سکته مغزی عارضه‌ای ناگهانی بسیار جدی و مرگ‌بار است که به علت قطع جریان خون به مغز رخ می‌دهد و هر ساله افراد بسیاری دچار آن می‌شوند و پس از ناراحتی قلبی و سرطان، سومین علت مرگ محسوب میشود. زمانی که یک لخته خونی باعث انسداد شریان خونرسان به مغز میشود ( ایسکمیک) و یا یک رگ خونی مغز پاره شده و خونرسانی به بخشی از مغز متوقف میشود (هموراژیک) رخ می‌دهد و در عرض چند دقیقه پس از این حادثه سلول‌های مغز شروع به مردن می‌کنند. سلول‌های مغز به تامین مداوم اکسیژن خون نیاز دارند و بدون داشتن خون کافی، سلول‌های مغزی آسیب می‌بینند. فردی که به آن دچار میشود عموما بر حرکات یک طرف بدن، برقراری ارتباط، هماهنگی و تعادل دچار مشکل می‌شوند. این عارضه از پنجمین علت مرگ و میر در جهان است. اقدامات اولیه می‌تواند آسیب‌های مغزی و دیگر عوارض را کاهش دهد.
سکته مغزی چیست؟
سکته مغزی از شایع‌ترین اختلالات نورولوژیکی و به نوعی آسیب حاد و ناگهانی است که می‌تواند موجب عوارض جسمی و حرکتی در فرد شود سکته زمانی رخ می‌دهد که یکی از عروق خونرسان به مغز به علت لخته خون مسدود شود که خونرسانی به مغز متوقف میشود، یا اینکه عروق مغزی پاره شده و خون در قسمت‌هایی از مغز جمع شود که موجب آسیب به سلول‌های مغزی و حتی مرگ سلول‌های مغزی خواهد شد. هر چقدر زمان بیشتری از این عارضه بگذرد احتمال آسیب سلول‌های مغزی و بروز عوارض جدی برای فرد بیشتر میشود، لذا لازم است اقدامات لازم هر چه سریع‌تر انجام بگیرد.
سکته ایسکمیک از رایج‌ترین انواع سکته مغزی است که به علت وجود لخته خون در مغز ایجاد میشود. سکته هموراژیک نیز به علت پارگی در عروق مغزی ایجاد میشود. عوارضی که این عارضه ایجاد می‌کند به محل، شدت و زمانی که بروز می‌کند متفاوت است. ممکن است عوارضی که ایجاد شده است برای بیمار دائمی باشد و زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد، به همین علت باید اقدامات درمانی در کمترین زمان و به صورت اورژانسی انجام شود.
عواملی همچون شیوه زندگی ناسالم، کم تحرکی و نداشتن فعالیت ورزشی، چاقی و غیره می‌تواند ریسک بروز را افزایش دهد. اصلاح این عوامل می‌تواند خطر بروز سکته را کاهش دهد. این عارضه موجب قطع ارتباطات حیاتی بین مغز و عضلات میشود و می‌تواند سبب از دست رفتن بخشی از توانایی‌های حرکتی در فرد شود.
بیشتر بخوانید: سکته مغزی خاموش چیست؟
انواع سکتههای مغزی
سکته مغزی نوعی حادثه عروقی است که در نتیجه قطع یا مسدودی رگ‌های خونی در مغز ایجاد میشود. انواع سکتههای مغزی عبارت‌اند از:
سکته مغزی ایسکمیک
در این نوع از سکته مغزی بخشی از مغز جریان خون را از دست خواهد داد. این نوع از سکته مغزی از شایع‌ترین انواع سکته مغزی است که رگ مغز به وسیله لخته بسته خواهد شد. لخته خون ایجاد شده از بخش خاصی از بدن به مغز می‌رسد و اگر سرخرگی که خون به مغز می‌رساند بسته شود سکته مغزی اتفاق میافتد. رسوب چربی در شریان‌ها موجب ایجاد لخته خون و بسته شدن رگ‌های خونی خواهد شد. ممکن است بی‌نظمی در ضربان قلب نیز باعث ایجاد لخته خون شود. ضخیم‌شدن دیواره رگ‌های خونی می‌تواند به سکته مغزی بی‌انجامد. پلاک‌های ساخته شده از کلسترول، چربی، کلسیم و غیره می‌تواند انعطاف رگ‌های خونی را از بین ببرد و موجب بروز سکته ایسکمیک شود.
سکته مغزی هموراژیک
در این نوع از سکته رگ مغز دچار پارگی خواهد شد و خون بافت‌های اطراف مغز را درگیر می‌کند و می‌تواند منجر به آسیب مغزی شود. این نوع از سکته مغزی نادر است و در صورتی که خونریزی شدیدی درون مغز رخ دهد متوقف کردن آن دشوار است و می‌تواند منجر به مرگ شود. این اتفاق زمانی میافتد که رگ خونی فرد تضعیف شود.
چرا سکته مغزی رخم می‌دهد؟
دلایل متفاوتی باعث ایجاد سکته مغزی می‌شوند. به طور کلی دلایل سکته مغزی شامل موارد زیر است:
- فشار بالا
- دیابت
- بیماری قلبی
- سن و جنسیت
- سابقه فردی یا خانوادگی سکته مغزی
عوامل خطر اضافی که بیشتر آنها قابل کنترل هستند عبارتند از:
- برخی شرایط پزشکی مانند کم خونی داسی شکل، واسکولیت (التهاب رگ های خونی) و اختلالات لخته شدن خون
- شیوه زندگی کم تحرک
- اضافه وزن و چاقی
- استرس و افسردگی
- سطوح پاتولوژیک کلسترول
- رژیم غذایی ناسالم
علاوه بر موارد فوق می‌توان بر اساس نوع سرطان نیز علت جداگانه‌ای برای آن در نظر گرفت.
علت شایع سکتههای مغزی هموراژیک:
علت شایع سکتههای مغزی هموراژیک، پاره شدن رگ‌های خونی است. این نوع سکته مغزی به دلیل خونریزی در داخل مغز ایجاد میشود و دلایل متنوعی می‌تواند داشته باشد. عواملی که می‌توانند منجر به سکته مغزی هموراژیک شوند عبارت‌اند از:
- داروها به ویژه داروهای ضد انعقادی آمیلوئید آنژیوپاتی
- ناهنجاری‌های عروقی شریان وریدی مغز (AVM)
- ناهنجاری‌های فستیول شریان وریدی (AVF)
- فشار خون بالا
- آنوریسم مغزی
علت سکته مغزی کوچک یا سکته مغزی گذرا (TIA):
علت سکته مغزی گذرا یا ناقص گرفتگی رگ خونی است که می‌تواند موجب آسیب به مغز شود. علائمی مشابه با این عارضه ایجاد می‌کند و علائم بدون درمان سریعا رفع شده و بافت مغز آسیبی نمی‌بیند. مدت زمان علائم می‌تواند از چند دقیقه تا ۲۴ ساعت ادامه یابد. این علائم ممکن است چند روز قبل یا چند هفته قبل از این عارضه اتفاق بی‌افتند، به همین علت باید سریعا به محض دیدن کوچک‌ترین علائمی به پزشک مراجعه کنید.
علت سکتهمغزی کریپتوژنیک:
عموما سکته‌ی مغزی بر اثر لخته شدن خون ایجاد میشود که جریان خون به مغز را مسدود می‌کند. در برخی موارد علی‌رغم آزمایش نمی‌توان علت سکته را تعیین کرد. سکتهمغزی، با علت نامشخص سکته کریپتوژنیک نامیده میشود.
علت سکتهمغزی ساقه مغزی:
زمانی که سکتهمغزی در ساقه مغز رخ می‌دهد، می‌تواند دو طرف بدن را تحت تأثیر قرار دهد و ممکن است شخص را در حالت قفل شده قرار دهد.
علائم سکته مغزی
علائم سکتهمغزی می‌توانند متنوع و متناسب با نوع و مکان سکته باشند. اگر شما یا کسی دیگر علائم مشابه سکته مغزی تجربه می‌کنید، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید. زیرا زمان درمان در موارد سکتهمغزی بسیار حیاتی است. علائم شایع سکته مغزی عبارت‌اند از:
- سردرد شدید و ناگهانی
- غیرقرینگی صورت یا افتادگی پلک
- کاهش سطح هوشیاری و حتی بیهوشی
- بی حسی یا فلج ناگهانی در یک طرف صورت و بدن
- اختلال تکلم (ناتوانی در حرف زدن بطور صحیح و بریده بریده حرف زدن)
- اختلال بینایی شامل تاری دید، دید دوتایی
- ناتوانی در راه رفتن و حفظ تعادل
- از دست دادن کنترل حرکات بدن
- اختلال تفکر
- اختلال حواس
- ناتوانی در درک صحبت‌های اطرافیان
- حالت تهوع و استفراغ
- سرگیجه
- اختلال بلع و ناتوانی در جویدن غذا و خوردن و آشامیدن
- افتادن به زمین و کاهش سطح هوشیاری و تشنج حاد
برای کسب اطلاعات بیشتر، مقاله عوارض بعد از سکته مغزی و راه های درمان هر یک از عوارض را بخوانید.
تشخیص سکته مغزی
تشخیص سکته مغزی یک فرآیند حیاتی است و نیازمند تجزیه و تحلیل دقیق علائم و استفاده از تجهیزات پزشکی است. اگر فکر می‌کنید که شخصی یا خودتان ممکن است دچار سکتهمغزی شده باشید، باید به پزشک یا بیمارستان مراجعه کنید تا اقدامات تشخیصی زیر انجام شود.
- معاینه کامل سیستم عصبی فرد
- CTA: استفاده از CT اسکن برای عکسبرداری از عروق مغز
- MRI: استفاده از MRI برای چک کردن جریان خون در رگ‌ها
- سونوگرافی دابلر عروق مغزی و گردن (کاروتید ورتبرال): بررسی تنگی، بسته شدن و ناهنجاری رگ‌های مغز و گردن (شریان‌های کاروتید ورتبرال) با استفاده از دستگاه سونوگرافی
- تصویربرداری از مغز، مانند سی‌تی‌اسکن یا MRI
- آزمایشات قلبی، که می‌تواند به تشخیص مشکلات قلبی یا لخته شدن خون که ممکن است منجر به سکته‌ی مغزی شود، کمک کند. آزمایشات ممکن شامل الکتروکاردیوگرام (EKG) و اکوکاردیوگرافی است. (در صورت شک به مشکلات قلبی در فرد دچار سکته انجام EKG توصیه میشود.)
- سونوگرافی داپلکس عروق مغز و گردن
تست F.A.S.T برای تشخیص علائم سکته
این تست به فرد کمک می‌کند تا علائم سکته‌ی مغزی شناسایی شود. این تست مخفف واژه‌های زیر است:
- صورت (Face): از بیمار خواسته میشود لبخند بزند تا مشخص شود یک طرف صورت میافتد یا خیر.
- دست‌ها (Arms): وقتی بیمار دست‌ها را بالا می‌گیرد یکی از دست‌ها شل میشود یا خیر.
- صحبت (Speech): بیمار می‌تواند یک کلمه ساده را چندین بار تکرار کند؟ مشخص میشود مشکلی با بیان کلمات دارد و یا آنها را نصفه و نیمه ادا می‌کند.
- زمان (Time): زمان مهم است. در صورت مشاهده علائم به سرعت با اورژانس تماس بگیرید.
عوارض بعد از سکته مغزی
سکته مغزی می‌تواند عوارض جسمی و ذهنی متنوعی داشته باشد، و این عوارض بستگی به شدت و محل سکته، سن، و عوامل دیگر دارد. برخی از عوارض بعد از سکتهمغزی عبارت‌اند از:
- ناتوانی حرکتی: از جمله یکی از عوارض شایع سکتهمغزی است. شخص ممکن است نتواند یک طرف بدن را به خوبی حرکت دهد.
- مشکلات گفتاری: برخی از افراد پس از سکته مغزی مشکلاتی در تلفظ کلمات، تفاوت در توانایی گفتاری دارند.
- مشکلات حافظه و شناختی: ممکن است شخص دچار مشکلات حافظه، تمرکز، یادگیری و انجام وظایف روزمره شود.
- مشکلات افسردگی و اضطراب: افراد ممکن است بعد از سکته مغزی افسردگی و اضطراب تجربه کنند، که به درمان نیاز دارد.
- مشکلات جنسی: برخی افراد ممکن است مشکلات جنسی ناشی از سکتهمغزی تجربه کنند.
همچنین باید توجه داشت که با توجه به نوع سکتهمغزی، میزان توانایی بهبود و درمان‌های دریافتی، می‌تواند تاثیرات و عوارض مختلفی داشته باشد درمان و توجه به عوارض بعد از سکتهمغزی توسط تیم درمانی که شامل فیزیوتراپیست و متخصصین روانی و اجتماعی می‌تواند به بهبود عوارض و بهبود کیفیت زندگی کمک می‌کند.
درمان سکته مغزی
درمان این بیماری باید به سرعت و بدون معطلی انجام بگیرد، که این درمان سریع بسیار تعیین‌کننده و حیاتی است. با انجام اقدامات سریع و به موقع می‌توانید آسیب و صدمه مغزی و نیز عوارض را به حداقل برسانید. روش‌های درمان با توجه به نوع سکته و اینکه کدام قسمت از مغز دچار آسیب شده است و علت سکته‌ی مغزی چه بوده می‌تواند بستگی داشته باشد و نیز متفاوت باشد.
این عارضه عموما با دارو درمان میشود. نقش اصلی این داروها جلوگیری از تشکیل لخته خون و از بین بردن این لخته‌‌ها ، پایین آوردن فشار خون و کاهش میزان کلسترول است. در صورت ورم مغزی انجام عمل جراحی عروق مغز برای از بین بردن ورم و کاهش احتمال خونریزی مجدد در سکتههای خونریزی دهنده ضرورت خواهد یافت.
درمان بلافاصله بعد ازحمله
در صورت وقوع سکته‌ی مغزی ایسکمیک مناسب‌ترین درمان تجویز داروی ضد لخته خون است. این دارو زمانی موثر خواهد بود که حداکثر ۳ ساعت بعد از سکته‌ی مغزی مصرف شود. درمان فوری همچنین شامل کنترل فشار خون، خونریزی و تورم مغز است.
سکتهمغزی زمانی اتفاق میافتد که عروق خونی مغز پاره شده و یا انسداد عروق در این بافت گسترش یابد. در صورت عدم درمان سریع سلول‌های مغز سریعا از بین می‌روند که نتیجه آن می‌تواند ایجاد ناتوانی‌های جدی و حتی مرگ باشد.
دیدگاه کاربران