سکته مغزی عارضه‌ای ناگهانی بسیار جدی و مرگ‌بار است که به علت قطع جریان خون به مغز رخ می‌دهد و هر ساله بسیاری به آن دچار می‌شوند و پس از ناراحتی قلبی و سرطان، سومین علت مرگ محسوب می‌شود. زمانی که یک لخته خونی باعث انسداد شریان خونرسان به مغز می‌شود ( ایسکمیک) و یا یک رگ خونی مغز پاره شده و خونرسانی به بخشی از مغز متوقف می‌شود (هموراژیک) رخ می‌دهد و در عرض چند دقیقه پس از این حادثه سلول‌های مغز شروع به مردن می‌کنند. سلول‌های مغز به تامین مداوم اکسیژن خون نیاز دارند و بدون داشتن خون کافی، سلول‌های مغزی آسیب می‌بیند. فردی که به آن دچار می‌شود عموما بر حرکات یک طرف بدن، برقراری ارتباط، هماهنگی و تعادل دچار مشکل شود. این عارضه از پنجمین علت مرگ و میر در جهان می‌باشد. اقدامات اولیه می‌تواند آسیب‌های مغزی و دیگر عوارض را کاهش دهد.
سکته مغزی چیست؟
سکته مغزی از شایع‌ترین اختلالات نورولوژیکی و به نوعی آسیب حاد و ناگهانی است که می‌تواند موجب عوارض جسمی و حرکتی در فرد شود. سکته زمانی رخ می‌دهد که یکی از عروق خونرسان به مغز به علت لخته خون مسدود شود که خونرسانی به مغز متوقف می‌شود، یا اینکه عروق مغزی پاره شده و خون در قسمت‌هایی از مغز جمع شود که موجب آسیب به سلول‌های مغزی و حتی مرگ سلول‌های مغزی خواهد شد. هر چقدر زمان بیشتری از این عارضه بگذرد احتمال آسیب سلول‌های مغزی و بروز عوارض جدی برای فرد بیشتر می‌شود، لذا لازم است اقدامات لازم هر چه سریع‌تر انجام بگیرد.
سکته ایسکمیک از رایج‌ترین انواع سکته مغزی است که به علت وجود لخته خون در مغز ایجاد می‌شود. سکته هموراژیک نیز به علت پارگی در عروق مغزی ایجاد می‌شود.
عوارضی که این عارضه ایجاد می‌کند به محل ، شدت و زمانی که از بروز می‌کند متفاوت است. ممکن است عوارضی که ایجاد شده است برای بیمار دائمی باشد و زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد، به همین علت باید اقدامات درمانی در کمترین زمان و به صورت اورژانسی انجام شود.
عواملی همچون شیوه زندگی ناسالم، کم تحرکی و نداشتن فعالیت ورزشی، چاقی و غیره می‌تواند ریسک بروز را افزایش دهد. اصلاح این عوامل می‌تواند خطر بروز سکته را کاهش دهد.
این عارضه موجب قطع ارتباطات حیاتی بین مغز و عضلات می‌شود و می‌تواند سبب از دست رفتن بخشی از توانایی‌های حرکتی در فرد شود.
انواع سکته های مغزی
انواع سکتههای مغزی به شرح زیر است:
سکته مغزی ایسکمیک
در این نوع از سکته مغزی بخشی از مغز جریان خون را از دست خواهد داد. این نوع از سکته مغزی است از شایع‌ترین انواع سکته مغزی می‌باشد که رگ مغز به وسیله لخته بسته خواهد شد. لخته خون ایجاد شده از بخش خاصی از بدن به مغز می‌رسد و اگر سرخرگی که خون به مغز می‌رساند بسته شود سکته مغزی اتفاق میافتد. رسوب چربی در شریان‌ها موجب ایجاد لخته خون و بسته شدن رگ‌های خونی خواهد شد. ممکن است بی‌نظمی در ضربان قلب نیز باعث ایجاد لخته خون شود. ضخیم‌شدن دیواره رگ‌های خونی می‌تواند به سکته مغزی بینجامد. پلاک‌های ساخته شده از کلسترول، چربی، کلسیم و غیره می‌تواند انعطاف رگ‌های خونی را از بین ببرد و موجب بروز سکته ایسکمیک شود.
سکته مغزی هموراژیک یا خونریزی دهنده
در این نوع از سکته رگ مغز دچار پارگی خواهد شد و خون بافت‌های اطراف مغز را درگیر می‌کند و می‌تواند منجر به آسیب مغزی شود. این نوع از سکته مغزی نادر است و در صورتی که خونریزی شدیدی درون مغز رخ دهد متوقف کردن آن دشوار است و می‌تواند منجر به مرگ شود. این اتفاق زمانی میافتد که رگ خونی فرد تضعیف شود.
علت شایع سکته های مغزی هموراژیک
از علل شایع سکتههای مغزی خونریزی دهنده می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- داروها به ویژه داروهای ضد انعقادی آمیلوئید آنژیوپاتی
- ناهنجاری های عروقی شریان وریدی مغز (AVM)
- ناهنجاری های فستیول شریان وریدی (AVF)
- فشار خون بالا
- آنوریسم مغزی
سکته مغزی کوچک یا سکته مغزی گذرا (TIA)
علت سکته مغزی گذرا یا ناقص گرفتگی رگ خونی می‌باشد که می‌تواند موجب آسیب به مغز شود. علائمی مشابه با این عارضه ایجاد می‌کند و علائم بدون گرفتن درمان سریعا رفع شده و بافت مغز آسیبی نمی‌بیند. مدت زمان علائم می‌تواند از چند دقیقه تا ۲۴ ساعت ادامه یابد. این علائم ممکن است چند روز قبل یا چند هفته قبل از این عارضه اتفاق بیفتند، به همین علت باید سریعا به محض دیدن کوچکترین علائمی به پزشک مراجعه کنید.
سکته مغزی کریپتوژنیک
عموما سکته‌ی مغزی بر اثر لخته شدن خون ایجاد می‌شود که جریان خون به مغز را مسدود می‌کند. در برخی موارد علیرغم آزمایش نمی‌توان علت سکته را تعیین کرد. سکته‌ای با علت نامشخص سکته کریپتوژنیک نامیده می‌شود.
سکته مغزی ساقه مغزی
زمانی که سکته مغزی در ساقه مغز رخ می‌دهد ، می‌تواند دو طرف بدن را تحت تأثیر قرار دهد و ممکن است شخص را در حالت قفل شده قرار دهد. زمانی که این اتفاق میافتد ، بیمار معمولاً قادر به صحبت یا حرکت در زیر گردن خود نمی‌باشد.
علائم سکته مغزی
- سردرد شدید و ناگهانی
- غیرقرینگی صورت یا افتادگی پلک
- کاهش سطح هوشیاری و حتی بیهوشی
- بی حسی یا فلج ناگهانی در یک طرف صورت و بدن
- اختلال تکلم ( ناتوانی در حرف زدن بطور صحیح و بریده بریده حرف زدن )
- اختلال بینایی شامل تاری دید ، دید دوتایی
- ناتوانی در راه رفتن و حفظ تعادل
- از دست دادن کنترل حرکات بدن
- اختلال تفکر
- اختلال حواس
- ناتوانی در درک صحبت های اطرافیان
- حالت تهوع و استفراغ
- سرگیجه
- اختلال بلع و ناتوانی در جویدن غذا و خوردن و آشامیدن
- افتادن به زمین و کاهش سطح هوشیاری و تشنج حاد
دلایل سکته مغزی
- ضخیم و سخت شدن دیواره عروق خونی به دلیل تجمع چربی ، کلسیم و …
- فشار خون بالا یکی از مهم‌ترین عواملی است که در بروز این عارضه حاد و ناگهانی نقش دارد.
- کلسترول خون بالا
- اضافه وزن بیش از حد
- بیماری‌های قلبی و عروقی و دیابت نیز ریسک بروز سکته را افزایش می‌دهند.
- تحرک پایین و نداشتن فعالیت بدنی منظم
- سیگار کشیدن
- استرس
- هورمون درمانی و اختلالات هورمونی
تست F.A.S.T برای تشخیص علائم سکته
این تست به فرد کمک می‌کند تا علائم سکته‌ی مغزی شناسایی شود. این تست مخفف واژه‌های :
- صورت ( Face ) : از بیمار خواسته می‌شود لبخند بزند تا مشخص شود یک طرف صورت میافتد یا خیر.
- دستها ( Arms ) : وقتی بیمار دستها را بالا می‌گیرد یکی از دستها شل می‌شود یا خیر.
- صحبت ( Speech ) : بیمار می‌تواند یک کلمه ساده را چندین بار تکرار کند؟ مشخص می‌شود مشکلی با بیان کلمات دارد و یا آنها را نصفه و نیمه ادا می‌کند.
- زمان ( Time ) : زمان مهم است. در صورت مشاهده علائم به سرعت با اورژانس تماس بگیرید.
تشخیص سکته مغزی
برای تشخیص سکته مغزی ، موارد زیادی را بررسی می‌کنند از جمله این موارد شامل :
- معاینه کامل سیستم عصبی فرد
- CTA : استفاده از CT اسکن برای عکسبرداری از عروق مغز
- MRA : استفاده از MRI برای چک کردن جریان خون در رگ‌ها
- سونوگرافی دابلر عروق مغزی و گردن (کاروتید ورتبرال) : بررسی تنگی، بسته شدن و ناهنجاری رگ‌های مغز و گردن (شریان‌های کاروتید ورتبرال) با استفاده از دستگاه سونوگرافی
- تصویربرداری از مغز، مانند سی‌تی‌اسکن یا MRI
- آزمایشات قلبی، که می‌تواند به تشخیص مشکلات قلبی یا لخته شدن خون که ممکن است منجر به سکته‌ی مغزی شود، کمک کند. آزمایشات ممکن شامل الکتروکاردیوگرام (EKG) و اکوکاردیوگرافی است.(در صورت شک به مشکلات قلبی در فرد دچار سکته انجام EKG توصیه می‌شود.)
- سونوگرافی داپلکس عروق مغز و گردن
عوامل خطرناک در بروز سکته‌ی مغزی
عوامل خطرناک در بروز سکته مغزی به شرح زیر است:
ریسک فاکتورهای قابل تغییر
- فشار خون بالا
- بیماری‌های قلبی
- کشیدن سیگار و یا در معرض دود آن قرار گرفتن و استفاده از داروهای مخدر غیرمجاز و یا مواد مخدر مثل کوکائین و متامفتامین‌ها
- داشتن سابقه سکته مغزی گذرا
- افزایش تغداد گلبول های قرمز خون یا افزایش غلظت خون
- کلسترول بالا
- دیابت
- اضافه وزن و یا چاقی
- عدم فعالیت فیزیکی
- اعتیاد به الکل
- ریتم غیرطبیعی قلب مخصولا ریتم غیرطبیعی فیبریلاسیون دهلیزی
- نقص در ساختار قلب مانند نارسایی قلبی و …
- سابقه خانوادگی
ریسک فاکتورهای غیرقابل تغییر
- سن بالا : در افراد بالای ۵۵ سال ریسک سکته افزایش می‌یابد.
- نژاد : در نژادهای آفریقایی و آمریکایی خطر ایجاد سکته‌ی مغزی بالاتر از افراد سفید پوست می‌باشد.
- جنس : سکته‌ی مغزی در آقایان شایع‌تر است اما احتمال کشندگی آن در خانم‌ها بیشتر است.
- هورمون ها : استفاده از قرص‌های ضدبارداری یا هورمون درمانی شامل استروژن می‌تواند احتمال سکته را افزایش دهد.
عوارض بعد از سکته
- فلج یا از دست دادن حرکت عضلات
- مشکل در صحبت کردن یا بلعیدن
- از دست دادن حافظه یا مشکلات تفکر
- مشکلات عاطفی
- درد ، بی حسی یا سایر احساسات غیرمعمول
درمان سکته مغزی
درمان باید به سرعت و بدون معطلی انجام بگیرد، که این درمان سریع بسیار تعیین‌کننده و حیاتی است. با انجام اقدامات سریع و به موقع می‌توانید آسیب و صدمه مغزی و نیز عوارض را به حداقل برسانید. روش‌های درمان با توجه به نوع سکته و اینکه کدام قسمت از مغز دچار آسیب شده است و علت سکته‌ی مغزی چه بوده می‌تواند بستگی داشته باشد و نیز متفاوت باشد.
این عارضه عموما با دارو درمان می‌شود. نقش اصلی این داروها جلوگیری از تشکیل لخته خون و از بین بردن این لخته‌‌ها ، پایین آوردن فشار خون و کاهش میزان کلسترول است. در صورت ورم مغزی انجام عمل جراحی عروق مغز برای از بین بردن ورم و کاهش احتمال خونریزی مجدد در سکتههای خونریزی دهنده ضرورت خواهد یافت.
درمان بلافاصله بعد ازحمله
در صورت وقوع سکته‌ی مغزی ایسکمیک مناسب‌ترین درمان تجویز داروی ضد لخته خون است. این دارو زمانی موثر خواهد بود که حداکثر ۳ ساعت بعد از سکته‌ی مغزی مصرف شود. درمان فوری همچنین شامل کنترل فشار خون، خونریزی و تورم مغز است.
صدمات بلند مدت سکته مغزی
میزان صدمات وارده به افراد و کاهش توانایی آنها به شدت سکته‌ی مغزی و سرعت عمل در درمان بستگی دارد. نوع صدمه و آسیب، وابسته به ناحیه متاثر در مغز است
سکته مغزی زمانی اتفاق میفتد که عروق خونی مغز پاره شده و یا انسداد عروق در این بافت گسترش یابد. در صورت عدم درمان سریع سلول‌های مغز سریعا از بین می‌روند که نتیجه آن می‌تواند ایجاد ناتوانی‌های جدی و حتی مرگ باشد.
دیدگاه کاربران