درد ناگهانی در ناحیه کمر می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد رایج‌ترین علت آن فتق دیسک و درد عصب سیاتیک است. هم عصب سیاتیک و هم دیسک بین مهره‌ای اغلب محرک علائم فلج کننده هستند. درد سیاتیم، دردی است شدید که از یک طرف باسن به ساق ساق پا می‌رسد و نشان دهنده تحریک مستقیم ریشه عصب سیاتیک است. در فتق دیسک بین بدنه‌های مهره‌های ستون فقرات آسیب دیده و در جهت کانال نخاعی جابجا می‌شود. درد ریشه عصب فتق دیسک به این معنی است که فتق دیسک باعث تحریک یا فشار بر یک یا چند ریشه عصبی می‌شود. در نتیجه باعث درد رگ سیاتیک می‌شود.
ارتباط فتق دیسک کمر و درد سیاتیک چیست؟
در مورد فتق دیسک، دیسک بین بدنه‌های مهره‌های ستون فقرات آسیب دیده و در جهت کانال نخاعی جابجا شده است. این وضعیت همیشه دردناک نیست. فتق دیسک می‌تواند در هر نقطه از ستون فقرات رخ دهد. با این حال، شایع‌ترین قسمت پایین کمر است. اگر دیسک بین مهره‌ای ریشه‌های عصبی را تحریک کند یا به آنها فشار بیاورد، بسیاری از افراد مبتلا احساس درد در پشت، که شامل درد در پا نیز می‌شود، می‌شوند. شناخته شده‌ترین درد به اصطلاح سیاتیک است. این نوعی درد ریشه عصبی است که به دلیل فشار دادن دیسک بین مهره‌ای بر روی عصب سیاتیک ایجاد می‌شود. این باعث ایجاد کمردردی می‌شود که از پشت ساق پا و پایین پا منتشر می‌شود. درد به دنبال سیر عصب سیاتیک می‌آید. از طرف دیگر کمردرد معمولی کمردرد بدون تابش به پاها است. ترکیبی از کمر درد و سیاتیک به نام لومبوشیالژیا شناخته می‌شود.
علائم فتق دیسک و سیاتیک
درد ناشی از فتق دیسک اغلب بسیار ناگهانی رخ می‌دهد، به عنوان مثال هنگام بلند کردن یک جسم سنگین. درد همچنین می‌تواند ساعت‌ها یا روزها پس از چنین رویدادی و گاهی در طی یک دوره نشستن طولانی‌مدت ظاهر شود. در بیشتر موارد علت درد را نمی‌توان با قطعیت مشخص کرد. علائم می‌تواند از فردی به فرد دیگر، هم از نظر میزان و هم از نظر شدت متفاوت باشد، حتی اگر خود فتق با همان شدت باشد. پا درد یک طرفه بدتر از کمر درد است. درد به پا یا انگشتان پا می‌رسد. اگر عصب بیشتر فشرده یا آسیب دیده باشد، علاوه بر درد، علائم دیگری نیز رخ می‌دهد:
- اختلال در ادراک لمس یا بی حسی در ناحیه پشت ساق و قسمت بیرونی پا
- احساس غیر طبیعی (گزگز) در این ناحیه
- ضعف عضلانی در پا (مشکل در راه رفتن روی نوک پا یا پاشنه پا).
زمانی که بیمار متوجه درد و احساس بی حسی در قسمت داخلی ران و باسن همراه با مشکلات ادرار و اجابت مزاج می‌شود (سندرم دم) وضعیت جدی وجود دارد. اینها علائم آسیب عصبی شدیدتر هستند که نیاز به بستری شدن فوری در بیمارستان و جراحی دارند. با این حال، تنها حدود نیمی از فتق دیسک علائم ایجاد می‌کنند، بقیه بدون توجه هستند یا فقط به طور تصادفی تشخیص داده می‌شوند.
علت فتق دیسک و سیاتیک
ستون فقرات شامل بدنه‌های مهره‌ای است که دیسک‌های بین مهره‌ای بین آنها قرار دارد. دیسک‌های بین مهره‌ای به عنوان ضربه گیر عمل می‌کنند. آنها به تک تک اجسام مهره‌ای اجازه می‌دهند تا در ارتباط با یکدیگر حرکت کنند، به عنوان مثال؛ زمانی که پشت خم شده باشد. هر دیسک از یک حلقه بیرونی جامد با یک هسته نرم و ژلاتینی در وسط تشکیل شده است. پوسته بیرونی سخت اغلب در ناحیه عقب کمی ضعیف‌تر است و می‌تواند در نتیجه سایش ناشی از افزایش سن یا استرس حاد پاره شود. سپس بخش‌هایی از هسته نرم می‌توانند فرار کنند و باعث ایجاد نوعی برآمدگی در قسمت بیرونی دیسک شوند. به این برآمدگی دیسک فتق گفته می‌شود. اگر فتق دیسک به یکی از اعصابی که در کانال‌های بین بدنه‌های مهره‌ای درست نزدیک دیسک‌ها قرار دارند فشار بیاورد، می‌تواند باعث درد و آسیب احتمالی عصبی شود.
در بیشتر افراد، فتق دیسک نتیجه ساییدگی و پارگی است. خاصیت ارتجاعی دیسک‌های بین مهره‌ای در طول سال‌ها کاهش می‌یابد: آنها مایع خود را از دست می‌دهند، شکننده می‌شوند و ترک می‌خورند. چنین تغییراتی بخشی از روند طبیعی پیری است که از نوجوانی شروع می‌شود. با این حال، دیسک‌های بین مهره‌ای در همه افراد با سرعت یکسانی پیر نمی‌شوند.
تشخیص فتق دیسک
بررسی و معاینه فیزیکی (عصبی) توسط پزشک معمولاً برای تشخیص کمردرد حاد کافی است. پزشکان اغلب می‌توانند بر اساس محل دقیق بی حسی، ضعف عضلانی و درد و همچنین معاینات ویژه تعیین کنند که کدام عصب تحت تأثیر قرار گرفته است. اشعه ایکس برای تشخیص فتق دیسک چندان مناسب نیست. معاینات بیشتر با سایر روش‌های تصویربرداری مانند تصویربرداری رزونانس مغناطیسی یا توموگرافی کامپیوتری تنها در موارد نادر ضروری است، یعنی زمانی که؛
- علائم پیشرونده فلج در یک یا هر دو پا ظاهر می‌شود.
- عملکرد مثانه یا روده مختل شده است.
- علائم شدید علی‌رغم درمان تا هفته ها باقی می‌مانند
بنابراین، احتمالاً پزشک در ابتدا دلایل خوبی برای احتیاط در مورد معاینات دارد: معاینات تصویربرداری می‌توانند علت احتمالی کمردرد را نشان دهند که در واقع هیچ ارتباطی با علائم ندارد. چنین تشخیص اشتباهی به نوبه خود می‌تواند منجر به درمان غیر ضروری شود که مضر است.
فتق دیسک و سیاتیک چگونه درمان می‌شود؟!
اکثر افراد مبتلا به فتق دیسک به صورت محافظه کارانه، یعنی بدون جراحی درمان می‌شوند. اینها بیش از همه شامل حرکت، آرامش و تسکین، داروهای مسکن یا بی حس کننده موضعی و همچنین درمان‌های دستی و فیزیکی است.
حرکت و آرامش
معمولاً برای افرادی که دچار فتق دیسک بودند، یک تا دو هفته در بستر استراحت می‌کردند. برعکس، امروزه اغلب توصیه اکیدی برای فعال ماندن وجود دارد. زیرا دراز کشیدن طولانی مدت باعث ضعیف شدن ماهیچه‌ها و استخوان‌ها می‌شود که می‌تواند منجر به مشکلات بعدی شود. فعال ماندن به جای استراحت در رختخواب برای تحرک کلی بدن نیز مفید است. تا جایی که درد اجازه می‌دهد، ادامه فعالیت‌های عادی منطقی است. همچنین ثابت شده است که تمرین ورزشی می‌تواند به طور موثری از عود علائم جلوگیری کند.
تمرینات تمدد اعصاب نیز می‌توانند برای کمردرد ارزش امتحان کردن را داشته باشند. زیرا اینکه فرد چگونه درد را احساس می‌کند و چگونه می‌تواند با درد کنار بیاید، می‌تواند تحت تأثیر روان یا نگرش پرتنش باشد. برای برخی از بیماران، سرما (به عنوان مثال کمپرس سرد) درد را تسکین می‌دهد، برای برخی دیگر گرما (مانند بسته‌های فنگو).
دارو برای بیماری‌ها
برای تسکین درد سیاتیک پس از فتق دیسک می‌توان از داروهای مختلفی استفاده کرد. اینها شامل داروهای مسکن به ویژه، داروهای ضد تشنج و ضد التهاب است. داروهای زیر بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند:
به عنوان مثال دیکلوفناک، ایبوپروفن و ناپروکسن. آنها اثرات ضد درد و ضد التهابی دارند. از آنجایی که NSAIDها تا حدی لخته شدن خون را مهار می‌کنند، داروها می‌توانند باعث خونریزی شوند. اینها می‌توانند خفیف باشند، مانند خونریزی از بینی یا لثه، اما گاهی اوقات خونریزی جدی‌تری رخ می‌دهد، مثلاً در دستگاه گوارش. در برخی موارد، NSAIDها نیز می‌توانند باعث زخم معده شوند. NSAIDها همچنین می‌توانند عملکرد کلیه را مختل کنند. اگر آسم، بیماری قلبی عروقی یا زخم معده دارید، بهتر است قبل از استفاده از NSAIDها ابتدا با پزشک خود مشورت کنید.
پاراستامول
پاراستامول نیز یک مسکن است، اما در گروه NSAIDها قرار نمی‌گیرد پاراستامول به خوبی قابل تحمل است و می‌تواند جایگزین باشد، به ویژه برای افرادی که مسکن‌های گروه NSAID را تحمل نمی‌کنند. این شامل افراد مبتلا به مشکلات معده و همچنین برخی از افراد مبتلا به آسم می‌شود. با این حال، دوزهای بالای پاراستامول می‌تواند به کبد و کلیه‌ها آسیب برساند. بنابراین، جوانان و بزرگسالان نباید از حداکثر مقادیر مشخص شده در داخل بسته در روز تجاوز کنند. علاوه بر دوز صحیح روزانه، حداقل فاصله زمانی از مصرف قبلی نیز باید در طول مصرف رعایت شود.
در صورت عدم پاسخ به داروهای فوق داروهای زیر تجویز می‌شود
داروهای ضد تشنج
این داروها معمولاً برای درمان صرع استفاده می‌شوند، اما برخی برای درمان دردهای عصبی نیز استفاده می‌شوند. از عوارض آن می‌توان به خواب آلودگی و خستگی اشاره کرد. در نتیجه، این دارو می‌تواند توانایی شما در رانندگی را مختل کند.
داروهای ضد افسردگی
معمولا برای درمان افسردگی استفاده می‌شوند. برخی از این داروها برای درمان درد نیز تایید شده‌اند. عوارض جانبی احتمالی شامل حالت تهوع، خشکی دهان، فشار خون پایین، ریتم غیر طبیعی قلب و خستگی است.
تزریقات نخاعی
در این درمان تزریقی، داروهای ضد التهابی مانند کورتیکواستروئیدها (کورتیزون) در مجاورت ریشه عصبی تحریک شده تزریق می‌شود. در طول این درمان، یک توموگرافی کامپیوتری همراه یا اشعه ایکس از ستون فقرات اطمینان حاصل می‌کند که تزریق در محل مناسب انجام شود. تزریق نزدیک به ستون فقرات می‌تواند عوارض جانبی مانند خونریزی، عفونت و آسیب‌های عصبی داشته باشد.
عمل جراحی
اگر درد در طی چند هفته یا چند ماه کاهش نیابد، بسته به میزان علائم، می‌توان مداخله جراحی را برای تسکین عصب آسیب دیده در نظر گرفت. افزایش سریع علائم فلج و درد شدید طولانی‌تر که نیاز به درمان مسکن دارد، دقیقاً مانند سندرم دم به جراحی سریع نیاز دارد.
کلام آخر
اگر علائم برای مدت طولانی ادامه داشته باشند، بعید است که خود به خود یا از طریق درمان غیرجراحی از بین بروند. افراد مبتلا اغلب پس از مدتی پس از بهبود درد، علائم مجددی را تجربه می‌کنند. اکثر افراد مبتلا به سیاتیک در مقطعی از زمان کمردرد داشته‌اند. بسیاری از آنها حتی پس از دوره سیاتیک نیز همچنان علائم دارند. اکثر کسانی که تحت تاثیر قرار گرفتند و در هنگام بیماری کار می‌کردند می‌توانند به کار خود بازگردند.
دیدگاه کاربران