت زمان بدتر می‌شود.
علائم تنگی کانال کمر بسته به اینکه در کدام ناحیه باشد، درجه آن و کدام اعصاب تحت تأثیر قرار گرفته است، متفاوت است. با این حال، علائم اصلی تنگی به شرح زیر است:
- بی حسی یا سوزن سوزن شدن در دست‌ها، بازوها، پاها
- بی حسی یا مور مور شدن باسن، پاها و ساق پا
- از دست دادن قدرت در پاها یا پاها
- مشکلات راه رفتن و تعادل
- دردی که در نتیجه ایستادن و راه رفتن طولانی مدت افزایش می‌یابد.
- درد در ناحیه کمر یا از باسن تا پا (سیاتیک)
- کاهش رفلکس دست و پا
- درد و گرفتگی که معمولاً با خم شدن به جلو یا نشستن برطرف می‌شود.
- احساس سنگینی که ممکن است منجر به گرفتگی در پاها و ساق پا شود.
- از دست دادن کنترل مثانه یا روده (در موارد شدید)
علت تنگی کانال نخاعی چیست؟
تنگی کانال نخاعی ممکن است که به علت یک بیماری مادرزادی باشد و برخی از افراد از بدو تولد دچار این مشکل باشند. اما در بیشتر موارد تنگی کانال نخاعی ناشی از آرتروز ستون فقرات خواهد بود. ضخیم شدن رباط موجود در کمر و برآمدگی دیسک‌ها نیز می‌تواند در تنگ شدن کانال نخاعی نقش داشته باشند. از دیگر علت‌های تنگی کانال نخاعی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اسپوندیلوآرتریت التهابی
- جراحی ستون فقرات (تنگ شدن کانال نخاعی پس از لامینکتومی)
- ترومای ستون فقرات
- بیماری پاژه استخوان
عوامل زیادی در خطر ابتلا به تنگی کانال نخاعی بدن را در فرد افزایش دهد وجود دارد.
چه چیزی منجر به تنگی مجرای نخاعی اکتسابی می‌شود؟
علت اصلی تنگی کانال نخاعی اکتسابی، فرسایش و سایش مهره‌های ستون فقرات به دلیل افزایش سن است. در حقیقت متداول‌ترین علت مستقیم تنگی مجرای نخاعی، «آرتروز» است که در پی آن، غضروف محافظ مفصل‌ها به همراه افزایش سن شروع به تحلیل می‌رود. در افراد جوان، غضروف نرم است. با افزایش سن و پیرتر شدن، غضروف سخت شده یا ممکن است به طور کامل فرسوده شود که در نتیجه استخوان‌ها بر روی یکدیگر ساییده می‌شوند. بدن به سایش استخوان‌ها بر روی یکدیگر از طریق تولید زوائد کوچک استخوان موسوم به «برآمدگی استخوانی» (استئوفیت) واکنش نشان می‌دهد. این واکنش تلاشی برای محدود کردن حرکت و در نتیجه محدود کردن درد ناشی از سایش استخوان‌ها بر روی یکدیگر است.
علاوه بر آرتروز، پیشروی تنگی مجرای نخاعی می‌تواند به دلیل مشکلات ناشی از دیسک بین مهره‌ایی هم باشد. دیسک‌های بین مهره‌ایی می‌توانند به شکل برآمدگی یا به شکل ازهم گسیخته (فتق دیسک) باشند. دیسک برآمده و متورم یا قسمت‌های دیسک فتق می‌تواند باعث ایجاد برآمدگی در مجرای نخاعی شود یا به عصب منتهی به مجرا فشار وارد کند. رباط‌های متصل کننده مهره‌ها هم ممکن است زایل شده و امکان جابجایی مهره‌ها فراهم شود که در نتیجه نخاع یا اعصاب تحت فشار قرار می‌گیرند. هرگونه آسیب به ستون فقرات می‌تواند موجب ورم بافت و در نتیجه فشار بر نخاع یا ریشههای عصبی شود، که همین وضعیت منجر به تنگی مجرای نخاعی و درد پشت یا درد گردن می‌شود.
تنگی کانال نخاعی کمر چگونه تشخیص داده می‌شود؟
بررسی سابقه پزشکی بیمار و معاینه فیزیکی، آزمایشات تصویربرداری مانند اشعه X، میلوگرام، سی‌تی‌اسکن، و ام.آر.آی به همراه آزمایش خون و دیگر آزمایش‌ها در جهت تشخیص تنگی مجرای نخاعی انجام می‌شود.
تشخیص مشکل تنگی مجرای نخاعی می‌تواند مسئله‌ایی پرچالش باشد. علائم می‌توانند شبیه به علائم بیماری‌های دیگر باشند، افزون بر اینکه علائم ممکن است فقط گاهی اوقات ظاهر شوند. به منظور تشخیص علت مشکل تنگی مجرای نخاعی فرد، پزشکتان باید چندین معاینه و آزمایش بر روی فرد انجام دهد. این معاینات و آزمایش‌ها به پزشک کمک می‌کند تا برنامه درمانی را تعیین کند، به گونه‌ایی که درد و سایر علائم فرد را کنترل کرده و در عین حال به بهبود فرد هم کمک کند.
در طول مدت ویزیت، پزشکتان از شما در مورد علائم فعلی و روش‌های درمانی که تاکنون انجام داده‌اید، سوال خواهد کرد. این سوالات، بخشی از معاینه فیزیکی شماست. سوالاتی که معمولا از فرد پرسیده می‌شود عبارتند از:
- درد از چه زمانی شروع شده است؟
- اخیراً چه فعالیت‌هایی انجام داده‌اید؟
- برای تسکین دردتان چه کارهایی انجام داده‌اید؟
- آیا درد پخش می‌شود یا به سایر نقاط بدنتان (مثل پایین دست تان یا پایین پایتان) منتقل می‌شود؟
- آیا چیزی باعث کاهش درد یا تشدید آن می‌شود؟ آیا پیاده‌روی در سراشیبی موجب بدتر شدن یا بهتر شدن درد می‌شود؟ زمانیکه به جلو خم می‌شوید یا می‌نشینید، تاثیری بر دردتان دارد؟
انواع تصویربرداری جهت تشخیص تنگی کانال نخاعی کمر
شاید لازم باشد که برای کمک به تشخیص پزشک در مورد علت مشکل تنگی مجرای، برخی آزمایش‌های تصویربرداری انجام شود. این مطالعات تشخیصی معمولا زمانی انجام می‌شوند که بعد از گذشت ۳ تا ۶ ماه از مدت درمان، نظیر استراحت، داروهای ضدالتهاب، و درمان فیزیکی، علائم بیماری فروکش نکرده باشند. آزمایش‌های تصویربرداری برحسب احتیاط توصیه می‌شوند، چراکه بسیاری از افرادی که دارای علائم تنگی مجرای نخاعی نیستند دارای عکس، سی‌تی‌اسکن و ام‌آرآی‌های غیرعادی هستند.
جراحی فقط باید در مورد بیمارانی انجام شود که علائمشان مرتبط با یافته‌های این مطالعه باشد. معمولاً در همان ابتدا عکس اشعه x ساده گرفته می‌شود. این نوع عکس‌ها در مورد تشخیص وجود عفونت، تومور و مشکلات مرتبط با ردیف ستون مهره‌ها سودمند هستند. در این عکس‌ها، ناحیه دیسک تنگ شده، شکستگی‌ها، برآمدگی استخوانی یا آرتروز قابل مشاهده است. سی‌تی‌اسکن یا ام.آر.آی هم می‌تواند دیسک متورم شده را نشان دهد.
درمان تنگی کانال نخاعی کمر
درمان تنگی نخاع به محل تنگی و شدت علائم و نشانه‌های فرد بستگی دارد. با پزشک خود در مورد درمانی که برای شرایط مناسب است صحبت کنید. اگر علائم فرد خفیف است یا هیچ علائمی را تجربه نمی‌کنید، پزشک ممکن است با پیگیری منظم وضعیت را کنترل کند. او ممکن است نکاتی در مورد مراقبت از خودتان ارائه دهد که می‌توانید در خانه انجام دهید. اگر این روش‌ها کمکی نکردند، پزشک ممکن است داروها یا فیزیوتراپی را توصیه کند. اگر سایر درمان‌ها کمکی نکرده باشند، آخرین گزینه جراحی است.
دارو درمانی تنگی کانال نخاعی کمر
پزشک شما ممکن است موارد زیر را تجویز کند: مسکن‌ها. داروهای ضددرد مانند ایبوپروفن، ناپروکسن و استامینوفن ممکن است به طور موقت استفاده شوند تا درد ناشی از تنگی نخاع کاهش یابد. این داروها معمولاً فقط برای مدت کوتاه توصیه می‌شوند، زیرا شواهد کمی در مورد تاثیر استفاده طولانی مدت از آنها وجود دارد.
فیزیوتراپی
افرادی که دچار تنگی کانال نخاع هستند، برای کاهش درد، معمولاً کم تحرک می‌شوند. اما این‌کار می‌تواند منجر به ضعف عضلانی شود، که می‌تواند منجر به درد بیشتر شود. یک فیزیوتراپیست می‌تواند تمریناتی را به فرد آموزش دهد که به فرد کمک کنند:
- قدرت و مقاومت خود را تقویت کنید.
- انعطاف پذیری و ثبات ستون فقرات خود را حفظ کنید.
- تعادل خود را بهبود ببخشید.
تزریق استروئید
ریشههای عصبی شما ممکن است در نقاطی که دچار تنگی شده است، تحریک شده و متورم شوند. در حالی که تزریق داروی استروئیدی (کورتیکواستروئید) به فضای اطراف این نواحی باعث رفع تنگی نمی‌شود، اما می‌تواند به کاهش التهاب و تسکین برخی از درد کمک کند. تزریق استروئید برای همه مفید نیست. و تزریق مکرر استروئید می‌تواند استخوان‌های اطراف و بافت همبند را ضعیف کند ، بنابراین فرد فقط می‌توانید سالانه چند بار این تزریق‌ها را انجام دهید.
تزریق مفصل فاست
مفاصل فاست به مفاصلی گفته می‌شود که مهره‌های ستون فقرات را به هم وصل می‌کند. این مفاصل باعث انعطاف‌پذیری ستون فقرات شده و امکان تحرک نخاع را فراهم می‌آورد. در صورتی که یکی از این مفاصل بنا به دلایلی همچون استئوآرتریت تحریک یا ملتهب شود بافت استخوان دچار تورم می‌شود و به ریشههای عصبی مجاور فشار وارد خواهد کرد. این تزریق شامل تزریق یک ماده بی‌حسی موضعی و کورتیکواستروئیدها است که پزشک آن را مستقیماً به مفصل فاست آسیب دیده تزریق می‌کند.
این ماده بی‌حس کننده موجب تسکین موقتی درد مفصل شده و کورتیکواستروئیدها نیز التهاب مفصل را کاهش خواهد داد و با کوچک کردن آن از فشار روی ریشههای عصبی آسیب دیده را نیز کاهش می‌دهد. در این تزریق از اشعه X ویژه به نام فلوروسکوپ استفاده می‌شود که تصاویر لحظه‌ای از ستون فقرات و مفاصل بیمار را به پزشک خواهد داد تا از تزریق دقیق دارو به مفصل فاست اطمینان حاصل شود. مدت زمان انجام این روش بین ۱۵ الی ۳۰ دقیقه می‌باشد و بعد از آن بیمار می‌تواند در همان روز از بیمارستان مرخص شود. عموما در افراد عارضه جانبی ای مشاهده نمی‌شود و فرد می‌تواند روز بعد از آن فعالیت‌های عادی را از سر بگیرد.
رادیو فرکوئنسی ابلیشن
روشی که در آن از امواج الکترومغناطیسی با سطح انرژی بالا برای تخریب بی‌خطر عصب‌های حامل پالس‌های درد استفاده می‌شود. این روش برای افرادی که قبلاً تزریق مفصل فاست انجام داده‌اند و درد آنها تا حد زیادی تسکین پیدا کرده مناسب است. رادیوفرکوئنسی ابلیشن علائم مشابه تزریق مفصل فاست را هدف قرار می‌دهد با این تفاوت که تسکین درد در این روش تا مدت طولانی‌تری ادامه پیدا خواهد کرد. روش انجام کار به این شکل است که پزشک ماده‌ای بی‌حسی موضعی را بر روی قسمت پشت بیمار قرار می‌دهد و سپس سوزنی را برای راهنمایی یک پروب کوچک به عصب آسیب دیده وارد خواهد کرد.
در این روش از یک نوع خاصی از اشعه ایکس که تصاویر ویدئویی لحظه‌ای از ستون فقرات را در اختیار پزشک قرار می‌دهد نیز برای اطمینان از قرارگیری پروب در محل درست استفاده می‌شود. بعد از وارد کردن پروب این بار تعدادی الکترود بر روی بدن بیمار قرار گرفته و از این طریق امکان درمان یک ناحیه بزرگتر از بدن فراهم خواهد شد. بعد از قرار گرفتن پروب و الکترودها در جای خود، اندکی گرما از طریق امواج الکترومغناطیسی از طریق پروب به اعصاب انتقال پیدا خواهد کرد. گرما موجب ایجاد ضایعه در عصب فرد شده و با تخریب بافت، درد نیز از بین خواهد رفت. اگر درد عصبی ناشی از تنگی کانال نخاعی باشد استفاده از رادیو فرکوئنسی می‌تواند تا ۱۲ ماه مؤثر باشد و درد را برطرف کند.
تزریق نقطه به نقطه ماشه‌ای یا تریگر پوینت
اگر گردن درد یا کمردرد ناشی از فشار عضلانی باشد و ربطی به فشردگی ریشه عصبی نداشته باشد ممکن است که پزشک تزریق به نقطه ماشه‌ای را تجویز کند. این شرایط در افراد مبتلا به تنگی کانال نخاعی در نتیجه تداوم قرار گرفتن بدن در وضعیت‌های نادرست یا سایر موقعیت های غیرطبیعی بدن اتفاق خواهد افتاد. ترکیبی از داروهای بی‌حسی که به طور مستقیم به عضله تزریق می‌شود می‌تواند به تسکین درد عضلات کمک کند. تزریق دارو به نقطه ماشه ای حدودا ۳۰ دقیقه به طول خواهد انجامید و فرد می‌تواند در همان روز به خانه برگردد. از عوارض جانبی احتمالی این روش شامل درد جزئی در محل تزریق است اما بیشتر افراد بلافاصله پس از تزریق احساس تسکین درد در ناحیه عضله خواهند کرد.
درمان تنگی کانال نخاعی از طریق عمل جراحی
اگر روش‌های درمانی دیگر در درمان تنگی کانال نخاعی اثربخش نبود به ناچار از عمل جراحی استفاده می‌شود. بیشتر افرادی که مبتلا به تنگی کانال نخاعی گردن و کمر هستند نیاز به جراحی ندارند و می‌توانند توسط روش‌های غیرتهاجمی درمان می‌شوند. روش‌های جراحی مختلفی برای درمان تنگی کانال نخاعی وجود دارد. یکی از روش‌ها لامینکتومی کاهش فشار می‌باشد که در آن استخوانی که بر روی کانال نخاعی فشار وارد می‌کند، خارج شده. همچنین از جراحی فیوژن ستون فقرات نیز به همراه این جراحی استفاده می‌شود.
عواملی که خطر ابتلا به تنگی کانال نخاعی را افزایش می‌دهند چیست؟
بیشتر افراد مبتلا به تنگی کانال نخاع بالای ۵۰ سال هستند. اگرچه تغییرات تخریب‌زا می‌تواند در افراد جوان باعث تنگی ستون فقرات شود. این تغییرات شامل ضربه، تغییر شکل مادرزادی ستون فقرات مانند اسکولیوز و بیماری ژنتیکی است که بر رشد استخوان و عضله در سراسر بدن تأثیر می‌گذارد. تصویربرداری از ستون فقرات می‌تواند این عوامل را مورد بررسی قرار دهد و علت آن مشخص شود.
- سن بالای ۵۰ سال بودن: با افزایش سن عضلات نیز تحلیل می‌روند و مفصل‌های پشت ستون فقرات دچار ساییدگی می‌شوند. فصل‌های پشت ستون مهره‌ها مجبورند وضعیت استحکام بدن را کنترل کنند و به همین دلیل بزرگتر می‌شوند تا بتوانند وزن ما را تحمل کنند.
- جنس مونث
- سابقه آسیب قبلی یا انجام عمل جراحی بر روی ستون فقرات
- چاقی (موثر در ابتلا به تنگی کانال نخاعی کمر)
- پوکی استخوان
- ترومای تجمعی
- کشیدن سیگار
تنگی ستون فقرات کمری می‌تواند باعث سندرم دم اسبی شود، که بلافاصله نیاز به مراقبت پزشکی دارد. اگر دارای موارد زیر هستید حتما به پزشک مراجعه نماید:
- از دست دادن کنترل روده یا مثانه
- بی‌حسی شدید یا در حال افزایش بین پاها، ران‌های داخلی یا پشت پاها
- درد و ضعف شدید که به یک یا هر دو پا گسترش می‌یابد ، راه رفتن را دشوار می‌کند.
مراقبت بعد از جراحی
معمولا بعد از جراحی، به خصوص دو روز اول بعد از عمل، احساس ناراحتی و درد بعد از عمل وجود دارد. زمانیکه در بیمارستان بستری هستید یا در منزل در حال سپری کردن دوران بهبودی هستید، جراح برای کمک به کاهش ورم و درد، داروهایی را برای فرد تجویز می‌کند. با توجه به پیچیدگی عمل و سلامت عمومی، برخی از بیماران یک روز بعد از عمل می‌توانند بنشینند و از تخت بلند شوند. آغاز فعالیت همراه با کمک و در حد تحمل فرد به صورت تدریجی است.
دیدگاه کاربران