تومور مننژیوم مغزی چه علائمی دارد؟ آیا قابل درمان است؟

شاید تشخیص تومور مغزی کمی ترسناک به نظر برسد، اما اگر تومور مغزی خاصی به نام مننژیوم تشخیص داده شده است، تا حدودی می‌توان به آن خوش بین بود. مننژیوم رایج‌ترین نوع تومور مغزی است و حدود ۳۰ درصد از کل تومورهای مغزی را تشکیل می‌دهد که بیشتر آن‌ها قابل درمان هستند. در حقیقت، اکثر این تومورها را می‌توان با جراحی از بین برد و بسیاری از آن‌ها دیگر عود نخواهند کرد. مننژیوم عموما رشدی آهسته دارد و در اکثر موارد خوش خیم است.
مننژیوم از لایه‌های غشایی که مغز و نخاع را پوشانده‌اند به وجود می‌آید نه از بافت مغز. حدود ۹۰ درصد مننژیوم‌ها خوش خیم هستند. یعنی به احتمال زیاد در بدن پخش نمی‌شوند و طی ماه‌ها یا حتی سال‌ها به آرامی رشد می کنند. با این حال، مننژیوم می‌تواند کاملاً بزرگ شود و مغز و سایر ساختارهای داخل جمجمه را درگیر کند. شیوع این تومور در زنان بیشتر از مردان است.

مننژیوم چیست؟

مننژیوم مغز و یا طناب عصبی را درگیر می‌کند. منشاء این بدخیمی سلول‌های مننژیوتلیال (Meningothelial) است. این سلول‌ها لایه‌ی محافظی را می‌سازند که اطراف مغز و طناب عصبی را می‌پوشاند. 
در اغلب موارد تومورهای مننژیوم مغز را درگیر می‌کنند اما در مواردی درگیری طناب عصبی نیز گزارش شده است. این بیماری معمولا بصورت خاموش بروز می‌کند و سرعت پیشرفت بسیار کمی دارد، علایمی از آن در ابتدای بیماری مشاهده نمی‌شود و در اغلب موارد نشانه های آن زمانی بروز می‌یابد که بیماری روند تکاملی خود را کامل کرده باشد.
علائم این بیماری در اغلب موارد شامل سر درد، تشنج، مشکلات بینایی (تاری دید)، احساس ضعف در دست و پاها، احساس بی حسی و گزگز، اختلال در تکلم.

درجات مننژیوم

این بیماری به سه گروه خوش خیم ۹۰% ، غیر معمول (آتیپیکال) ۵% و بدخیم ۳-۵% تقسیم می‌شود. در ۹۰ درصد موارد تومور خوش خیم بوده و نیاز به اقدامات درمانی فوری ندارد. مننژیوما از لایه‌های غشایی ایجاد می‌شود که مغز و نخاع را می‌پوشاند، نه از خود بافت مغز. به دلیل اینکه حدود ۹۰ درصد مننژیوم‌ها خوش خیم است. یعنی احتمالاً در سراسر بدن گسترش نمی‌یابد. و در طی ماه‌ها یا حتی سال‌ها به آرامی رشد می‌کنند. در ادامه به بررسی کامل شدت درجات این بیماری پرداخته‌ایم.

خوش خیم

تومور مننژیوم مغزی رشد بسیار آهسته‌ای دارد و در اغلب موارد هیچ نشانه‌ای ندارد. در این موارد نیاز به جراحی نیست و برای پیگیری روند بیماری نیاز به MRI  دوره‌ای است. در مواردی که نشانه|‌های بیماری بر کیفیت زندگی فرد مبتلا تاثیر داشته باشد و روند طبیعی زندگی را مختل کرده باشد، جراحی برای تخلیه تومور پیشنهاد می‌شود.

غیر معمول (آتیپیکال)

این نوع از مننژیوم مغزی  نسبت به نوع خوشخیم کمی مهاجم‌تر بوده و خطر عود آن نسبت به گروه اول بیشتر است. جراحی اولین رویکرد درمانی برای این نوع از مننژیوم است و در مواردی رادیوتراپی پس از جراحی هم در دستور کار قرار می‌گیرد.

بدخیم

نوع تهاجمی و پیشرونده‌ی مننژیوم، نوع بدخیم آن است. جراحی و متعاقبا رادیوتراپی اولین انتخاب برای مقابله با این نوع از مننژیوم است. در مواردی که عود بیماری دیده شود شیمی درمانی  در دستور کار قرار می‌گیرد.

علائم تومور مننژیوم مغزی

مننژیوم کوچک ممکن است به هیچ وجه علائمی ایجاد نکند. ممکن است پزشک هنگام معاینه شما را از نظر آسیب دیدگی به سر یا مشکلات سینوسی مورد بررسی قرار دهد و متوجه وجود این تومور شود. مننژیوما به آرامی رشد می‌کند و ممکن است سال‌ها  بیمار هیچ علائمی نداشته نباشد. برخی از مبتلایان به مننژیوم علائمی ندارند و تومور ممکن است اتفاقاً در MRI یا سی تی اسکن که به دلیل دیگه گرفته می‌شود، مشاهده شود. علائم مننژیوم با توجه به محل و اندازه تومور متفاوت است. با بزرگ شدن مننژیوما، فشار داخل جمجمه را افزایش داده و مشکلاتی ایجاد می‌کنند، مانند:

• فشار کلی در داخل سر و در نتیجه سردرد، حالت تهوع و استفراغ ایجاد می‌شود
• علائم خاص به دلیل موقعیت مکانی: به عنوان مثال، فشار مننژیوما بر روی عصب بینایی ممکن است باعث مشکلات بینایی شود. محل تومور دیگر ممکن است بر مهارت‌های حرکتی یا گفتار تأثیر بگذارد.
• اختلالات الکتریکی در مغز که باعث تشنج می‌شود.
• مننژیوما بزرگ‌تر می‌تواند جریان مایع مغزی نخاعی را مسدود کند و منجر به هیدروسفالی (آب روی مغز) شود که می‌تواند بر راه رفتن و حافظه تأثیر بگذارد.
• سایر محل‌های تومور می‌تواند بر حس بویایی  یا حتی عملکرد غده هیپوفیز شما تأثیر بگذارد.

علل مننژیوم مغزی

در حال حاضر هنوز علت اصلی مننژیوم مغزی  مشخص نشده است، اما تعدادی فاکتور خطر برای این بیماری شناسایی شده است که ارتباط قوی با ایجاد مننژیوم دارند. برخی از این فاکتورها شامل در معرض قرار گیری اشعه‌های یونیزان، هورمون‌ها، عوامل ژنتیکی، استفاده از گوشی همراه و آلرژی هستند که ارتباط برخی از آن‌ها با این بدخیمی به اثبات رسیده است.
اشعه یونیزان مثل اشعه X با ایجاد شکست در دورشته ی DNA می‌تواند باعث ایجاد طیف وسیعی از بدخیمی‌ها شود که مننژیوم مغزی  هم جزئی از این بدخیمی‌ها است.
مطالعات متعددی در مورد ارتباط  میان هورمون‌ها و وقوع مننژیوم مغزی انجام شده است. در این میان ارتباط قوی میان مننژیوم و گیرنده‌های هورمون‌های استروژن، پروژسترون و آندروژن‌ها مشاهده شده است. برای مثال تغییر اندازه تومور مننژیوم مغزی  در دوران حاملگی و یا زنان مبتلا به سرطان پستان گزارش شده است.
عوامل ژنتیکی مثل جهش در ژن NF2 که نوعی ژن مهار کننده‌ی تومور است می‌تواند در ابتلا به مننژیوم مغزی  نقش داشته باشد. جهش در این ژن باعث ایجاد اختلال نوروفیبروماتوز نوع ۲ می‌شود. مطالعات نشان داده است که اکثر افرادی که مبتلا به مننژیوم مغزی  نوع بدخیم هستند واجد جهش در ژن NF2  هستند.
علاوه بر عوامل مذکور ارتباط میان فاکتورهای مانند صدمات ایجاد شده در سر و گردن، استفاده از تلفن همراه  و آلرژی نیز مورد مطالعه قرار گرفته‌اند اما نتایج قابل قبولی از این مطالعات گزارش نشده است.

ریسک فاکتورهای ایجاد کننده مننژیوم

• قرار گرفتن در معرض پرتو
• بیماری نوروفیبروماتوز نوع ۲ ، نوعی بیماری ژنتیکی

عوارض مننژیوم

به علت رشد آهسته مننژیوم عوارض آن نیز به آهستگی بروز می‌کند. در ادامه به شایع‌ترین عوارض مننژیوم اشاره کرده‌ایم. 

• سردرد
• تشنج
• تاری دید
• ضعف در بازوها و پاها
• بی حسی
• اختلال در تکلم

تشخیص مننژیوم

به جز معاینه بیمار، برخی تست‌های تشخیصی عبارتند از:  سی تی اسکن و MRI و بیوپسی.

سی تی اسکن (CT scan) و (MRI) دو روش تصویربرداری پزشکی هستند که معمولاً برای تشخیص مشکلات مختلف سیستم عصبی، از جمله مننژیوم‌ها، استفاده می‌شوند.

سی تی اسکن (CT scan)

این تکنولوژی از پرتوهای ایکس برای ایجاد تصاویر سه‌بعدی از داخل بدن استفاده می‌کند. CT scan مناسب برای تشخیص تومورها، خونریزی‌ها، و تغییرات ساختاری در بافت‌هاست. در موارد اضطراری ممکن است این روش برای تشخیص سریع تشخیص مننژیت فوراً مورد استفاده قرار گیرد.

(MRI)

این تصویربرداری بر اساس استفاده از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر از بافت‌ها است. MRI به خوبی نسبت به بافت‌های نرم حساسیت دارد و برای تصویربرداری با دقت بالا از مغز و نخاع مناسب است. در تشخیص مننژیوم‌ها، MRI معمولاً برای تحلیل دقیق‌تر و مشخص‌تر از ساختارهای نرم از جمله مننژها به کار می‌رود. تصمیم در مورد استفاده از CT scan یا MRI بر اساس شرایط بالینی هر بیمار و نیازهای خاص آن توسط پزشک معالج گرفته می‌شود. احتمالاً در موارد مختلف، پزشک ممکن است از هر دو روش تصویربرداری برای بهترین تشخیص و برنامه درمانی استفاده کند.

درمان مننژیوم مغزی

انتخاب راهکار درمانی مناسب برای مننژیوم مغزی  به عواملی همچون جایگاه مننژیوما در مغز، نوع مننژیوما (خوش خیم یا بد خیم بودن آن) و حال عمومی بیمار بستگی دارد.

زیر نظر گرفتن روند بیماری

از آنجایی که مننژیوم سرعت پیشرفت کندی دارد و براساس شرایط جسمی و بیماری‌های فرد و سن بیمار برای او خطری نخواهد داشت، و در مواردی که بیمار فاقد علائم خاصی باشد یا علائم مربوطه بر کیفیت زندگی بیمار تاثیری نداشته باشد، پزشک به جای جراحی ترجیح می‌دهد تا روند پیشرفت بیماری را توسط تصویر برداری دوره‌ای تحت نظر قرار دهد تا هرگونه پیشرفت در بیماری را بتواند به موقع تشخیص دهد و در صورت نیاز اقدام به جراحی و تخلیه تومور مغزی کند.

جراحی مغزی تومور مننژیوم 

در جراحی، هدف برداشتن تومور تا حدی ممکن است. امکان برداشت کامل تومور نیز وجود دارد. احتمال رشد تومور اطراف اعصاب و رگ‌های خونی مهم بسیار کم است. تخلیه تومور مغزی مننژیوم که تحت عنوان کرانیوتومی شناخته می‌شود، رایج‌ترین راهکار درمانی برای این بیماری است. در مواردی که مننژیوم از نوع خوش خیم باشد و علائم آن باعث کاهش کیفیت زندگی بیمار شود و نیز از نظر جایگاه در مکانی قرار گرفته باشد که جراح دسترسی کامل به آن داشته باشد، برداشت تومور بهترین و تنها راهکار درمانی است.
در این جراحی بخش کوچکی از استخوان جمجمه برداشته شده تا جراح به تومور دسترسی پیدا کند، در ادامه جراح می‌تواند کل تومور و یا بخشی از آن را تخلیه کند در مواردی که نتوان کل تومور را تخلیه کرد رادیوتراپی در دستور کار قرار می‌گیرد.
برای کسب بهترین نتیجه بهتر است حتما به بهترین جراح تومور مغزی مراجعه نمایید.

رادیوتراپی

در مواردی که مننژیوم مغزی  از نوع بدخیم باشد و یا پزشک نتواند بطور کامل تومور را خارج کند، استفاده از رادیوتراپی در دستور کار قرار می‌گیرد. در این نوع درمان از اشعه برای از بین بردن سلول‌های سرطانی و یا توقف رشد تومور استفاده می‌کنند. همچنین در مواردی که دسترسی به تومور امکان پذیر نباشد مثل زمانی که تومور در اطراف شریان کاروتید قرار گرفته باشد، از این روند درمانی استفاده می‌شود.

دارو

در برخی از موارد برای کاهش اثرات جانبی تومور و علائم آن برخی از داروها طبق دستور پزشک معالج استفاده می‌شوند، این داروها شامل استروئیدها و ضد تشنج‌ها هستند. استروئید‌ها در کاهش التهاب اطراف ناحیه توموری نقش دارند.
صرف نظر از همه این موارد، بهترین کاری که در صورت تشخیص مننژیوما یا هر تومور دیگر وجود دارد این است که از واقعیت‌ها آگاه باشید و با مجرب‌ترین تیم جراح مغز و اعصاب مشورت نمایید.

شیمی درمانی

جهت درمان مننژیم اغلب شیمی درمانی انجام نمی‌گردد. زمانی که تومور مجدد عود کرده و رشد می‌یابد سریع پیشرفت کند، شیمی درمانی در نظر گرفته می‌شود.

پیگیری بعد از درمان 

بعد از پایان درمان، باید تحت نظر پزشک باشید، انجام آزمایشات توصیه شده بسیار مهم است. سوالات خود را با پزشک در میان بگذارید. زمان مناسب انجام چکاپ، به وضعیت جسمانی بیمار بستگی دارد. در طول معاینه، شرح حال کاملی از علائم و شرایطتان به پزشک ارائه دهید.

معمولا ابنلا به سرطان و تومو ها برای بیماران ترسناک است. در صورتی که بسیاری از  این سرطان‌ها قابل درمان و قابل کنترل هستند. بنابراین اگر شما یا اطرافیانتان مبتلا به این بیماری هستید، روند درمان خود را مرتب پیگیری کنید و روحیه خود یا بیمار را حفظ کنید. استرس و نگرانی روند درمان را کند می‌کند.