برخی از بیماران مبتلا به صرع ممکن است در دراز مدت متوجه شوند که تاثیر داروهای تجویز شده کم شده است یا داروها اثر گذاری روی کنترل بیماری ندارند. در این صورت ممکن است با این جمله از سوی پزشک مواجه شوند که بیماری صرع مقاوم به درمان دارند و ممکن است نیاز به جراحی صرع مقاوم به درمان داشته باشند. شنیدن چنین جمله‌ای در ابتدا نگران کننده به نظر می‌رسد اما دراین بخش به شما توضیح می‌دهیم که اساسا بیماری صرع مقاوم به درمان چیست و چگونه درمان میشود.
صرع مقاوم به درمان چیست؟
گاهی اوقات علی‌رغم بهترین تلاش‌ها و درمان‌های مختلفی که برای افراد مبتلا به صرع دسترس است، تشنج کنترل نمی‌شود. اولین قدم این است که بیمار برای ارزیابی مجدد تشخیص و درمان دارویی با پزشک خود صحبت کند . در چنین مواردی اصلاحات گفته میشود که بیماری صرع مقاوم به درمان یا دارو شده است.
اگر تشنج در یک ناحیه از مغز شروع شود و بتوان آن ناحیه را با خیال راحت برداشت می‌توان گفت که جراحی صرع مقاوم به درمان، یک گزینه معقول برای افراد مبتلا به صرع مقاوم به درمان است.
میزان موفقیت دقیق‌تر به علت صرع و محل تشنج بستگی دارد؛ اما به‌طورکلی ایمنی جراحی صرع مقاوم به درمان با لاست و تنها در حدود ۱ مورد از هر ۵۰ جراحی، ممکن است دچار عوارض جدی شود.
جراحی صرع مقاوم به درمان برای چه کسانی مناسب است؟
داروها صرع، اغلب تشنج‌ها را کاملاً کنترل می‌کنند یا به میزان قابل‌توجهی آن را کاهش می‌دهند. بااین‌وجود، بیماران مبتلا به صرع مقاوم به دارو وجود دارند که حداقل دو دارو را با حداکثر دوز آزمایش کرده‌اند، بدون اینکه هیچ سودی یا اثری از دارو ببینند. در این صورت به احتمال زیاد بیمار نیازمند جراحی صرع مقاوم به درمان است.
مورد دیگر شامل آنهایی است که بیماریشان در یک نقطه به‌وضوح قابل‌شناسایی از قشر مغز منشأ می‌گیرند. تشنج‌های صرع به دلیل تخلیه الکتریکی غیرطبیعی و طولانی نورون‌ها هستند. در این مورد نیز بیماری تحت جراحی قرار می‌گیرد که ناحیه‌ای از مغز که در آن این بحران‌ها منشأ می‌گیرند به‌راحتی با آزمایش‌های پیچیده قابل‌شناسایی باشد.
در نهایت نیز تصمیم اینکه نوع دارو عوض شود یا جراحی صورت گیرد، تنها به تشخیص پزشک بستگی دارد.
چشم انداز صرع مقاوم به درمان چیست؟
صرع مقاوم به درمان همیشه در برابر درمان‌های مرتبط با دارو مقاوم نمی‌ماند. افراد ممکن است بتوانند عوامل تشدیدکننده یا شیوه زندگی خود را برای کمک به کنترل تشنج تغییر دهند. حتی در صورت عدم وجود درمان‌های خاص یا تغییرات زندگی، امیدی برای بهبود وجود دارد و همانطور که گفته شد، می‌توان از جراحی صرع مقاوم به درمان کمک گرفت.
علی‌رغم امید به بهبود برخی افراد در طول زمان، باید به یاد داشته باشیم که تشنج‌های کنترل نشده مشکلات دیگری را به همراه دارد. افرادی که با تشنج‌های فعال زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض خطر تصادف، آسیب، مشکلات شناختی، اختلالات خلقی، مشکلات اجتماعی، بیکاری و غیره هستند. درک علل و جدیت صرع کنترل نشده ممکن است به افراد کمک کند تا دراسرع‌وقت کمک مناسب را دریافت کنند. سایر عواقب منفی جدی که صرع مقاوم به درمان ایجاد می‌کند عبارت‌اند از:
- مشکلات یادگیری و رشد در کودکان، تشنج‌های مقاوم به دارو که در اوایل زندگی شروع می‌شوند با نرخ بالای مشکلات یادگیری و ناتوانی ذهنی همراه است.
- افزایش خطر مرگ ناگهانی و غیرمنتظره در صرع (SUDEP)
- افزایش خطر مشکلات عاطفی و رفتاری
- نتایج شغلی ضعیف‌تر
- افزایش خطر عوارض جانبی داروهای ضدتشنج متعدد
دلایل تشنج‌های کنترل نشده چیست؟
تشنج به چهار دلیل عمده قابل‌کنترل نیست:
- تشخیص اشتباه است و اصلاً علت تشنج صرع نیست.
- شیوه درمان اشتباه است. برخی از داروها می‌توانند انواع خاصی از تشنج را بدتر کنند.
- علی‌رغم تلاش برای بهترین درمان، عوامل محرک یا شیوه زندگی ممکن است بر کنترل تشنج تأثیر بگذارند. انطباق ضعیف با دارو یا عواملی مانند کم‌خوابی شدید یا مصرف الکل ممکن است عملکرد دارو را محدود کند.
- تشنج‌هایی که به‌درستی تشخیص‌داده‌شده‌اند، گاهی حتی به بهترین درمان پزشکی هم پاسخ نمی‌دهند.
همه تشنج‌های کنترل نشده مقاوم به درمان یا مقاوم به دارو در نظر گرفته نمی‌شوند. مثلاً:
اگر تشخیص تصحیح شود و تشنج‌ها را بتوان با درمان دیگری تحت کنترل درآورد، آن‌گاه آنها مقاوم در نظر گرفته نمی‌شوند.
اگر بتوان از محرک‌های عوامل سبک زندگی اجتناب کرد یا آنها را اصلاح کرد که از تشنج‌های ناگهانی جلوگیری می‌کند، ممکن است درمان دارویی بهتر عمل کند. فردی در این وضعیت مقاوم به دارو در نظر گرفته نمی‌شود، اما ممکن است آزمایش‌های دارویی متفاوتی در نظر گرفته شود و درمان‌های غیردارویی برای کمک به کنترل تشنج در نظر گرفته شود.
از کجا بفهمیم نیازمند جراحی صرع مقاوم به درمان داریم؟
گاهی اوقات می‌توان مشکل را از طریق یک ارزیابی ساده سرپایی تعریف کرد. مواردی با صرع وجود دارد که قبلاً از طریق تشدید مغناطیسی و از تجزیه‌وتحلیل ردیابی (الکتروانسفالوگرام) می‌توان کاندیدای عمل جراحی در نظر گرفت.
در موقعیت‌های نامشخص، واحدهایی وجود دارند که توانایی بستری کردن کودک و نظارت طولانی‌مدت را دارند، یعنی نظارت مستمر از طریق نوار مغز و دوربین فیلم‌برداری برای ثبت علائمی که کودک در طول بحران دارد.
به‌این‌ترتیب می‌توان صرع را چارچوب‌بندی کرد و یک درمان جراحی احتمالی را پیشنهاد کرد. شرایطی وجود دارد که حتی این مشاهده طولانی و کامل کافی نیست. در این موارد می‌توانیم به EEG استریو متوسل شویم.
جراحی صرع مقاوم به درمان
جراحی صرع شامل برداشتن ناحیه‌ای از مغز است که تشنج از آن منشأ می‌گیرد (البته به شرطی که این ناحیه یک عملکرد عصبی اولیه مانند حرکت، بینایی یا زبان را انجام ندهد). بیمارانی که بیشتر اوقات تحت این عمل قرار می‌گیرند، پاسخ بسیار خوبی به عمل دارند و می‌توانند درمان دارویی را به طور کامل متوقف کنند، زیرا بهبود می‌یابند یا آن را به‌شدت کاهش می‌دهند.
انواع جراحی صرع مقاوم به درمان
اگر فردی تشنج‌های مقاوم به دارو داشته باشد، باید فوراً در یک کلینیک جامع صرع یا توسط یک پزشک متخصص مغز و اعصاب بررسی شود تا تأیید شود که واقعاً صرع دارد. برای اطمینان از اینکه نوع صرع و تشنج آنها به‌درستی تشخیص‌داده‌شده و از داروهای مناسب استفاده میشود و ارزیابی اینکه آیا بهترین درمان برای نوع زمینه‌ای صرع آنها وجود دارد یا خیر. همانطور که در بالا به آن اشاره کردیم، جراحی صرع مقاوم به دارو یک گزینه مناسب و ایمن برای درمان این مورد است.
جراحی صرع رزکتیو
جراحی صرع رزکتیو یا همان جراحی صرع مقاوم به درمان، شامل برداشتن ناحیه‌ای از مغز است که باعث تشنج میشود. بااین‌حال، برای اینکه یک بیمار کاندید مناسبی برای جراحی باشد، شرایط زیر باید رعایت شود:
ناحیه‌ای از مغز که منشأ تشنج است به‌وضوح مشخص است.
آن ناحیه از مغز را می‌توان با جراحی به طور ایمن از بین برد. به‌عبارت‌دیگر، اگر خطر بیشتر از “خطر حداقل” باشد، بیمار کاندید نیست.
احتمال دستیابی به آزادی تشنج با جراحی صرع بسته به ساختارهای مغز درگیر متفاوت است. به‌عنوان‌مثال، بیمارانی که منشأ تشنج آنها از لوب تمپورال است، ۵۰٪ تا ۷۰٪ شانس دستیابی به آزادی تشنج دارند.
جراحی رزکتیو انواع مختلفی دارد که بر اساس محل درگیری استفاده می‌شوند. دراین‌بین جراحی لوبکتومی لوب گیجگاهی (Temporal Lobectomy) شایع‌ترین است. این روش موفق‌ترین شکل جراحی صرع مقاوم به درمان است و معمولاً باعث کاهش تعداد تشنج‌های بیمار میشود. همچنین ریسک آسیب دائمی مغز در اثر صرع را به حداقل می‌رساند.
امروزه در موارد مناسب از روش‌های جدیدتر و کم تهاجمی در محل جراحی رزکتیو استفاده میشود. اینها شامل استفاده از لیزر است که در آن یک کاوشگر لیزری ناحیه‌ای از مغز را می‌سوزاند که باعث تشنج میشود. بااین‌حال، این تکنیک‌های جدید ممکن است برای همه کاندیدهای جراحی رزکتیو کارایی نداشته باشند.
همیسفرکتومی یا نیمکره برداری
یک روش جراحی صرع مقاوم به درمان است که عمدتاً بر روی کودکان انجام میشود، زیرا مغز آنها انعطاف‌پذیری بیشتری دارد و به همین دلیل، نیمکره مغز سالم می‌تواند بسیاری از عملکردهایی را که نیمکره برداشته شده انجام می‌داد، انجام دهد.
نیمکره برداری یک روش جراحی است که توسط آن اختلالات مختلف تشنج درمان میشود. زمانی استفاده میشود که آسیب‌شناسی‌ها به‌اندازه کافی به سایر درمان‌های کمتر تهاجمی پاسخ نمی‌دهند.
در حال حاضر، همیسفرکتومی سنتی اغلب با روش عملکردی جایگزین میشود که یک عمل بسیار دقیق‌تر و کمتر تهاجمی است. میزان موفقیت بسیار بیشتر از گذشته است.
این جراحی شامل خارج‌کردن یکی از دو نیمکره مغزی است. گاهی اوقات نیمکره چپ برداشته میشود، درحالی‌که در موارد دیگر نیمکره راست برداشته میشود. این عمل عمدتاً بر روی کودکان ۵ تا ۱۰ ساله انجام میشود.
این نوع مداخله بیش از هر چیز به‌عنوان یک درمان ضدتشنج استفاده میشود. بااین‌وجود، می‌توان آن را برای بیماران خاص با نقص عصبی و به طور استثنایی در موارد آسیب شدید به سر نیز توصیه کرد.
حتی اگر روش سنتی شامل ازبین‌بردن کل نیمکره باشد، گاهی اوقات برداشتن تنها بخشی از آن کافی است. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، به‌عنوان یک نیمکره عملکردی نامیده میشود. در این موارد، اگر حتی قسمت کوچکی از بافت آسیب‌دیده باقی بماند، اختلال تشنج می‌تواند دوباره رخ دهد.
کالوسوتومی
کالوسوتومی تکنیکی است که هدف آن برش دادن جسم پینه‌ای به‌منظور جداسازی دو نیمکره مغز است. هدف جلوگیری از گسترش صرع به نیمکره سالم مغز است.
این روش شامل بریدن دو سوم قدامی یا تمام جسم پینه‌ای در محور طولی است، بنابراین قطع‌شدن مسیرهای اصلی انتشار بین نیمکره‌ای را تضمین می‌کند. در حال حاضر در صرع‌های چند کانونی یا عمومی مانند سندرم Lennox Gastaut یا اسپاسم‌های سرکش نوزادی با اثربخشی هدفمند در تشنج‌های همراه با زمین‌خوردن نشان‌داده‌شده است. این مداخله اگر قبل از ۱۰ سالگی انجام شود منجر به زوال عصب روان‌شناختی نمی‌شود.
آمادگی برای جراحی صرع مقاوم درمان
ابتدا باید یک مطالعه قبل از جراحی انجام شود و الکترودهای داخل جمجمه‌ای در نزدیکی کانون صرع کاشته شود. پس از کاشت، یک ضبط ویدئو -EEG برای تجسم واضح شروع اسپاسم صرعی و ناحیه‌ای از مغز که صرع از آن منشأ می‌گیرد، ساخته میشود. آرتریوگرافی مغز برای بررسی قرارگرفتن صحیح الکترودها انجام میشود.
بهبودی پس از جراحی صرع مقاوم به درمان
پس از عمل، بیمار معمولاً ۲۴ ساعت را در بخش ریکاوری می‌گذراند. سپس او را به بخش جراحی مغز و اعصاب منتقل می‌کنند و در آنجا با ام‌آر‌آی بعد از عمل کنترل کامل انجام میشود. یک هفته پس از جراحی، می‌توان بخیه‌ها را برداشت و درصورتی‌که همه چیز خوب بود، بیمار را ترخیص کرد.
برای چکاپ روند بهبود، بیماران باید حداقل سالی یک‌بار به پزشک خود مراجعه کنند تا بررسی‌های پزشکی، آزمایش‌های روان‌شناختی و اندازه‌گیری‌های لازم را انجام دهند. اگر همه چیز خوب پیش برود، متخصص جراحی مغز و اعصاب به‌تدریج دوز داروها را کاهش می‌دهد تا زمانی که آنها به حداقل برسند یا مصرف آنها را به طور کامل متوقف کنند.
دیدگاه کاربران