تنگی کانال نخاعی که عوام به آن گرفتگی کانال نخاع هم می‌گویند، بیماری شایعی است که بخصوص در سنین بالا گریبان گیر بسیاری از مردم می‌شود. شیوع این بیماری از ۸ تا ۱۱ درصد جمعیت پیش‌بینی شده است که با افزایش متوسط طول عمر این ارقام بالاتر نیز خواهد رفت.
در این بیماری عوامل مختلف باعث می‌شوند که کانال استخوانی که بر اثر در کنار هم قرار گرفتن سوراخ‌های مهره‌ها ایجاد شده و مسیری برای عبور نخاع و ریشه‌های اعصاب نخاعی می‌سازند، تنگ شود که در نتیجه آن ،نخاع یا اعصاب نخاعی تحت فشار قرار می‌گیرند و بسته به اینکه میزان این تنگی چقدر باشد و در کدام ناحیه از نخاع رخ داده باشد، علائم و عوارض گوناگونی خواهد داشت.شایع‌ترین محل ایجاد تنگی درستون فقرات ناحیه کمر و خاجی و پس از آن کانال نخاعی ناحیه گردن است. در ادامه به تفضیل درباره دلایل تنگی کانال نخاعی توضیح خواهیم داد.
علائم ایجاد تنگی کانال نخاع
علائم تنگی کانال نخاع بسته به اینکه در کدام منطقه، عارضه به وجود آمده باشد متفاوت خواهد بود.
درگیری در نواحی گردن ممکن است با اختلال در راه رفتن، ضعف دست‌ها و پاها، درد دست‌ها و اختلال کنترل ادرار و مدفوع، خود را نشان دهد ولی درگیری ناحیه کمری بیشتر به صورت درد پاها، احساس گرفتگی، بی‌حسی، گزگز و مورمور شدن یا با احساس سنگینی که بر اثر ایستادن یا راه رفتن طولانی، بدتر می‌شود و همچنین با نشستن یا خم شدن به جلو بهتر می‌شود، خود را نشان می‌دهد. ایجاد اختلال کنترل ادرار و مدفوع، ضعف واضح اندام‌ها و اختلال راه رفتن علائم بسیار مهمی هستند که نیاز به توجه فوری و معمولاً انجام درمان با عمل جراحی دارند. تشخیص این بیماری پس از بررسی علائم و انجام معاینه بالینی مطرح شده و با انجام بررسی‌های رادیولوژیک مثل عکس رادیوگرافی ساده، MRI و سی تی اسکن تأیید می‌شود.
برای دوری از عارضه تنگی کانال نخاع چه باید کرد؟
اصلی‌ترین عامل ایجاد این بیماری افزایش سن و فرسوده شدن تدریجی دستگاه اسکلتی است. در میان عوامل دیگر که در ایجاد این بیماری نقش دارند نقش وراثت تا حدودی تأیید شده که بخصوص در بیماری‌های دیسک بین مهره‌ای مطرح است، اما عوامل زمینه‌ای دیگری نیز وجود دارند که می‌توان با دانستن آنها و تلاش برای تغییرشان ظهور این بیماری را به تأخیر انداخت. از آن میان می‌توان به سبک زندگی بدون فعالیت و ورزش و قرار دادن ستون فقرات در وضعیت غیرطبیعی به صورت طولانی اشاره کرد. البته خم کردن طولانی گردن به پایین در فعالیت‌هایی مثل کار با تلفن همراه و رایانه، مطالعه، خیاطی و غیره نیز از عوامل ایجاد بیماری‌های ستون فقرات گردن هستند و همین اختلال و وضعیت قرارگیری ستون فقرات، زمینه ساز بیماری‌های سایر قسمت‌های ستون فقرات می‌شود.
دلایل ایجاد تنگی کانال نخاع
دلایل ایجاد تنگی کانال نخاعی شامل موارد زیر است :
بیماری پیشرونده دیسک
در واقع یک بیماری نیست ولی موقعیتی است که با آسیب جراحت و سن افزایش می یابد. فرآیندی که در آن سن افزایش می یابد، تغییراتی در سطوح سلول های مهره ها پیش می آید.در طی زمان ،دیسک توانایی خود را در نگه داری و حفظ آب درون سلول از دست می دهد و در نتیجه پهن شده و از شکل واقعی خود خارج می شود.تغییراتی که موجب تغییر در ساختار و استحکام آن می شود. این تغییرات آن را مستعد بیرون زدگی و فتق دیسک می کند.
فتق دیسک در زمانی رخ می دهد که مرکز آن حالت ژله ای خود را از دست بدهد و موجب درد و التهاب شدید می شود.
فتق دیسک
هر فضای بین مهره ای یک دیسک قرار گرفته است و عصب نخاعی از بین فضای دو مهره عبور کرده و رشته های دم عصبی در داخل کانال نخاعی را شکل می دهند. در نتیجه دیسک بیرون زده ،موجب آسیب به عصب و تحت فشار قرار گرفتن آن می گردد.
آرتروز ستون فقرات
با علت پیشرفت آرتروز در سن های بالا و برجستگی های استخوانی (استئوفیت) و یا ضخیم شدن لیگامان زرد، کانال نخاعی و سوراخ های بین مهره ای تنگ شده و موجب تنگی کانال نخاعی می گردد.
سر خوردگی ستون فقرات
به صورت مادرزادی و یا اکتسابی در اثر آسیب به ستون فقرات موجب تنگ شدن کانال نخاعی می شود.
تومور ناحیه ستون فقرات
توده هایی که بر روی استخوان ها ، رباط های ستون فقرات ، نخاع و ریشه های عصبی رشد می کنند که می توانند منجر به تنگی در کانال های نخاعی شوند.
تنگی کانال نخاعی به صورت مادرزادی
در بعضی از بیماران با این علت کانال نخاعی تنگ شده و در دهه سوم و یا چهارم زندگی فرد خود را بروز می دهد.
درمان های تنگی کانال نخاع
درمان‌های تنگی کانال نخاع شامل درمان‌های نگهدارنده، از جمله:
- درمان‌های ضددرد ( NSAIDs )
- ماساژ درمانی
- گرما درمانی
- طب سوزنی
- پمادهای ضد درد
- تزریق بی‌دردی یا ضدالتهابی در اطراف مفاصل ستون فقرات و اطراف اعصاب نخاعی
- درمان فیزیکی
درمان جراحی
و در نهایت جراحی که لازم به ذکر است غیر از مواردی که نخاع یا اعصاب نخاعی در معرض خطر حاد باشند، درمان به طریق جراحی معمولاً درمان خط آخر محسوب می‌شود و در بیمارانی استفاده می‌گردد که به درمان‌های دیگر پاسخ مناسب نداده‌اند و بیماری در آنها عملکرد زندگی روزمره را مختل کرده و خارج از تحمل بیمار است . جراحی به این شکل می باشد که به صورت آزادسازی عصب در کانال نخاعی بوده و لامینکتومی انجام می گیرد و در زمانیکه احتمال ناپایداری ستون فقرات داده شود و یا از قبل ستون فقرات ناپایدار باشد،نیاز به وسیله گذاری (فیوژن) ستون فقرات می باشد.
استراحت مطلق به معنی خوابیدن در بستر به صورت کامل و بدون هیچ فعالیت دیگر به مدت طولانی در حال حاضر به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود و اصلاح وضعیت ستون فقرات با آموزش نحوه نشستن، نحوه قرار گرفتن سر و گردن و در صورت لزوم استفاده از گردنبند یا کمربندهای مخصوص صورت می‌گیرد. البته انجام نرمش‌ها و حرکت‌های ورزشی مناسب که در ادامه مطلب آورده شده است، کاردرمانی و نیز آب درمانی با مشورت متخصصان امر نیز کمک‌کننده بوده و با تقویت عضلات اطراف ستون فقرات به کاهش درد و بهبود بیماری کمک خواهد کرد.
نکات قابل توجه:
لطفا قبل از شروع هر تمرین و یا فعالیت از پزشک خود مشاوره بگیرید که گاهی ممکن است پیشنهادهایی جهت نوع تمرین داشته باشد.شما باید از هرگونه تمرینی که فشار زیادی بر روی ستون فقرات شما وارد می کند،پرهیز کنید. برای مثال:
تمرین های سخت!
ضرب المثل قدیمی (نابرده رنج ،گنج میسر نمی شود) این جا صادق نیست!!!
بسیار مراقب ستون فقرات خود باشید به چه شکل ؟ با قوی تر کردن عضلات که ستون فقرات را حفاظت می کندو به حرکات خود توجه داشته باشید.شما که نمی خواهید برای وزنه برداری و یا شنای المپیک تمرین کنید بلکه می خواهید با ورزش ،عضلات خود را قوی تر کرده تا از ستون فقرات حفاظت کنید.
به پیام ها و سیگنال های بدن توجه کنید و اگر درد شما افزایش یافت، تمرین را متوقف و به پزشک معالج خود اطلاع دهید.
انواع تمرینات جهت تنگی کانال نخاعی
پیاده روی : یک ورزش مناسب برای کسانیکه تنگی کانال دارند،مناسب است.به راحتی قابل اجراست و می توانید با اراده خود ،سرعت قدمهایتان را افزایش دهید.به پیاده روی روزانه توجه کنید(بعد از ناهار و یا زمانیکه به خانه رسیدید)
به عنوان جایزه به خود پیاده روی هدیه کنید.بهترین زمان جهت کاهش استرس است،بچرخید ،قدم بزنید و پیاده روی کنید.
شنا : یک ورزش ایده آل است زیرا این تمرین تمام عضلات پشت را قوی تر کرده و ستون فقرات را حمایت می کند. آب وزن بدن را تحمل می کند! پس یعنی از فشار بر روی ستون فقرات می کاهد و همچنین می توانید در آب پیاده روی کنید.
کشش روزانه : کشش اندام ها به صورت روزانه بر کاهش درد تاثیر بسیار زیادی دارد.این را در ذهن داشته باشید که اگر اصلا تکان نخورید و فکر می کنید با دراز کشیدن درد شما کاهش می یابد سخت در اشتباه هستید و با آن دردتان بیشتر می شود.اگر درد شما قابل تحمل و بدون درد است،می توانید قدم بزنید تا درد شما کاهش یابد.
درمان غیرفعال (passive)
ماساژ عمیق عضلات
این تکنیک با دست است و در تسکین دردهای مزمن و یا شدید خیلی کاربرد دارد. درمانگر با استفاده از فشار دست مستقیم و تماس:با ماساژ ، خستگی و تنش بر روی بافت نرم (لیگامنت، تاندون و عضلات ) مثل گردن و یا پشت کاهش می یابد.این نوع از ماساژ در کاهش درد و التهاب نقش بسزایی دارد.
درمان با گرما
با افزایش گرما، خون رسانی به قسمتی از ستون فقرات و مهره ها افزایش یافته و با افزایش اکسیژن و تغذیه همراه است و بقایای سلولی را کاهش می دهد، پس موجب تسکین و افزایش خونرسانی و درمان می شود.
درمان با سرما
به ناحیه ای که دارای تورم شده است، جهت کاهش علائم و التهاب از سرما استفاده میکنند.
درمان با سرما و گرما
جهت بهترین تاثیر با هم استفاده می شوند.
تحریک الکتریکی از طریق پوست(TENS)
در درمان فیزیکی، TENS یک دستگاه است که با لیدهای مختلف توسط اتصال به بدن (پشت و گردن)-میزان زیادی از تحریکات قابل تنظیم و تطابق است.این روش درمان، یک جریان الکتریکی متعادل و راحت به بدن وارد می کند که موجب افزایش ترشح اندورفین می گردد.
تسکین دهنده های طبیعی بدن
واحدهای کوچک تحریک الکتریکی از طریق پوست (TENS) قابل استفاده در خانه است.البته چه با تحریک الکتریکی با واحد بزرگ چه کوچک می تواند جهت درمان موثر باشد.
اما این را در خاطر داشته باشید که برای دردهای مزمن تاثیر چندانی ندارد. در یک مطالعه از انجمن نورولوژی آمریکا دریافتند که واحد TENS در دردهای مزمن کمر نقش چندانی ندارد.
اولتراسوند
امواج اولتراسوند با طول موج صوت درعمق پوست نفوذ می کند.درمانگر ابتدا ژل روی پوست می مالد تا امواج بدون اصطکاک راحت تر به پوست منتقل شود.امواج اولتراسوند یک گرمای متوسطی ایجاد میکند تا جریان خون افزایش یابد و موجب کاهش اسپاسم و دردهای عضلانی و تورم و سختی و سفتی عضلات می گردد.
درمان فعال (Active)
فیزیوتراپ می داند که دو بیمار با درد و تنگی کانال گردن و کمر یکی نیستند.هر بیمار که وارد می شود با توانایی ها ونیازمندی های متفاوت است. بعضی از بیماران احتیاج دارند تا طولانی مدت تمرین کنند و احتیاج به کمک دارند تا بدن آن ها تطابق یابد. بنابراین ،فیزیوتراپ جهت بالا بردن کارایی بیمار،باید به آن برنامه مشخصی داد.
فواید درمان فیزیکی
- یاد میگیرید که چگونه ورزش کنید و بدن خود را بکشید.
- انعطاف پذیر بودن و راحت ترشدن فعالیت هایی مثل پیاده روی و بالا رفتن از پله ها
- افزایش قدرت بدنی
- ایجاد عضلات شکمی قوی تر ،این عضلات هسته اصلی فعالیت های تقویت ستون فقرات است.
- ساخت و تولید اندورفین (تسکین دهنده های طبیعی بدن)
- بهبود طرز قرارگیری(posture)
- قدم های استوارتری بگذارید تا احتمال زمین خوردن کمتر شود
علاوه بر برنامه درمان فیزیکی ،فیزیوتراپ باید فعالیت های شما را ثبت کند و با پزشک شما در جریان قرار دهد.
دیدگاه کاربران