آیا تومور مننژیوم کشنده است؟ انواع تومورها، علائم و علل

تومور مننژیوم یا مننژیوما نوعی تومور مغزی است که در زیر جمجمه و خارج از مغز ایجاد می­شود. مننژ به سه‌لایه غشای خارجی مغز گفته می­شود که به طور مشخص تومورهای مغزی در آنجا به وجود می­آیند. مننژیوم ممکن است رگ­ها و شریان­های خونی سیستم عصبی، سلول­های عصبی و همچنین بخش­های داخلی مغز را تحت­ الشعاع خود قرار دهد. این عارضه در گروه تومورهای مغزی دسته ­بندی می­شود ولی به‌طورکلی نباید به‌عنوان تومور مغزی شناخته شود. تومور مننژیوم هم در نوع مغزی و هم‌نوع ستون فقرات مشهود است. حدود ۲۰ درصد از کل تومورها منشأ سر و ۱۰ درصد از آنها منشأ ستون فقرات دارند.
سرعت رشد مننژیوم­های مغزی بسیار آهسته است و حتی ممکن است که سال­ها بدون اینکه علامتی از خود نشان دهند رشد کنند. سلول­های مغز به طور غیرطبیعی تکثیر پیدا می­کنند و این ناهنجاری مغزی را باعث می­شوند.
تومور مننژیوم لزوماً کشنده نیست؛ بنابراین بیماران این عارضه به‌محض تشخیص متخصص و اطلاع از بیماری خود نباید نگران باشند. مبتلایان به این عارضه چنانچه بیماری آنها به‌موقع تشخیص داده شود و روند درمانی را تحت­نظر پزشک متخصص خود طی نمایند، می­توانند به روال عادی زندگی خود برگردند.
توجه داشته باشید که میزان حجم تومور در شیوه و پروسه درمان بسیار مؤثر است. به‌طوری‌که می­توان گفت هرچه حجم آن بیشتر باشد میزان آسیب­دیدگی سلول­ها و بافت­های عصبی نیز بیشتر خواهد بود و احتمال درمان سخت­تر و دشوارتر خواهد شد. علت اولیه و ثانویه موجب تشکیل تومورهای مغزی خوش­خیم و بدخیم می­شوند. معمولأ بیشتر تومورها که خوش­خیم هستند و به علت اثر مخرب اولیه به وجود می­آیند سرطانی نیستند.
اما نوع دیگر تومورهای مننژیوم در اثر یک عامل ثانویه که در اکثر موارد می­توانند سرطانی نیز قلمداد شوند، به وجود می ­آیند. این تومورها در اثر تکثیر ناهنجار و بی­رویه سلول­ها و انتقال سلول­های سرطانی از یک قسمت بدن به ناحیه مغز ایجاد می­شوند. سلول­های ناهنجار و غیرعادی (سرطانی) در نواحی سینه، ریه، کلیه و پوست باعث به‌وجودآمدن چنین تومورهایی می­شوند.

معرفی انواع تومورهای مننژیوم

پیش‌تر گفته شد تومورهای مننژیوم به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می­شوند. تشخیص نوع تومور اینکه از نوع اولیه یا ثانویه است بسیار حائز اهمیت است. زیراکه کشنده بودن آن را نیز همین تشخیص معین می­کند.

انواع تومورهای مغزی اولیه

این نوع تومورها در اثر یک عامل موجود در مغز به وجود می­آیند، ناحیه مغز را درگیر خود می­کنند و در دو نوع اولیه و ثانویه هستند. گلیوما و مننژیوم از انواع تومورهای مغزی اولیه هستند.
سلول­هایی به نام سلول­های گلیال باعث به‌وجودآمدن تومور مغزی گلیوما می­شوند. به سلول­هایی که از سیستم عصبی مرکزی مغز محافظت می­کنند، گلیوما می­گویند. این سلول­ها علاوه بر اینکه وظیفه تقویت عصبی مرکزی را برعهده دارند نورون­های مرده را نیز تجزیه می­کنند. تغییر در ساختار و شکل این سلول­ها، تومورهای مغزی گلیوما را باعث می­شوند.
نوع دیگر تومور مغزی که مننژیوم است در اثر اختلال در عملکرد سلول­های ناحیه مننژ (غشای مغز و نخاع) ایجاد می­شود. تومورهای مننژیوم معمولأ خوش­خیم هستند ولی رشد آنها هم می­تواند مشکلات جدی در مغز ایجاد کند؛ به‌گونه‌ای که چنین رشدی ممکن است کشنده نیز باشد. این تومورها هیچ‌گونه علائمی ندارند و به درمان فوری و اورژانسی نیازی ندارند و بیشتر در میان بانوان سالمند شیوع دارد. این عارضه بیشتر در مکان­هایی از جمجمه که شکستگی ایجاد­شده، بروز می­کند و یا جاهایی از مغز که غشای آن آسیب‌دیده ایجاد می­شود.
چنانچه بیش از حد رشد کنند یا در موقعیت حساسی در مغز قرار بگیرند، موجب ایجاد عوارض خطرناکی خواهند شد.

انواع تومورهای مغزی ثانویه

این تومورها انواع گوناگونی دارند و در اثر عوامل مختلفی ایجاد می­شوند که در اثر انتقال سلول­های سرطانی از اعضایی مثل ریه و سینه و…. به مغز ایجاد می­شوند. به همین علت در بیشتر موارد این سلول­های سرطانی و بدخیم هستند.

تومورهای مغزی مننژیوم در سه دسته درجه­بندی می­شوند:

• درجه یک: در این درجه، تومورها رشد آهسته­ای دارند و خوش­خیم هستند. ۹۰ درصد بیماران بعد از تشخیص طول عمر یک­ساله و یا بیشتر داشته و بیش از ۸۰ بیماران این دسته طول عمر ۵ سال و بیشتر، بعد از تشخیص دارند.
• درجه دو: رشد سلول­های سرطانی در این نوع درجه­بندی متوسط است. خوشبختانه این نوع تومورها هم در بیشتر موارد نیز خوش­خیم هستند. طول عمر یک سال و بیشتر در ۹۵ درصد بیماران این گروه گزارش شده است. بیش از ۸۰ درصد مبتلایان بعد از تشخیص، طول عمر پنج سال و بیشتر دارند. طول عمر ده سال و بیشتر در ۷۵ درصد مبتلایان به این عارضه مشاهده شده است.
• درجه سه” رشد تومورها در این دسته­بندی به‌صورت تهاجمی است. این تومورها تا حدود ۵ سانتی­متر هم می­توانند بزرگ شوند که بسیار نادر است. این رشد غیرمعمول و سریع آنها سلول­هایی سرطانی را منجر می­شود که به آنها آناپلاستیک می­گویند. به‌گونه‌ای که ۷۵ درصد مبتلایان این گروه، بعد از تشخیص یک سال زنده می‌مانند و تقریباً ۴۰ درصد بیماران ۵ سال بعد از تشخیص زنده مانده ­اند.

علائم تومور مننژیوم

علائم و نشانه­ های مننژیوم باتوجه‌به اینکه در کدام بخش از غشای خارجی مغز ایجاد می­شود، متفاوت است. توجه داشته باشید که این عارضه نشانه و علامت مقطعی دارد و احتمال دارد در ابتدا بسیار خفیف باشد. در اینجا به برخی علائم این بیماری اشاره می­شود.

• تاردیدن اجسام و کاهش میدان دید و دوبینی از تغییرات علائم بینایی است.
• احساس سردردهای مزمن و شدید به‌خصوص در هنگام صبح
• شنیدن صدای زنگ در گوش و نیز ازدست‌دادن شنوایی
• حس بویایی و حتی لامسه در مبتلایان از عارضه از بین می­رود.
• بیمار در مفاصل دست‌وپا دچار احساس ضعف می­شود.
• از دست­دادن حافظه از دیگر علائم این بیماری است.
• بیمار در صحبت­ کردن و تکلم دچار اختلال می­شود.

با بروز کدام علائم و نشانه ­ها باید به پزشک مراجعه کرد؟

هرچند با هرکدام از علائم و نشانه­های فوق، بیمار دچار نگرانی و اضطراب در مورد تومور مننژیوم می­شود. ولی باید توجه داشت که نشانه­های این بیماری در طول زمان و به‌مرور خود را نشان می­دهد. پس باید توجه داشت که برای عوارضی که به‌صورت ناگهانی بروز می­کنند، سریعاً اقدام کرد. در مبتلایان به تومور مننژیوم با بروز علائمی مثل اختلال ناگهانی در حس لامسه، بینایی و حافظه و بروز سردردهای شدید و مزمن که به‌مرورزمان بدتر و شدیدتر می­شود، بیمار باید به اورژانس مراجعه کند.
تومور مننژیوم مغزی علامت تشخیصی معینی ندارد و ممکن است با دیگر اختلالات مغزی اشتباه گرفته شود. زمانی که فرد به دلایلی به‌غیراز تومور مانند ضربات وارده به سر و جمجمه یا سردردهای شدید به پزشک مراجعه می­کند، بیماری وی با استفاده از تصاویر سی­تی­اسکن و ام­آر­آی تشخیص داده می­شود.
در برخی مواقع برای تشخیص دقیق­تر و اطمینان از عارضه، پزشک توصیه می­کند از روش­های دیگر تشخیصی دیگر مانند نمونه­برداری یا بیوپسی مغزی استفاده شود. چنانچه تشخیص پزشک متخصص مغز و اعصاب به جراحی باشد، کرانیوتومی به طور معمول بر روی بیمار انجام می­شود. به این صورت که یک‌تکه از استخوان جمجمه بیمار برداشته می­شود تا دسترسی به بخش آسیب­دیده مغز برای جراح امکان­پذیر باشد. پزشک جراح تمام یا مقداری از تومور که قابل‌دسترسی برای استخراج باشد را برداشته و سپس استخوان همان ناحیه را در جای خود قرار می­دهد.
درصورتی­که به علت محل قرارگیری تومور مننژیوم، دسترسی برای پزشک دشوار باشد از پرتودرمانی برای درمان و بهبود این عارضه استفاده می­شود. اثر پرتودرمانی در تومورهای مننژیوم ممکن است به کوچک شدن تومور منجر شود یا از رشد بیشتر آن جلوگیری شود.

چه عواملی باعث ایجاد تومور مننژیوم می­شوند؟

هنوز عوامل مشخصی برای تومور مننژیوم توسط محققان این رشته بیان نشده است. ولی عاملی که باعث ایجاد تغییر در ساختار سلول­های غشای مغزی و نخاع می­شوند، ممکن است منجر به ایجاد تومور مننژیوم شوند. عواملی مثل وراثت یا محیط در بروز این عارضه تأثیر دارند. از عوامل محیطی می­توان به تماس طولانی با پرتوها و اشعه­های مضر اشاره کرد. ولی به طور قاطع نمی­توان گفت که استفاده مداوم از گوشی تلفن همراه، تومور مننژیوم را در پی دارد. بروز تغییرات داخلی و شدید هورمونی در بانوان به‌خصوص در دوران یائسگی یک عامل محرک در ایجاد تومور مننژیوم مغزی است.
بسیاری از عوامل ایجاد این بیماری هنوز ناشناخته هستند ولی می­توان از برخی عوامل که باعث ایجاد عارضه تومور مننژیوم می­شوند، به‌خصوص عوامل محیطی دوری جست. در ادامه به عواملی که ریسک ایجاد اختلالات و بیماری­های سیستم عصبی را افزایش می­دهند، اشاره خواهد شد.

• اشعه ­ها و پرتوهای خطرناک: قرارگرفتن در معرض اشعه­های مضر به‌خصوص پرتودرمانی به طور مداوم با دوز بالا، خطر ابتلا به تومور مننژیوم را افزایش می­دهد.
• هورمون­ هایی مثل استروژن در بانوان: پیش‌تر گفته شد که این عارضه در بانوان شیوع بیشتری دارد. زنان میان‌سال ۲ برابر بیشتر از آقایان به مننژیوم مبتلا می­شوند. ابتلا به این بیماری در سنین بین ۳۰ تا ۷۰ سال شیوع بیشتری دارد. محققان به این نتیجه رسیده­اند که بین سرطان سینه و تومور مننژیوم ارتباط مستقیمی وجود دارد. تغییرات شدید هورمونی در بانوان نقش بسیار مخربی در بروز این بیماری داشته است.
• اختلالات عصبی ناشی از وراثت: بروز اختلال در سیستم عصبی مثل نوروفیبروماتوزیس خطر ابتلا به تومور مننژیوم را افزایش می­دهد.
• چاقی بیش از حد: تومور مننژیوم در افراد چاق بیشتر شیوع داشته است ولی به‌طورقطع نمی­توان گفت که ارتباط مستقیمی بین چاقی مفرط و مننژیوم قائل شد. BMI بسیار زیاد یا شاخص توده­ای بدن از عوامل ایجادکننده سرطان است.