آرتروز کمر چگونه ایجاد می‌شود؟ علت، علائم و درمان آن

آرتروز کمر، یا استئوآرتریت ستون فقرات، یک بیماری مفصلی است که با تخریب تدریجی غضروف مفصلی بین مهره‌ها مشخص می‌شود. این غضروف به عنوان یک بالشتک عمل می‌کند و به مفاصل اجازه می‌دهد تا به آرامی روی هم بلغزند. زمانی که این غضروف تخریب شود، استخوان‌ها به هم ساییده شده و باعث درد، تورم و کاهش دامنه حرکتی می‌شوند. علت دقیق آرتروز کمر هنوز به‌طور کامل شناخته شده نیست اما به صورت کلی می‌توان گفت عوامل بسیاری چون آسیب‌های قبلی، ژنتیک و همچنین عوامل محیطی می‌توانند در بروز این بیماری موثر باشند. در این مقاله به معرفی این بیماری، علائم، علت، تشخیص و درمان آن می‌پردازیم. 

آرتروز کمر چیست؟

آرتروز کمر که با نام استئوآرتریت نیز شناخته می‌شود، یک بیماری دژنراتیو است که به دلیل ساییدگی و تحلیل مفاصل در اثر گذر زمان به وجود می‌آید. این بیماری به‌ ویژه مناطقی از بدن که تحت فشار و بار بیشتری قرار دارند، مانند ستون فقرات، باسن و زانوها را درگیر می‌کند، اما امکان دارد مفاصل کوچک‌تر مانند دست‌ها و پاها نیز تحت تأثیر قرار گیرند. در آرتروز کمری، معمولاً فقط یک بخش از ستون فقرات تحت تأثیر قرار می‌گیرد. این بیماری با تحلیل تدریجی و نازک شدن غضروف مفصلی همراه است. غضروف مفصلی، لایه‌ای نرم و انعطاف‌پذیر است که سطوح استخوان‌های مرتبط با مفصل را می‌پوشاند.

علائم آرتروز کمر و ستون فقرات

در مراحل ابتدایی آرتروز کمر، ممکن است علائمی مشاهده نشود. با پیشرفت بیماری، کمردرد به‌ عنوان یکی از بارزترین علائم ظاهر می‌شود. بیمار اغلب هنگام برخاستن از خواب، تا حدود ۳۰ دقیقه دچار خشکی و سفتی در ناحیه کمر و ستون فقرات است. این درد با حرکت و فعالیت روزانه کاهش می‌یابد، اما شب‌ هنگام دوباره شدت می‌گیرد. به صورت کلی بارزترین نشانه آرتروز، درد در ناحیه کمر است. از دیگر علائم آرتروز کمر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کاهش دامنه حرکتی: افراد مبتلا نمی‌توانند به‌ راحتی به جلو، عقب یا طرفین خم شوند و انعطاف‌پذیری مفاصل آن‌ها کاهش می‌یابد. برخی افراد تصور می‌کنند که کاهش فعالیت بدنی می‌تواند از پیشرفت آرتروز جلوگیری کند، اما این باور اشتباه است. کاهش تحرک باعث ضعف عضلات نگهدارنده کمر و افزایش فشار بر مفاصل ستون فقرات می‌شود.
• مورمور شدن و گزگز ناحیه کمر: درد معمولاً در ناحیه انتهایی کمر احساس می‌شود و با فعالیت‌هایی مانند راه رفتن، عطسه کردن یا بلند کردن اجسام شدت می‌گیرد. در موارد پیشرفته‌تر، این درد می‌تواند به پاها سرایت کرده و با علائمی مانند مورمور شدن و گزگز همراه باشد. میزان شدت درد با فعالیت بدنی متفاوت است؛ به‌طوری که برخی افراد پس از چند متر پیاده‌روی و برخی دیگر پس از طی مسافت طولانی‌تر دچار درد می‌شوند.
• مشکلات ناشی از تنگی کانال نخاعی و سیاتیک: در آرتروز شدید، تنگی کانال نخاعی می‌تواند به ریشه‌های عصب سیاتیک فشار آورده و باعث بروز درد در پاها (سیاتیک) شود. افراد مبتلا اغلب خمیده راه می‌روند؛ زیرا این حالت به بازتر شدن کانال نخاعی کمک کرده و درد را کاهش می‌دهد.

همچنین بخوانید: تفاوت آرتروز ستون فقرات و دیسک

علت آرتروز کمر

علت آرتروز ستون فقرات ممکن است در افراد مختلف، بسیار متفاوت‌ باشد. برای آگاهی از علت آرتروز کمر باید بدانید که انواع مختلفی از آرتروز وجود دارند که ستون مهره‌ها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند. بسیاری از عوامل آرتروز علت مشخصی ندارند؛ اما به صورت کلی عوامل شناخته شده عبارت‌اند از:

• افزایش سن: با افزایش سن، غضروف‌ها به‌تدریج ساییده شده و خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهند. این فرایند می‌تواند باعث نازک شدن غضروف و در نهایت منجر به آرتروز شود.
• ژنتیک: برخی افراد به دلیل عوامل ژنتیکی مستعد ابتلا به آرتروز هستند. برخی ژن‌ها می‌توانند بر ساختار و مقاومت غضروف تأثیر بگذارند و احتمال تخریب آن را افزایش دهند.
• آسیب‌های قبلی: آسیب‌هایی مانند شکستگی مهره‌ها، رگ به رگ شدن یا کشیدگی عضلات کمر می‌توانند به غضروف آسیب رسانده و روند تخریب آن را تسریع کنند.
• اضافه وزن: اضافه وزن فشار زیادی بر مفاصل، از جمله مفاصل ستون فقرات وارد می‌کند. این فشار اضافی می‌تواند به تسریع روند تخریب غضروف و ایجاد آرتروز کمک کند.
• انجام حرکات تکراری و سنگین: انجام حرکات تکراری با نیروی زیاد، مانند بلند کردن اجسام سنگین، می‌تواند به مفاصل ستون فقرات آسیب رسانده و خطر ابتلا به آرتروز را افزایش دهد.
• ناهنجاری‌های ستون فقرات: ناهنجاری‌های مادرزادی یا اکتسابی در ستون فقرات، مانند ناهنجاری اسکولیوز یا کیفوز، می‌توانند فشار غیر طبیعی بر مفاصل وارد کرده و خطر ابتلا به آرتروز را افزایش دهند.

انواع آرتروز کمر

آرتروز کمر یا استئوآرتریت ستون فقرات، به دلایل مختلفی رخ می‌دهد و انواع متفاوتی دارد. هر نوع آرتروز کمر، بر اساس محل درگیری و علل ایجاد آن، علائم و روش‌های درمانی خاص خود را دارد. در ادامه به بررسی انواع مختلف آرتروز کمر می‌پردازیم: 

استئوآرتریت (آرتروز فرسایشی)

استئوآرتریت یا همان آرتروز فرسایشی شایع‌ترین نوع آرتروز است که در آن غضروف محافظ بین مفاصل به تدریج ساییده شده و از بین می‌رود. در ستون فقرات، این غضروف بین مهره‌ها قرار دارد و به آن‌ها اجازه می‌دهد تا به نرمی روی هم بلغزند. زمانی که این غضروف آسیب دیده یا از بین برود، استخوان‌ها به هم ساییده شده و باعث درد، تورم و کاهش دامنه حرکتی می‌شوند.

اسپوندیلوز

اسپوندیلوز در واقع یک نوع دیگر از آرتروز است. با افزایش سن و استفاده مداوم از ستون فقرات، غضروف‌های بین مهره‌ای که نقش بالشتک را ایفا می‌کنند، به تدریج ساییده شده و از بین می‌روند. در نتیجه، بدن برای جبران این سایش، شروع به ساختن خارهای استخوانی در اطراف مفاصل می‌کند. این خارهای استخوانی می‌توانند کانال نخاعی را تنگ کرده و به اعصاب فشار وارد کنند. همچنین، التهاب مفاصل کوچک بین مهره‌ای نیز می‌تواند باعث درد و سفتی شود. اسپوندیلوز معمولاً در نواحی گردن و کمر رخ می‌دهد و با علائمی مانند درد، سفتی، کاهش دامنه حرکتی و گاهی بی‌حسی یا ضعف در اندام‌ها همراه است.

آرتروز ساکروایلیاک

این نوع آرتروز در مفاصل ساکروایلیاک، که استخوان لگن را به ستون فقرات متصل می‌کنند، ایجاد می‌شود. مفصل ساکروایلیاک محلی است که در آن استخوان لگن به قسمت پایینی ستون فقرات (ساکروم) متصل می‌شود. این مفصل نقش بسیار مهمی در انتقال وزن بدن از تنه به پاها و ایجاد ثبات در لگن دارد. آرتروز مفصل ساکروایلیاک زمانی اتفاق می‌افتد که غضروفی که به عنوان بالشتک بین این دو استخوان عمل می‌کند، به تدریج ساییده شده و از بین می‌رود. این ساییدگی می‌تواند باعث التهاب، درد و محدودیت حرکتی در ناحیه لگن و کمر شود.

تشخیص آرتروز کمر 

تشخیص دقیق آرتروز کمر و ستون فقرات برای تعیین بهترین روش درمانی بسیار اهمیت دارد. پزشک با بررسی دقیق سابقه پزشکی بیمار، معاینه فیزیکی و انجام برخی آزمایش‌ها می‌تواند به تشخیص قطعی برسد. در معاینه فیزیکی، پزشک به دنبال علائمی مانند درد، تورم، محدودیت حرکتی و نقاط حساس به فشار است. همچنین ممکن است از بیمار بخواهد حرکات خاصی را انجام دهد تا شدت درد و محدودیت حرکتی مشخص شود. به صورت کلی روش‌های تشخیص آرتروز کمر شامل موارد زیر است: 

اشعه ایکس

اشعه ایکس نوعی از تابش الکترومغناطیسی است که بیشتر به علت قابلیت نفوذ آن در پوست و عکس‌برداری از استخوان‌ها شناخته شده است. این روش تصویربرداری، تغییرات ایجاد شده در مفاصل، از جمله باریک شدن فضای بین مهره‌ای و تشکیل خارهای استخوانی را نشان می‌دهد.

MRI

ام‌ آر آی ستون فقرات، آزمایشی است که در آن از امواج رادیویی برای بررسی ستون فقرات استفاده می‌شود. این اسکن‌ها اغلب پیش از جراحی، از جمله برای فشار زدایی و یا همجوشی مهره‌های کمر استفاده خواهد شد. این روش تصویربرداری دقیق‌تر از اشعه ایکس است و می‌تواند آسیب‌های بافت نرم مانند غضروف و دیسک‌ها یا فتق دیسک کمر  را نشان دهد. 

میلوگرافی

میلوگرافی یک نوع آزمایش تصویربرداری است که برای بررسی دقیق ستون فقرات و نخاع مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش، پزشک یک ماده‌ی حاجب (ماده‌ای که در اشعه‌ی ایکس قابل مشاهده است) را به فضای اطراف نخاع تزریق می‌کند. با استفاده از این ماده‌ی حاجب، پزشک می‌تواند تصاویر واضحی از ستون فقرات، نخاع و ریشه‌های عصبی بگیرد و هرگونه مشکل یا بیماری را شناسایی کند.

اسکن استخوان

اسکن استخوان یک روش تصویربرداری پزشکی است که برای ارزیابی فعالیت متابولیکی استخوان‌ها استفاده می‌شود. در این فرآیند، یک ماده رادیواکتیو به بدن تزریق شده و در بخش‌هایی از استخوان که فعالیت بیشتری دارند، تجمع می‌یابد. سپس یک دستگاه ویژه این تجمع را ثبت کرده و به پزشک کمک می‌کند تا وضعیت استخوان‌ها را بررسی کند.

روش‌های درمان آرتروز کمر

هدف از درمان آرتروز کمر، تسکین درد و زندگی سالم برای فرد مبتلا است. از آن‌جایی که این بیماری با درد بسیاری همراه است و می‌تواند کیفیت زندگی بیمار را تحت تاثیر قرار دهد، بهتر است در صورت بروز و مشاهده علائم، حتما به پزشک متخصص مراجعه شود و روش‌های درمانی بر اساس صلاح دید پزشک متخصص آغاز گردد. برخی از روش‌های درمان آرتروز کمر و ستون فقرات شامل موارد زیر هستند: 

دارو درمانی

یکی از رایج‌ترین روش‌های درمان بیماری‌های همراه با درد، مصرف داروهای ضدالتهاب و مسکن است. در درمان آرتروز کمر، معمولاً از داروهای غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن برای کاهش درد و التهاب استفاده می‌شود. همچنین، در برخی موارد داروهای شل‌کننده عضلانی تجویز می‌شوند تا اسپاسم و درد عضلانی ناشی از این بیماری را کاهش دهند.

تزریقات در محل آسیب

تزریقات یکی از روش‌های درمانی برای مدیریت درد و التهاب در آرتروز کمر است. این روش‌ها به طور مستقیم به محل آسیب‌دیده تزریق می‌شوند و می‌توانند تسکین قابل توجهی را فراهم کنند. تزریق کورتیکواستروئید (کورتون) یکی از انواع این تزریقات است. تزریق کورتون با کاهش تورم و التهاب در اطراف مفصل آسیب‌ دیده، درد را تسکین می‌دهند. این تزریقات معمولاً به فضای اپیدورال (فضای اطراف نخاع) یا مستقیماً به مفصل آسیب‌ دیده تزریق می‌شوند. با کاهش التهاب، فشار روی ریشه‌های عصبی کاهش یافته و درد کمر تسکین می‌یابد.

تحریک الکتریکی عصب از روی پوست

روش دیگر درمان آرتروز کمر از طریق تحریک الکتریکی عصب از روی پوست (TENS) است که جریان برق با شدت بسیار پایین برای کاهش حساسیت عصب های اطراف ستون فقرات استفاده می‌شود. در حین درمان، شما فقط لرزش و گزگز ملایم احساس می‌کنید. TENS با ارسال پالس‌های الکتریکی ملایم به اعصاب، باعث مسدود شدن سیگنال‌های درد و تحریک و آزاد شدن اندورفین (مسکن‌های طبیعی بدن) می‌شود. این مکانیسم باعث کاهش احساس درد و بهبود عملکرد می‌شود.

طب سوزنی

استفاده از طب سوزنی یکی دیگر از روش‌های درمان آرتروز کمر به شمار می‌رود. طب سوزنی، یکی از روش‌های درمانی سنتی چینی است که در سال‌های اخیر برای درمان طیف وسیعی از بیماری‌ها، از جمله آرتروز کمر، مورد توجه قرار گرفته است. این روش بر اساس اصل تعادل انرژی در بدن عمل می‌کند و با تحریک نقاط خاصی روی بدن، به بهبود عملکرد سیستم عصبی و کاهش درد کمک می‌کند. طب سوزنی با تحریک نقاط خاص، به کاهش التهاب در مفاصل آسیب‌دیده کمک می‌کند و در نتیجه درد را تسکین می‌دهد.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی یکی دیگر از روش‌های درمانی آرتروز کمر به شمار می‌رود. تمرینات تقویتی  ستون فقرات با هدف تقویت عضلات، افزایش انعطاف‌پذیری، کاهش درد و بهبود عملکرد کلی ستون فقرات انجام می‌شود. تمرینات کششی باعث افزایش انعطاف‌پذیری عضلات و بافت‌های نرم اطراف ستون فقرات می‌شوند. این تمرینات به کاهش سفتی و اسپاسم عضلانی کمک کرده و دامنه حرکتی را افزایش می‌دهند.

جراحی

در صورتی که روش‌های درمانی غیر جراحی موثر واقع نشوند، ممکن است جراحی توصیه شود. جراحی‌های رایج برای آرتروز کمر معمولا شامل دیسککتومی و فیوژن ستون فقرات است. در دیسککتومی، بخش آسیب‌دیده دیسک جراحی می‌شود و در فیوژن ستون فقرات، دو مهره برای افزایش ثبات به یکدیگر متصل می‌شوند.

همچنین در مورد جراحی کم تهاجمی ستون فقرات و مراقبت های بعد از جراحی بخوانید.

پیشگیری از بروز آرتروز کمر 

از آنجایی که آرتروز کمر یک بیماری همراه با درد است و کیفیت زندگی را تحت تاثیر قرار می‌دهد، توصیه می‌کنیم به جهت عدم ابتلا به این بیماری حتما نکات پیشگیری را رعایت کنید. برای پیشگیری از آرتروز کمر، رعایت چند نکته ضروری است. حفظ وزن سالم، یکی از مهم‌ترین عوامل است، زیرا اضافه وزن فشار زیادی بر مفاصل کمر وارد می‌کند. انجام تمرینات ورزشی مناسب، به ویژه تمرینات تقویتی عضلات اطراف ستون فقرات و تمرینات کششی، به تقویت عضلات و افزایش انعطاف‌پذیری کمک کرده و از آسیب به مفاصل جلوگیری می‌کند. همچنین، حفظ وضعیت صحیح بدن در هنگام نشستن، ایستادن و بلند کردن اجسام، از اهمیت بالایی برخوردار است. داشتن تغذیه سالم و غنی از کلسیم و ویتامین D نیز برای سلامت استخوان‌ها و مفاصل ضروری است. ترک سیگار و محدود کردن مصرف الکل نیز به حفظ سلامت ستون فقرات کمک می‌کند.

عوارض عدم درمان آرتروز کمر

کلام پایانی 

آرتروز کمر یکی از مشکلات شایعی است که می‌تواند باعث درد، خشکی و محدودیت حرکت شود. روش‌های درمانی متعددی از جمله فیزیوتراپی، ورزش‌های تخصصی و در موارد پیشرفته، جراحی می‌توانند به بهبود شرایط کمک کنند. دکتر محمد صمدیان، جراح مغز و اعصاب، با تجربه‌ای گسترده در درمان آرتروز کمر، بهترین روش‌های علمی و به‌روز را برای کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی بیماران ارائه می‌دهد. اگر از دردهای مزمن کمر رنج می‌برید، می‌توانید برای دریافت مشاوره تخصصی با ایشان اقدام کنید.