ورتبروپلاستی(Vertebroplasty) نوعی روش درمانی کم تهاجمی برای ترمیم مهره‌های شکسته یا ترک خورده در ستون فقرات است که معمولا در اثر پوکی استخوان یا افزایش سن رخ می‌دهند. در این جراحی، پزشک با هدایت تصویربرداری دقیق، ماده‌ای شبیه سیمان استخوانی را به درون مهره آسیب دیده تزریق می‌کند تا مهره‌ها را تثبیت کرده و از درد شدید یا مداوم بیمار بکاهد. ضعف مهره‌های ستون فقرات معمولا بدون علامت هستند، اما اگر منجر به درد مزمن شوند، می‌توانند کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تاثیر قرار دهند. حتی فعالیت‌های ساده‌ای مانند عطسه کردن، بلند شدن از زمین یا خم شدن برای پوشیدن کفش نیز ممکن است باعث شکستگی فشاری مهره‌ها شوند. این شکستگی‌ها به مرور زمان می‌توانند موجب قوز، کاهش قد و ناتوانی حرکتی شوند. در چنین شرایطی، ورتبروپلاستی می‌تواند گزینه‌ای کارآمد باشد، البته زمانی که توسط پزشکی با تجربه و متخصص انجام شود. دکتر محمد صمدیان، متخصص مغز و اعصاب، این جراحی را با کمترین عوارض و بیشترین اثر بخشی انجام داده و در این زمینه تجربه‌ای ارزشمند دارند. در ادامه با ما همراه باشید تا با این روش بیشتر آشنا شوید.
ورتبروپلاستی چیست؟
ورتبروپلاستی جز درمان‌های سرپایی برای ترمیم شکستگی‌های ستون فقرات محسوب می‌شود. در این نوع شکستگی‌ها، قطعات مهره شکسته ممکن است به یکدیگر ساییده شده و منجر به درد شدید و ناتوان‌کننده شوند. ورتبروپلاستی با هدف تثبیت مهره و تسکین درد انجام می‌شود. در این روش، پزشک با کمک دستگاه تصویربرداری فلوروسکوپ، سوزنی توخالی را از طریق پوست وارد مهره آسیب دیده می‌کند. به همین دلیل این روش را ورتبروپلاستی از راه پوست یا ورتبروجلدی (percutaneous vertebroplasty) نیز می‌نامند. پس از ورود دقیق سوزن به مرکز مهره، ماده‌ای به نام سیمان استخوانی جراحی (bone cement) به صورت مایع تزریق می‌شود. این ماده طی مدت ۱۰ الی ۱۵ دقیقه سفت شده و استخوان‌های مهره را در موقعیت خود نگه می‌دارد تا از فروپاشی بیشتر جلوگیری شده و درد کاهش یابد. ورتبروپلاستی نه تنها از بدتر شدن شکستگی و ایجاد قوز یا کاهش تحرک جلوگیری می‌کند، بلکه به تسکین سریع درد و بازگشت بیمار به فعالیت‌های روزمره منجر می‌شود. این روش نیاز به بستری طولانی مدت ندارد و بسیاری از بیماران در همان روز مرخص می‌شوند.
مراقبت‌های لازم قبل از جراحی ورتبروپلاستی
عمل ورتبروپلاستی با هدایت اشعه ایکس صورت می‌گیرد و نیازمند بررسی دقیق وضعیت عمومی بیمار است، بنابراین رعایت برخی نکات قبل از انجام آن ضروری است. آماده‌سازی مناسب می‌تواند هم ایمنی بیمار را افزایش دهد و هم موفقیت جراحی را تضمین کند. برخی از مهم‌ترین اقدامات و مراقبت‌های قبل از ورتبروپلاستی عبارت‌اند از:
- در صورت خانم بودن بیمار و احتمال بارداری، باید قبل از انجام این عمل آزمایش بارداری انجام شود. زیرا اشعه ایکس برای جنین مضر است.
- اگر بیمار هرگونه داروی گیاهی، مکمل یا داروهای بدون نسخه مصرف می‌کند، باید پزشک خود را مطلع کند.
- مصرف داروهای ضد انعقاد مانند وارفارین یا آسپیرین باید به پزشک اعلام شوند، چون می‌توانند خطر خونریزی را افزایش دهند.
- استفاده از مسکن‌های ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن، ژلوفن یا دیکلوفناک باید با نظر پزشک معالج باشند.
- در صورت وجود آلرژی به دارو یا ماده بی‌حسی، حتما باید قبل از عمل به تیم درمان اطلاع داده شود.
- ناشتا بودن قبل از عمل، طبق توصیه پزشک (معمولا ۶ تا ۸ ساعت قبل)، ضروری است.
- در صورت ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، فشار خون یا مشکلات کلیوی، باید اطلاعات کامل به جراح داده شوند.
نحوه انجام عمل جراحی ورتبروپلاستی
شکستگی‌های فشاری ستون فقرات، به خصوص در بیماران مبتلا به پوکی استخوان، می‌توانند درد شدیدی ایجاد کنند و حرکت را برای بیمار دشوار سازند. ورتبروپلاستی یکی از روش‌های نوین و کم تهاجمی برای مقابله با این مشکل است. در این روش، بدون نیاز به جراحی باز، ماده‌ای مخصوص به داخل مهره آسیب دیده تزریق می‌شود تا مهره تقویت شود. این عمل در بسیاری از موارد به صورت سرپایی انجام شده و بیمار می‌تواند پس از چند ساعت استراحت، به منزل بازگردد. با استفاده از دستگاه‌های تصویربرداری دقیق، جراح تمام مراحل را با دقت بالا انجام می‌دهد. در ادامه، نگاهی دقیق به مراحل گام‌به‌گام این عمل خواهیم داشت:
- ورود به اتاق عمل: بیمار در زمان مقرر وارد اتاق عمل یا بخش رادیولوژی مداخله‌ای می‌شود و روی تخت به صورت دمر (روی شکم) قرار می‌گیرد.
- اتصال تجهیزات پزشکی: پرستار دستگاه‌های کنترل علائم حیاتی (فشار خون، ضربان قلب، سطح اکسیژن و نبض) را به بدن بیمار وصل می‌کند.
- تزریق داروی آرام‌بخش یا بیهوشی: بر اساس شرایط بیمار، ممکن است داروی آرام‌بخش ملایم یا بیهوشی عمومی تزریق شود تا بیمار در طول عمل راحت باشد.
- آماده‌سازی محل تزریق: ناحیه‌ای از کمر که قرار است سوزن وارد آن شود ابتدا تراشیده می‌شود، سپس ضد عفونی شده و با پارچه جراحی پوشانده می‌شود.
- تزریق بی‌حسی موضعی: پزشک محل ورود سوزن را با داروی بی‌حسی موضعی بی‌حس می‌کند تا بیمار دردی احساس نکند.
- ایجاد برش کوچک پوستی: پس از تزریق بی‌حسی، یک برش کوچک روی پوست ایجاد می‌شود تا مسیر ورود سوزن ایجاد شود.
- هدایت سوزن با اشعه ایکس: با کمک فلوروسکوپ (نوعی دستگاه تصویربرداری زنده)، جراح سوزن بلند را از میان بافت‌های عضلانی به سمت مهره شکسته هدایت می‌کند.
- تزریق سیمان استخوانی: زمانی که سوزن در جای دقیق قرار گرفت، سیمان ارتوپدی (مایعی با ویسکوزیته بالا) به داخل مهره تزریق می‌شود.
- سفت شدن سیمان: این سیمان طی ۱۵ الی ۲۰ دقیقه به حالت جامد درمی‌آید و مهره را تثبیت و تقویت می‌کند.
- برداشتن سوزن: پس از سفت شدن سیمان، سوزن به‌آرامی از بدن بیمار خارج می‌شود.
- بررسی نهایی با تصویربرداری: برای اطمینان از توزیع مناسب سیمان، ممکن است پس از پایان عمل، تصویربرداری با اشعه ایکس یا CT اسکن انجام شود.
- پایان عمل و خروج از کلینیک: اگر همه چیز خوب پیش برود، بیمار پس از چند ساعت استراحت می‌تواند مرخص شود. خط وریدی نیز خارج شده و توصیه‌های لازم به بیمار ارائه می‌شوند.
مراقبت‌های بعد از جراحی ورتبروپلاستی
ریکاوری پس از عمل ورتبروپلاستی معمولا سریع است، اما رعایت برخی نکات مراقبتی می‌تواند به تسریع روند بهبودی، کاهش درد و پیشگیری از عوارض احتمالی کمک کند. بیمار عموما مدت کوتاهی پس از جراحی می‌تواند راه برود و فعالیت‌های سبک خود را از سر گیرد. اما به دلیل بیهوشی یا اثرات داروی آرام‌بخش، بهتر است تا چند ساعت بعد از عمل، استراحت کافی داشته باشید و به تنهایی رانندگی نکنید. پانسمان محل تزریق نیز نیاز به مراقبت دارد و نباید در معرض رطوبت یا فشار قرار گیرد. رعایت موارد زیر برای حفظ سلامت ستون فقرات و تسهیل روند بهبودی ضروری هستند:
- پرهیز از استحمام تا ۴۸ ساعت بعد از جراحی
- عدم باز کردن یا خیس کردن پانسمان محل تزریق تا دو روز
- در صورت طولانی بودن مسیر خانه، استراحت ۲۴ ساعته در نزدیکی بیمارستان
- استفاده از کمپرس سرد برای کاهش درد در محل ورود سوزن (هر ۱۵ دقیقه)
- تعویض پانسمان بعد از ۴۸ ساعت توسط پرستار یا طبق دستور پزشک
- شروع آرام فعالیت‌های روزمره بدون وارد کردن فشار به ستون فقرات
- خودداری از بلند کردن اجسام سنگین یا انجام ورزش‌های شدید تا شش هفته
جراحی تزریق سیمان برای چه بیمارانی مناسب است؟
این روش درمانی، برای بیمارانی توصیه می‌شود که از دردهای شدید ناشی از شکستگی‌های فشاری مهره‌ها رنج می‌برند و به درمان‌های دارویی پاسخ نداده‌اند. بیمارانی که به دلیل افزایش سن یا بیماری‌های زمینه‌ای مانند پوکی استخوان، استخوان‌های ضعیفی دارند، معمولا کاندیدای خوبی برای ورتبروپلاستی هستند. همچنین، افرادی که توانایی تحمل جراحی‌های باز ستون فقرات را ندارند، از مزایای جراحی تزریق سیمان به مهره‌ها بهره‌مند می‌شوند. به صورت کلی این نوع جراحی برای افراد زیر مناسب است:
- بیماران دچار شکستگی فشاری مهره‌ها ناشی از پوکی استخوان (استئوپروز)
- زنان بالای ۶۵ سال که پس از یائسگی دچار تحلیل استخوان شده‌اند.
- افرادی که به دلیل افزایش سن و کاهش تحرک، در معرض تحلیل شدید استخوان هستند.
- بیمارانی که به دلیل استفاده طولانی از داروهای کورتونی (استروئیدها) دچار ضعف استخوان شده‌اند.
- افراد مبتلا به اختلالات متابولیکی موثر بر تراکم استخوان مانند بیماری کوشینگ یا کم‌کاری غدد.
- بیمارانی با تومورهای بدخیم نخاعی که موجب تخریب مهره‌ها شده‌اند.
- افرادی که به دلیل بیماری‌های قلبی یا ریوی شدید قادر به تحمل جراحی باز نیستند.
- بیمارانی که با مصرف زیاد مسکن‌های قوی (مانند نارکوتیک‌ها) دچار کاهش تحرک و ضعف عضلانی شده‌اند.
- کسانی که استخوان مهره‌هایشان برای انجام جراحی‌های ترمیمی معمول بسیار شکننده یا ضعیف است.
در مورد انواع تومورهای نخاعی بیشتر بخوانید.
مزایای جراحی ورتبروپلاستی
جراحی ورتبروپلاستی بدون نیاز به برش گسترده یا بیهوشی عمومی، کمک می‌کند تا بیمار خیلی سریع‌تر از آن‌چه تصور می‌شود، به وضعیت عادی زندگی بازگردد. از جمله مزایای مهم این جراحی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- توانایی بازگشت به فعالیت‌های عادی روزانه طی ۲۴ ساعت بعد از انجام جراحی
- بازگشت استحکام و قدرت مهره‌های ستون فقرات
- کاهش درد ناشی از شکستگی مهره‌های کمر طی ۴۸ ساعت
- عدم نیاز به بیهوشی عمومی
- مناسب برای سالمندان و بیماران پرخطر
- کاهش مصرف داروهای مسکن قوی
- زمان کوتاه انجام جراحی (کمتر از یک ساعت)
- انجام سرپایی عمل جراحی و ترخیص در همان روز
- عدم نیاز به بخیه یا برش گسترده
- جلوگیری از پیشرفت شکستگی مهره
- کاهش احتمال شکستگی‌های جدید در همان ناحیه
- بدون جای زخم محسوس
- حفظ فرم طبیعی ستون فقرات
همچنین بخوانید: جراحی ستون فقرات به چند روش انجام می‌گیرد؟
عوارض جراحی ورتبروپلاستی
درست است که ورتبروپلاستی یک روش کم تهاجمی و موثر برای درمان شکستگی‌های فشاری ستون فقرات است، اما مانند هر جراحی دیگری، بدون ریسک نیست. این عمل معمولا با بیهوشی یا داروی آرام‌بخش انجام می‌شود و همین موضوع می‌تواند در بعضی از افراد، به خصوص سالمندان یا بیماران قلبی، با خطراتی همراه باشد. از جمله مهم‌ترین عوارضی که ممکن است بعد از انجام ورتبروپلاستی بروز کنند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بروز مشکلات تنفسی یا حمله قلبی به دلیل حساسیت به داروی بیهوشی
- ایجاد عفونت در محل ورود سوزن یا اطراف مهره‌ها
- نشت سیمان استخوانی به بافت‌های اطراف ستون فقرات یا رگ‌ها
- احساس درد موضعی یا عمیق در ناحیه تزریق حتی بعد از عمل
- ایجاد لخته خون در پاها (ترومبوز وریدی عمقی)
- آسیب احتمالی به اعصاب مجاور در صورت نشت سیمان
- حساسیت یا واکنش بدن به ترکیبات سیمان
- احتمال شکستگی مهره‌های مجاور به دلیل افزایش فشار
- کبودی یا تورم در محل ورود سوزن
- کاهش موقتی تحرک یا احساس ضعف در پاها
کلام پایانی
جراحی ورتبروپلاستی یکی از روش‌های موثر، کم تهاجمی و علمی برای درمان شکستگی‌های فشاری مهره‌ها است که در بیماران مبتلا به پوکی استخوان کاربرد فراوانی دارد. این تکنیک با تزریق ماده‌ای به نام سیمان استخوانی به داخل مهره آسیب دیده، بدون نیاز به جراحی باز و تنها طی کمتر از یک ساعت، استحکام از دست رفته را بازمی‌گرداند. هدف از این درمان، تثبیت وضعیت مهره، کاهش درد و بهبود عملکرد حرکتی بیمار در کوتاه‌ترین زمان ممکن است. دکتر محمد صمدیان، متخصص مغز و اعصاب و فوق تخصص جراحی ستون فقرات، با بهره‌گیری از جدیدترین روش‌های تصویربرداری و تجهیزات روز، آماده ارائه خدمات درمانی دقیق و شخصی‌سازی شده در زمینه ورتبروپلاستی هستند. تیم درمانی ایشان در تمام مراحل، از ارزیابی اولیه تا پیگیری‌های بعد از جراحی، در کنار شما خواهند بود.
سوالات متداول
خیر، این جراحی تحت بی‌حسی موضعی یا بیهوشی سبک انجام می‌شود، بنابراین هنگام انجام عمل دردی احساس نمی‌شود. بعد از جراحی، ممکن است در محل ورود سوزن کمی درد و ناراحتی وجود داشته باشد که با کمپرس سرد یا مصرف مسکن‌های ساده قابل کنترل است و طی چند روز برطرف می‌شود.
دوران نقاهت این جراحی معمولا کوتاه است. بیشتر بیماران در عرض ۲۴ تا ۴۸ ساعت کاهش محسوس درد را تجربه می‌کنند. بازگشت به فعالیت‌های معمولی طی ۱ تا ۳ روز امکان‌پذیر است.
در صورت رعایت مراقبت‌های بعد از عمل و پیشگیری از عواملی که به ستون فقرات فشار می‌آورند، احتمال بازگشت درد بسیار کم است.
دیدگاه کاربران