غده هیپوفیز غده‌ای کوچک در میان سر است که دقیقا در زیر مغز قرار دارد. هیپوفیز سلول‌هایی هستند که پرولاکتین را می‌سازد. پرولاکتین منجر به ترشح شیر در زنان می‌شود. پرولاکتینوما یا آدنوم هیپوفیز نوع خوش‌خیم سرطان است که منجر به ترشح بیش از حد پرولاکتین می‌شود. پرولاکتینوما می‌تواند در هر دو جنسیت(زن و مرد)اتفاق میفتد. در ادامه درباره تومور هیپوفیز و بارداری و پرولاکتینوما بیشتر توضیح خواهیم داد.
تومور هیپوفیز و پرولاکتینوما
غده هیپوفیز بسیار کوچک است که در پایه مغز قرار دارد. این غده، غده اصلی در بدن محسوب می‌شود که هورمون‌هایی را تولید می‌کند که در تمام بدن پخش می‌شوند و فرآیندهای خاصی را هدایت کرده و منجر به تحریک غدد دیگر برای تولید هورمون‌ها می‌شود.
پرولاکتینوما به شرایطی گفته می‌شود که براساس آن تومور غیرسرطانی در غده هیپوفیز در مغز قرار دارد، که منجر به تولید بیش از حد هورمون پرولاکتین می‌شود. پرولاکتینوما شناخته‌شده‌ترین تومور تولیدکننده هورمون می‌باشد که می‌تواند در غده هیپوفیز رشد کند، می‌تواند در بینایی اختلال ایجاد کند و موجب ناباروری شود. همچنین اثرات جانبی دیگری را ایجاد کند.
پرولاکتینوما توسط دارو درمان می‌شود تا سطح پرولاکتین به حالت طبیعی بازگردد. جراحی برداشتن غده هیپوفیز می‌تواند یک گزینه درمانی باشد، در موارد نادر نیز می‌توان از رادیوتراپی استفاده کرد.
انواع هورمون‌های غده هیپوفیز
غده هیپوفیز هورمون‌های مختلفی را تولید و ذخیره می‌کند، این هورمون‌ها در قسمت قدامی غده هیپوفیز تولید می‌شوند.
- پرولاکتین : این هورمون در سینه موجب تحریک تولید شیر بعد از تولد نوزاد می‌شود. پرولاکتین بر روی میزان هورمون‌های جنسی از تخمدان در زنان و بیضه در مردان و باروری تاثیر می‌گذارد.
- هورمون رشد (GH) : این هورمون در رشد کودک تاثیر می‌گذارد و محرک رشد محسوب می‌شود. در افراد بالغ هورمون رشد بر روی حفظ توده عضلانی و استخوانی تاثیر می‌گذارد. این هورمون همچنین بر روی توزیع چربی در بدن نیز تاثیر می‌گذارد.
- آدرنوکورتیکوتروپین (ACTH) : این هورمون تولید کورتیزول را توسط غدد فوق‌کلیوی تحریک می‌کند. کورتیزول هورمون استرس است که در بقا فرد نقشی حیاتی دارد. کورتیزول همچنین به حفظ فشار و گلوکز خون کمک می‌کند. در زمان بیماری و جراحت این هورمون تولید می‌شود.
- هورمون محرک تیروئید (TSH) : این هورمون غده تیروئید را برای تولید هورمون تیروئید تحریک می‌کند. این هورمون منجر به تنظیم سوخت و ساز بدن، تعادل انرژی، رشد و فعالیت سیستم عصبی می‌شود.
- هورمون لوتئینه کننده (LH) : این هورمون تولید تستوسترون در مردان و تخمک‌گذاری در زنان را تحریک می‌کند.
- هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) : این هورمون تولید اسپرم را در مردان و تولید استروژن و رشد تخمک را در زنان تحریک می‌کند. عملکرد LH و FSH با یکدیگر باعث عملکرد عادی تخمدان‌ها و بیضه‌ها می‌شود.
هورمون‌های زیر در بخش خلفی غده هیپوفیز ذخیره می‌شوند.
- هورمون کاهنده‌ی ادرار (ADH) : این هورمون میزان آب بدن را تنظیم می‌کند. این هورمون با کاهش میزان آب موجود در اوره باعث حفظ آب در بدن می‌شود.
- اکسی‌توسین : این هورمون باعث روان شدن جریان شیر در سینه زنان شیرده می‌شود. همچنین منجر به افزایش نیرو در انسان می‌شود.
افزایش پرولاکتین
در صورتی که میزان پرولاکتین ادامه یابد می‌تواند باعث اختلال در سیگنال‌های هورمون تولید مثل شود. این هورمون می‌تواند منجر به کاهش تستوسترون در مردان، استروژن در زنان و شیردهی ناخواسته شود.
برخی از داروها یا تومور هیپوفیز می‌تواند باعث افزایش میزان پرولاکتین در فرد شود. برای تشخیص علت افزایش پرولاکتین می‌توانید برای انجام آزمایش به پزشک متخصص غدد مراجعه کنید.
در صورتی که تومور بزرگ باشد، می تواند منجر به ایجاد مشکلاتی مانند بینایی شود که در این صورت فرد نیاز به جراحی پیدا خواهد کرد. در غیر این صورت نیازی به انجام عمل جراحی نیست.
تومور هیپوفیز و بارداری
همانطور که گفته شد تومور هیپوفیز در مغز هورمون پرولاکتین ترشح خواهد کرد. این هورمون وظیفه رشد پستان‌ها و تولید شیر بعد از تولد نوزاد را برعهده دارد. این هورمون به مقدار کم در زنان و مردان وجود دارد. سطح پرولاکتین با هورمون‌هایی مانند دوپامین کنترل می‌شود. در بارداری، سطح پرولاکتین بالا می‌رود و بعد از تولد نوزاد سطح استروژن و پروژسترون در زنان کاهش خواهد یافت، اما سطح پرولاکتین برای تولید شیر بالا می‌ماند. در زنانی که باردار نیستند پرولاکتین می‌تواند قاعدگی را تنظیم کند، همچنین این هورمون بر تولید اسپرم تاثیر می‌گذارد.
ارتباط بین تومور هیپوفیز و ناباروی توسط پرولاکتین مشخص می‌شود. زمانی که سطح پرولاکتین افزایش می‌یابد، هورمون‌های کنترل کننده تخمدان در زنان و بیضه در مردان تأثیر می‌گذارد. در نتیجه پرولاکتین می‌تواند بر دوره‌های قاعدگی، عملکرد جنسی و باروری تاثیر بگذارد که به این حالت هایپرپرولاکتینمی (Hyperprolactinemia) گفته می‌شود.
علائم پرولاکتینوما در زنان
- بی نظمی قاعدگی
- عدم قاعدگی
- نازایی و ناباروری
- کاهش میل جنسی
- تراکم استخوان پایین
- آکنه یا رشد بیش از حد موی بدن و صورت
- بروز علائم یائسگی و بعد از چند سال پوکی استخوان
- مقاربت دردناک به علت خشکی واژن
- ترشحات شیری از سینه هنگامی که باردار نیستید و یا شیر نمی دهید
- پرولاکتینوما می‌تواند منجر به فشار بر روی ساختمان مغز و سردرد شود. این علائم فشاری می‌تواند بینایی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. همچنین بر روی ترشح هورمون های تحریک کننده غدد تیرویید و فوق کلیوی تاثیر بگذارد و منجر به کم کاری تیروئید در فرد شود.
تشخیص بیماری پرولاکتینوما
در صورتی که هر یک از علائمی که به آن اشاره کردیم را دارید باید به پزشک مراجعه نمایید:
- تست خون : آزمایش خون می‌تواند تولید بیش از حد پرولاکتین و اینکه آیا میزان هورمون‌های دیگری که توسط هیپوفیز کنترل می‌شوند در حد نرمال است یا خیر مورد بررسی قرار دهد.
- تصویر برداری از مغز : پزشک توسط اسکن می‌تواند وجود تومور هیپوفیز را تشخیص دهد.
- تست بینایی : این تست برای بررسی تاثیر تومور هیپوفیز بر روی بینایی انجام می‌شود.
برای انجام تست‌های بیشتر پزشک ممکن است فرد را به متخصص درمان اختلالات غدد درون ریز ارجاع دهد.
درمان پرولاکتینومای هیپوفیز
درمان به دو روش جراحی و درمان دارویی انجام می‌شود. بیشتر پرولاکتینوما با درمان دارویی درمان می‌شود. در صورتی که پرولاکتینوما به درمان دارویی پاسخ ندهد یا عوارض جانبی داروها برای بیمار غیر قابل تحمل شود، روش‌های درمانی دیگر توصیه می‌شود. جراحی برای برداشتن تومور می‌تواند به کاهش فشار وارده بر روی اعصاب بینایی کمک کند. نوع جراحی به اندازه تومور بستگی دارد.
انواع جراحی تومور هیپوفیز
- جراحی ترانسفنوئیدی : در این جراحی تومور از طریق سوراخ بینی برداشته می‌شود. عوارض بعد از جراحی بسیار کم است زیرا در طول مدت جراحی به مغز دست زده نمی‌شود و این جراحی جای زخمی را بر جای نخواهد گذاشت.
- جراحی بیرون جمجمه ای : در صورت بزرگ بودن تومور یا پخش شدن آن در اطراف بافت مغز، جراح باید از قسمت بالایی جمجمه به تومور دسترسی پیدا کند.
دیدگاه کاربران