نمونه‌ برداری از تومور مغزی با چه روش هایی و چگونه انجام میشود؟

نمونه‌ برداری از تومور مغزی با نام علمی بیوپسی به‌منظور تشخیص میزان درگیری سلول­های مغزی و نیز تشخیص نوع تومور مغزی انجام می­گیرد. تاکنون بیش از ۱۰۰ نوع تومور مغزی شناسایی شده است. این نوع تقسیم­بندی گونه‌های مختلف تومور مغزی بر اساس مشاهدات میکروسکوپی تومورال انجام می­شود.
در نتیجه رشد و تکثیر غیرعادی سلول­ها در مغز، تومور ایجاد می­شود. تومورها به دو گونه بدخیم (سرطانی) و خوش­خیم (غیر سرطانی) تقسیم می­شوند. ممکن است منشأ این توده غیرطبیعی خود سلول­های بافت جمجمه و مغز باشند. حالتی دیگر از تومورهای مغزی که به آن متاستاز نیز گفته می­شود زمانی رخ می­دهد که نوع بدخیم آن اعضای دیگر بدن مانند ریه و سینه را نیز درگیر خود کند و سپس به مغز برسند و ایجاد توده نماید.

نحوه تشخیص تومور مغزی

با اینکه متخصص مغز و اعصاب از ابزارهای تشخیصی مانند سی ­تی ­اسکن و ام ­آر­آی جهت بررسی توده ­های مغزی کمک می­گیرد، ولی تصویربرداری از بافت­های سلولی مغز، نوع تومور را به طور دقیق مشخص نمی­کنند و بررسی­ های دقیق ­تری باید انجام شود.
سی­ تی ­اسکن و ام ­آر­آی برای تشخیص وجود تومور مغزی بسیار مناسب هستند. جزئیات تصاویر ام­ آرآی از سی‌تی‌اسکن بیشتر است. در تصویربرداری ام ­آر­آی از امواج رادیویی و مغناطیسی قوی برای اسکن استفاده می­شود. در این روش قبل از اسکن ماده ­ای به نام گادولینیوم برای تشخیص ضایعه تزریق می­شود. این تزریق داخل وریدی است تا جزئیات بیشتری قابل‌ مشاهده باشد.
در هر دو روش ام آر­آی و سی‌تی‌اسکن تصاویر استخوان­ های جمجمه نمایش داده نمی ­شود و ممکن است تأثیر تومور بر روی استخوان­ های جمجمه قابل تشخیص نباشد؛ بنابراین متخصص مغز و اعصاب با نمونه‌ برداری از تومور مغزی بدخیم یا خوش­ خیم بودن آن را تشخیص دهد. پاتولوژیست به بررسی نمونه در زیر میکروسکوپ می­پردازد و نتیجه تشخیص خود را به جراح مغز ارائه می­دهد. در برخی موارد متخصص مغز از یک نوروپاتولوژیست برای تشخیص نوع تومور کمک می­گیرد. نوروپاتولوژیست متخصص پاتولوژیستی است که در زمینه تومورهای بافت­های عصبی مطالعه و تمرکز و تجربه بیشتری داشته باشد. نتایج نهایی آزمایش معمولأ ۵ تا ۷ روز بعد مشخص می­شوند.

روش ­های نمونه­ برداری از تومور مغزی

دو روش برای نمونه‌ برداری از تومورهای مغزی وجود دارد:

بیوپسی استریو تاکتیک یا نمونه‌ برداری سوزنی

این روش زمانی استفاده می­شود که خطر جراحی برای برداشتن تومور مغزی بالا باشد. پزشک با استفاده از ام­آر­آی و سی­تی­اسکن موقعیت تومور را تشخیص می­دهد. درصورتی‌که توده در نواحی حساس و در عمق مغز باشد یا زمانی که هدف از درمان فقط دارویی باشد این نوع نمونه ­برداری کاربرد دارد. نوع بیهوشی بستگی به شرایط بیمار به‌صورت عمومی یا موضعی انجام می­شود. در بی­حسی موضعی داروی بیهوشی روی بخشی از جمجمه که ناحیه برداشتن نمونه از آن قسمت انجام می­شود، تزریق می­شود. در نمونه ­برداری سوزنی، برش کوچکی روی پوست صورت می­گیرد و سپس جمجمه سوراخ می­شود. پزشک با استفاده از دستگاه استریو تاکتیک برای نمونه ­برداری از بافت­های سلولی آسیب­دیده مغز استفاده می­کند. برای اینکه سوزن به محل دقیق تومور هدایت شود، یک قاب بر روی سر قرار گرفته و سوراخ کوچکی در جمجمه ایجاد می­شود. در واقع یک کلاه از جنس سخت بر روی سر بیمار قرار می­گیرد و با استفاده از سوزن بافت کوچکی از تومور مغزی برداشته می­شود. این قاب یا حلقه به‌منظور جلوگیری از حرکت بیمار قرار داده می­شود. بعد از برداشتن نمونه تومور، پزشک اقدام به هم آوردن یا بخیه­زدن برش ایجاد شده خواهد کرد. بعد از انجام این روش، بیمار می­تواند همان روز به خانه برود.

بیوپسی کرانیوتومی یا نمونه ­برداری باز

این نوع نمونه‌ برداری از تومور مغزی درواقع همراه عمل جراحی باز است. در برخی از موارد برداشتن تمام تومور به ساختارهای مهم و نزدیک مغز آسیب جدی وارد می­کند. در این حالت عمل Debulking انجام می­شود که طی آن بیشتر بخش تومور برداشته می­شود. جراح در حین انجام عمل و برداشتن تومور مغزی، نمونه­ هایی را جهت تشخیص و انجام آزمایشات برداشته و به پاتولوژیست جهت بررسی می­دهد. درحالی‌که بیمار هنوز در اتاق عمل تحت جراحی قرار دارد، پاتولوژیست با انجام مشاهدات میکروسکوپی و بررسی توده سلولی می­تواند به پزشک کمک کند که عمل ادامه یابد و نمونه ­های بیشتری برداشته شود یا نیازی به ادامه عمل نیست. در این روش که فلپ استخوانی (بخشی از جمجمه) برداشته شده با صفحات و سیم­های مخصوصی از جنس تیتانیوم جایگزین شده و پوست سر بخیه زده می­شود. چنانچه مغز بیمار دچار عفونت یا تورم شده باشد، جایگزینی فلپ انجام نمی­شود.

بعد از انجام عمل بیمار با به هوش آمدن احساس خواب‌ آلودگی و کسالت خواهد داشت که تأثیر مواد بیهوشی است. بیمار از ریکاوری به بخش منتقل می­شود. برای چند ساعت اول، یک پرستار باید بیمار را کاملاً تحت­نظر داشته باشد. به کمک چراغ‌قوه، داخل چشم بیمار را می‌بینند تا واکنش مردمک­ها را تست کنند. سپس از بیمار سؤالاتی پرسش خواهد شد و دستورالعمل­هایی به وی داده می­شود تا اطمینان کامل از سطح هوشیاری بیمار حاصل شود. بعد از آنکه بیمار هوشیاری کامل خود را به دست آورد، باید بتواند غذا و نوشیدنی میل کند.
با اینکه شرایط بیمار دردناک و غیرقابل‌تحمل نیست ولی داروهایی نیز تجویز می­شود. باید توجه داشته باشید که داروها طبق دستور پزشک مصرف شوند. درصورتی‌که مسکنی تجویز شده باشد بیمار باید طبق زمان‌بندی آن را مصرف کند. چنانچه تأثیری نداشته باشد حتماً به پزشک خود اطلاع دهید تا در صورت لزوم نوع مسکن یا دوز مصرف آن را تغییر دهد.
مدت‌زمان ماندن بیمار در بیمارستان بعد از عمل متفاوت است. معمولأ بعدازاین نوع نمونه ­برداری از تومور مغزی ، بیمار یک روز را در بیمارستان می‌ماند. البته باتوجه‌به شرایط بیمار و تشخیص جراح این مدت‌زمان متغیر است.
عمل جراحی موفقیت­ آمیز زمانی حاصل می­شود که جراح دسترسی آسانی به موقعیت تومور مغزی داشته باشد و تومور در محل مناسبی باشد. چنانچه تومور در مناطق حساس مغز باشد، برای انجام عمل به تیمی از متخصصین و جراحان مغز و اعصاب نیاز است و این عمل ممکن است ساعت­ها طول بکشد. در این صورت تمام تومور مغزی برداشته می‌شود. از شایع‌ترین نوع تومور مغزی بدخیم می‌توان به مننژیوم و عروق مغزی اشاره کرد.
در نمونه‌ برداری از تومور مغزی عوارضی برای بیمار نیز مشاهده شده است. عوارضی همچون ورم مغزی، عفونت، سکته مغزی، خونریزی مغز، لخته شدن خون، تشنج و کما از نتایج بیوپسی کرانیوتومی است. در مواردی نیز بیمار به مواد بیهوشی واکنش نشان داده است.