دیسک گردن : چه علائمی دارد و راه های درمانی آن چیست ؟

دیسک گردن چیست؟

دیسک گردن، یکی از اجزای ستون فقرات واقع در ناحیه گردن است که وظیفه  جلوگیری از تماس مستقیم بین مهره‌ها را دارد. دیسک گردن از یک هسته مرکزی ژله‌ای به نام نواک ژله‌ای (nucleus pulposus) و یک لایه بیرونی متخلخل و محافظ به نام لایه حلقوی (annulus fibrosus) تشکیل شده است. دیسک گردن در طول زمان و به علت استرس، فشار مکرر و عملکرد روزانه، ممکن است آسیب ببیند. این آسیب می‌تواند به صورت فتق دیسک (herniated disc)، بیرون‌زدگی دیسک (prolapsed disc) یا ترک دیسک (ruptured disc) اتفاق بیفتد. در این وضعیت‌ها، محتوای ژله‌ای دیسک خارج شده و فشار و تحریک بر ریشه‌های عصبی یا نخاع ایجاد می‌کند. به‌خاطر داشته باشید که فتق دیسک گردن فقط یکی از عواملی است که می‌تواند به مشکلات و دردهای گردنی منجر شود و دیسک‌های گردن نیز به دلایل دیگری مانند التهاب، ترمیم ناقص پس از آسیب و یا فشار طولانی مدت می‌توانند مشکلاتی را ایجاد کنند.

علائم دیسک گردن

علائم دیسک گردن ممکن است متنوع باشند و به طور کلی به شرایط خاص هر فرد بستگی دارد. در ادامه، علائم شایعی که مرتبط با دیسک گردن هستند آورده شده است:

درد

دردهای مرتبط با دیسک گردن معمولاً در ناحیه گردن شروع می‌شوند و می‌توانند به شانه‌ها، بازوها و حتی دست‌ها سرایت کنند. این دردها  شدید و تیز هستند و به صورت ضربه‌ای یا مزمن ظاهر می‌شوند.

درد در حالت‌های خاص

برخی از فعالیت‌ها و حالت‌ها می‌توانند درد را تشدید کنند. به عنوان مثال، حرکت گردن، خم شدن، برعکس کردن گردن یا حتی به عقب کشیدن سر ممکن است درد را بیشتر کند. این علائم در این حالت‌ها می‌تواند نشان دهنده فتق دیسک گردن باشند.

احساس تنگی و گرفتگی

فشار بر روی عصب‌ها ممکن است باعث ایجاد احساس تنگی، گرفتگی یا فشار در ناحیه متاثر شوند.

تورم و التهاب

در برخی موارد، دیسک گردن بر عصب‌ها و بافت‌های اطراف تاثیر می‌گذارد که می‌تواند منجر به تورم و التهاب در ناحیه متاثر شود.

مشکلات حرکتی

دیسک گردن می‌تواند باعث محدودیت در حرکت گردن، شانه‌ها، بازوها و دست‌ها شود. به همین علت افراد ممکن است دچار مشکلات در حرکت گردن و کاهش محدودیت حرکتی در بازوها و دست‌ها باشند.

توجه داشته باشید که علائم ممکن است در هر فرد متفاوت باشند و برای تشخیص صحیح و درمان مناسب، توصیه می‌شود به یک پزشک متخصص مراجعه کنید. پزشک بر اساس سابقه پزشکی شما، معاینه فیزیکی و نتایج تست‌های تشخیصی مانند عکسبرداری MRI، می‌تواند تشخیص دیسک گردن را تأیید کند و برنامه درمانی مناسب را برای شما تعیین کند.

علائم دیسک گردن حاد

دیسک گردن حاد به پارگی ناگهانی و شدید دیسک بین مهره‌های گردن گفته می‌شود. این پارگی موجب آزاد شدن مواد داخل دیسک و فشار بر ریشه‌های عصبی خارج شده از ستون فقرات می‌گردد که باعث بروز علائم می‌شود.

اصلی‌ترین علامت این وضعیت، درد شدید و انتشاریافته در ناحیه گردن است که معمولا به یک طرف منتشر می‌شود. این درد به سمت شانه، بازو، ساعد و حتی انگشتان دست نیز گسترش می‌یابد. این درد با حرکات گردن تشدید می‌شود اما در هنگام استراحت تا حدودی بهبود می‌یابد. همچنین، اسپاسم و گرفتگی عضلات ناحیه گردن نیز یکی دیگر از علائم بارز دیسک گردن حاد است که باعث محدودیت حرکتی گردن و تشدید درد می‌‌شود. گاهی اوقات این درد با سرفه، عطسه و فشار به ناحیه گردن نیز شدید می‌شود. در موارد شدید، ممکن است علائم اختلال حسی مانند سوزش، بی‌حسی و ضعف در اندام فوقانی نیز مشاهده شود که ناشی از فشار بر ریشه‌های عصبی است.

به طور خلاصه، درد شدید و انتشاریافته در ناحیه گردن و اندام فوقانی، همراه با اسپاسم عضلانی و محدودیت حرکتی گردن از مهم‌ترین علائم دیسک گردن حاد هستند.

تنگی کانال نخاعی گردنی

تنگی کانال نخاعی گردن هنگامی رخ می‌دهد که کانال نخاعی باریک شده و بر طناب نخاعی فشار وارد کند. این بیماری اغلب با افزایش سن ‏رخ می‌دهد. دیسک‌های موجود در ستون فقرات که باعث جدایی مهره‌ها از هم و محافظت از آنها می‌شوند، ممکن است تحلیل رفته و ‏خشک شوند. در نتیجه، فضای بین مهره‌ها کاهش می‌یابد و دیسک‌ها توانایی خود به عنوان یک کمک فنر یا ضربه گیر را از دست می‌دهند. ‏ضمناً استخوان‌ها و رباط‌ها که ستون فقرات را تشکیل می‌دهند، قابلیت انعطاف خود را تدریجاً از دست می‌دهند و ضخیم تر می‌گردند. این ‏تغییرات به باریک شدن یا تنگی کانال نخاعی منجر می‌شود.
علاوه بر این، تغییرات دژنراتیو (خرابی یا انحطاط) در ارتباط با تنگی کانال نخاعی ‏گردن می‌تواند بر مهره‌ها به شکلی تاثیر گذارد که به رشد زائده یا اسپور استخوانی منجر شده و باعث فشرده شدن ریشه‌های عصبی شود. ‏تنگی کانال نخاعی گردن تا زمانی که علائم بیماری فقط محدود به درد گردن باشد، برای مدت زمان طولانی می‌تواند تحت درمان احتیاطی ‏‏ قرار گیرد. تنگی شدید نیاز به مراجعه به جراح مغز و اعصاب دارد.

تشخیص دیسک گردن

تشخیص بیماری توسط یک جراح مغز و اعصاب، بر اساس سابقه، علائم، معاینه فیزیکی و نتایج حاصل از آزمایشات انجام می شود که شامل موارد زیر است ‏:‏

‏اسکن توموگرافی کامپیوتری ( ‏CT‏ یا ‏CAT‏ اسکن: سی تی اسکن)

اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT یا CAT scan) یکی از روش‌های تشخیصی است که برای تشخیص فتق دیسک گردن استفاده می‌شود. در این روش، از اشعه ایکس استفاده می‌شود تا تصاویر سه‌بعدی از ستون فقرات و دیسک‌ها به دست آید. هنگام انجام CT اسکن گردن، بیمار در حالت خوابیده یا نشسته قرار می‌گیرد و سر و گردن به شکل مستقیم در میانه دستگاه قرار می‌گیرد. سیستم CT اسکن از اشعه ایکس استفاده می‌کند که به وسیله‌ی سیستم کامپیوتری تصاویر مقطعی از داخل بدن تولید می‌کند.

تصاویر CT اسکن امکان مشاهده جزئیات دقیق‌تری از ساختارهای داخلی ستون فقرات و دیسک‌ها را به متخصصین پزشکی می‌دهد. با تحلیل تصاویر CT، می‌توان نشانه‌های فتق دیسک گردن را تشخیص داد و موقعیت، اندازه و شدت آسیب را ارزیابی کرد.

تست الکترومایوگرام و مطالعات هدایت عصبی (‏EMG / NCS‏)

 این تست‌ها ضربه الکتریکی را در امتداد ریشه‌های ‏عصبی، اعصاب محیطی و بافت‌های عضلانی اندازه گیری می‌کنند. بر اساس این روش، امکان وجود آسیب عصبی در حال پیشرفت، امکان ‏بهبودی اعصاب از آسیب‌های گذشته و امکان وجود محل دیگری که تحت فشار عصبی قرا گرفته باشد را نشان می‌دهد.

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (‏MRI‏)

MRI‏ معاینه‌ای است که با استفاده از میدان‌های مغناطیسی و تکنولوژی کامپیوتری ‏تصاویری از ساختار بدن نشان می‌دهد. ‏MRI‏ تصاویری از طناب نخاعی، ریشه‌های عصبی و مناطق اطراف آن می‌گیرد. علاوه بر این ‏بزرگ شدگی، انحطاط تومورها را نیز نشان می‌دهد.

میلوگرام ‏‎(Myelogram)‎‏

میلوگرام شامل عکس‌برداری توسط اشعه X از کانال نخاعی بعد از تزریق یک ‏ماده حاجب به داخل فضاهای مایع مغزی نخاعی مجاور انجام می‌شود.

این مقاله را نیز مطالعه کنید : ارتباط بیماری های گردن و سردرد چیست؟

گزینه‌های درمانی غیر جراحی دیسک گردن

اکثر فتق‌های دیسک گردنی که باعث درد در بازو می‌شوند در طی شش تا هشت هفته اول پس از بروز علائم بهبود می‌یابند. اکثر بیمارانی که بازو درد دارند، متوجه می‌شوند که درد در این بازه زمانی دو ماهه به آرامی بهبود می‌یابد و بی حسی و ضعف نیز ممکن است بهبود یابد. روش درمانی اولیه باید شامل داروهای ضد التهابی مانند آسپرین، Advil یا Aleve باشد. فیزیوتراپی نیز می‌تواند تا حدی درد را تسکین دهد. در برخی موارد، تزریق استروئید اپیدورال ممکن است مناسب باشد. برای درمان دیسک گردن می‌توانید کارهای زیر را انجام دهید:

گردنبند طبی

گردنبند طبی با محدود کردن حرکات گردن به عضلات گردن اجازه استراحت می‌دهند. این کار موجب استراحت و کم شدن فشار به ریشه‌های عصبی می‌شود. البته استفاده طولانی مدت آن موجب ضعیف شدن عضلات گردن خواهد شد و این شرایط را برای بیمار وخیم‌تر خواهد کرد.

فیزیوتراپی

ورزش‌های طبی می‌تواند به افزایش انعطاف پذیری در ناحیه گردن و تقویت آن و رفع علائم دیسک گردن کمک کند. 

تزریق کورتیکواستروئید

در صورتی که اقدامات فوق تاثیرگذار نبود، تزریق کورتیکواستروئید در اپیدورال روش بعدی درمان است که باید توسط متخصص انجام شود.

عمل جراحی دیسک گردن 

چندین روش مختلف جراحی وجود دارند که می‌توانند مورد استفاده قرار گیرند که انتخاب از بین آن روش‌ها بر اساس شدت بیماری متغیر ‏است. بی ثباتی ستون فقرات در درصد کمی از بیماران ممکن است نیازمند انجام عمل فیوژن (هم جوشی) ستون فقرات باشد، این تصمیم عموماً ‏قبل از عمل گرفته می‌شود. فیوژن ستون فقرات نوعی جراحی است که اتصال محکمی بین دو یا چند مهره ایجاد می‌کند. ابزارهای مختلفی به منظور افزایش هم جوشی و تقویت ستون فقرات گردنی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این ‏روش ممکن است به تقویت و تثبیت ستون فقرات کمک کرده و در نتیجه باعث کاهش درد شدید و مزمن گردن شود.

شما ممکن است در شرایط زیر، متقاضی عمل جراحی باشید:

• سایر درمان‌ها موثر نباشند
• علائم عصبی پیشرونده را در بازو و یا پاهایتان تجربه نمایید.
• در حفظ تعادل یا راه رفتن با مشکل مواجه شوید.
• در صورت جراحی احتمالاً وضعیت بهتری داشته باشید.‏

آماده شدن برای جراحی

از جراح خود بخواهید که به شما بگوید قبل از جراحی چه کاری باید انجام دهید. در زیر لیستی از چند کار که ممکن است از شما خواسته شود انجام دهید را مطالعه نمایید :

• در مورد هر دارویی که در خانه مصرف می کنید از جمله مکمل‌های گیاهی و داروهای بدون نسخه به جراح خود بگویید. ممکن است از شما خواسته شود که مصرف آسپرین یا سایر داروها که خونریزی را افزایش می‌دهند، متوقف کنید.
• اگر شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان سابقه واکنش به بیهوشی عمومی را دارید‌، به جراح خود بگویید.
• اگر سیگار می‌کشید، ممکن است از شما خواسته شود قبل از جراحی سیگار را ترک کنید و مدتی بعد از جراحی از کشیدن سیگار خودداری کنید.
• قبل از جراحی احتمالاً به شما دستورالعمل داده می‌شود که چه موقع از خوردن و آشامیدن جلوگیری کنید.

جراحی دیسککتومی قدامی گردن

این عمل جراحی بر روی گردن انجام می‌شود و برای از بین بردن فشار در یک یا چند ریشه عصبی یا در طناب نخاعی مورد استفاده قرار می‌گیرد. دسترسی به ستون فقرات گردنی از طریق برش کوچکی در قدام (جلو) گردن شما امکان پذیر می‌شود. اگر قرار است فقط یک دیسک ‏برداشته شود، به طور معمول برش افقی کوچکی در چین پوست ایجاد می‌شود. در صورت گسترده‌تر بودن جراحی، ممکن است به برش مورب ‏و طولانی‌تری نیاز باشد.
پس از این که بافت‌های نرم گردن از هم جدا شدند، دیسک بین مهره‌ای و زایده استخوانی برداشته می‌شوند ‏‏(دیسککتومی). فضای باقی مانده بین مهره‌ها ممکن است باز مانده و از طریق فیوژن ستون فقرات با یک قطعه کوچک استخوان و یا یک ‏دستگاه پر شود. بعد از مدتی، مهره‌ها ممکن است به هم جوش خورده و یکی شوند.

کورپکتومی قدامی گردن

این نوع از جراحی که با دیسککتومی قدامی گردن انجام می‌گیرد، برای برطرف کردن تنگی چند سطحی گردن به علت فشردگی ستون فقرات که به علت زایده استخوانی ایجاد شده است، انجام می‌شود. این روش جراحی به این صورت انجام می‌شود که بخشی از دیسک برداشته می‌شود و فشار بر روی طناب نخاعی کاهش می‌یابد. در این حالت ۱ یا چند مهره از دیسک مجاور برداشته خواهد شد. فضای بین مهره‌ها توسط فیوژن ستون فقرات توسط قطعه‌ای کوچک استخوان و یا دستگاه پر می‌شود. 

میکرودیسککتومی خلفی

میکرودیسککتومی خلفی از طریق یک برش عمودی در خلف (پشت) گردن، عموماً در وسط، انجام می‌شود. این روش ممکن است برای فتق بزرگ دیسک ‏نرم که در کنار طناب نخاعی قرار دارد در نظر گرفته شود. در این روش با استفاده از یک دریل (‏Burr‏) بخشی از ‏مفصل فاست برداشته می‌شود و ریشه‌های عصبی زیر مفصل فاست نمایان می‌شوند. ریشه‌های عصبی باید به آرامی کنار روند تا فتق ‏دیسک از میان برداشته شود.

لامینکتومی خلفی گردن

لامینکتومی خلفی گردن، نوعی جراحی است که برای درمان برخی مشکلات ستون فقرات گردن مانند دیسک گردن حاد، استنوز کانال نخاعی یا تومورهای نخاعی انجام می‌شود. در این جراحی، جراح قسمتی از استخوان پشتی مهره‌های گردن (لامینا) را برمی‌دارد تا به فضای داخل کانال نخاعی دسترسی پیدا کند. این کار باعث کاهش فشار بر ریشه‌های عصبی خارج شده از ستون فقرات می‌گردد.

مزایای این روش جراحی عبارتند از:

• امکان دسترسی مستقیم به دیسک یا توده فشار دهنده بر نخاع
• کاهش فشار بر ریشه‌های عصبی و بهبود علائم
• نیاز به برش کمتر در مقایسه با سایر روش‌های جراحی گردن
• بازیابی سریع‌تر توانایی‌های حرکتی پس از جراحی

همچنین این روش جراحی نسبت به روش‌های دیگر جراحی گردن مانند دیسکتومی از عوارض کمتری برخوردار است. هدف اصلی این جراحی، برداشتن قسمتی از استخوان پشتی مهره‌ها و آزادسازی فشار بر ریشه‌های عصبی یا نخاع است تا علائم بیمار بهبود یابد.

خطرات و عواقب جراحی دیسک گردن

اگر چه عوارض حاصل مانند هر عمل جراحی دیگر نسبتا نادر است اما خطرات زیر ممکن است با جراحی ستون فقرات گردنی مرتبط باشند:

• عفونت
• خونریزی بیش از حد که ممکن است مستلزم انتقال خون باشد.
• ‏واکنش‌های جانبی به بیهوشی
• درد مزمن گردن یا بازو
• بهبود ناقص علائم
  آسیب به اعصاب و ریشه‌های عصبی
• آسیب به طناب نخاعی (احتمال ۱ در ۱۰۰۰۰)، که منجر به فلج می‌شود.
• بی ثباتی ستون فقرات
• آسیب به مری، نای و یا تارهای صوتی
• صدمه به شریان‌های کاروتید و یا مهره‌ای، که می‌تواند منجر به سکته مغزی شود.
• ‏عدم بهبود فیوژن
• شکستگی و یا خرابی ابزار استفاده شده
• بلع مداوم و یا اختلال در گفتار
• نشت مایع نخاعی مغزی‏

بیشتر بخوانید : علائم خطرناک دیسک گردن چیست؟ راه ‌های تشخیص و درمان

نتایج جراحی

نتایج حاصل از دیسککتومی گردنی تقریباً ۹۵٪ احتمال تسکین درد را نشان داده است. بی حسی به طور کلی بهبود می‌یابد. ضعف در بازوی تحت تأثیر ممکن است برای بهبودی کامل نیاز به برخی از فیزیوتراپی‌ها داشته باشد. بهبود و قدرت در بازو با گذشت زمان انتظار می‌رود. پس از سه تا چهار ماه از عمل جراحی، بیمار می‌تواند فعالیت‌های کاملاً محدود را از سر بگیرد. اکثر افراد پس از جراحی تفاوتی در حرکت گردن خود مشاهده نمی‌کنند.

بعد از جراحی

پزشک دستور العمل‌های خاص بعد از جراحی را به شما خواهد داد، عموما داروی مسکن تجویز می‌شود. فرد می‏‌تواند فعالیت‌های عادی زندگی خود مانند بازگشت به کار، رانندگی و ورزش را تحت نظر پزشک انجام دهد. بیماران می‌توانند بعد از عمل جراحی فیزیوتراپی را تحت نظر فیزیوتراپ انجام دهند. بهبودی و توانبخشی در خانه ممکن است برای هر فرد کمی متفاوت باشد؛ اما به طور کلی، آنچه انتظار می‌رود  شامل موارد زیر است :

• ممکن است لازم باشد که از یک گردنبند طبی استفاده کنید.
• شما قادر خواهید بود رژیم غذایی عادی خود را داشته باشید.
• برای برداشتن بخیه لازم است به جراح خود مراجعه نمایید.
• به تدریج بازگشت به فعالیت‌های عادی را شروع خواهید کرد. شما باید از جراح خود در مورد هر گونه محدودیت در فعالیت و زمان دوش گرفتن خود سوال کنید.
• ممکن است بعد از چند هفته فیزیوتراپی را شروع کنید.
• باید بتوانید ۴ تا ۶ هفته به فعالیت‌های کامل خود برگردید.
• زیاد در یک موقعیت ثابت نمانید. برای حرکت و تغییر موقعیت، کمی استراحت کنید.
• هنگام حضور در اتومبیل از کمربند ایمنی و مهار شانه استفاده کنید.
• با بالشتی زیر سر و گردن بخوابید که گردن شما را صاف نگه دارد.
• دستورالعمل‌های پزشک خود را برای ورزش‌های کششی آرام گردن دنبال کنید.

نتایج بلند مدت جراحی دیسک گردن

چشم انداز طولانی مدت برای بیمارانی که تحت عمل دیسک گردن قرار گرفته‌اند، بسیار عالی است. بیماران می‌توانند فعالیت کامل خود را از سر بگیرند، حتی در برخی موارد می‌توانند به سراغ ورزش‌هایی که سابقا انجام می‌دادند، بروند. البته بعد از این که جراحشان این اجازه را به آن‌ها داد. حتی برای آن دسته از بیمارانی که با مشاغل سنگین کار مانند ساخت و ساز درگیر هستند ، انتظار این است که این بیماران بدون محدودیت به کار خود برگردانده شوند.

پیشگیری از دیسک گردن

گردن خود را در تمامی حالت‌ها (ایستاده، نشسته، راه رفتن) عمود بر بدن نگهدارید. به گونه‌ای که هیچ زاویه‌ای با بدن نسازد. سر خود را خم نکنید، صندلی خود را طوری تنظیم کنید که مجبور به خم کردم گردن خود نباشید. زیرا بیماری‌های گردنی از جمله دیسک گردن به علت خم بودن طولانی مدت گردن به وجود می‌آیند. سر خود را هر از گاهی بالا بیاورید و از نرمش‌ها و حرکاتی که مجبور به خم کردن گردن خود هستید، خودداری کنید. در صورتی که کارتان به این صورت است که مدام سرتان به صورت خم است. شانه‌ها و عضلات خود را تقویت کنید که با افزایش قدرت عضلات فشار کمتری به مهره‌ها و دیسک‌های بین مهره‌ای وارد خواهد شد. نکته: ورزش کردن فراموش نشود.

بیشتر بخوانید : نحوه استراحت برای درمان دیسک گردن : چه نکاتی باید رعایت شود!