بیرون زدگی دیسک کمر چگونه رخ میدهد؟ علت، علائم، تشخیص و درمان

دیسک ها بالشتک های لاستیکی هستند که بین استخوان های ستون مهره ها قرار داشته و دور تا دور نخاع را فرا گرفته اند. دیسک‌ها به وسیله پارگی لایه بیرونی دیسک به نام «آنولوس» یا جدا شدن صفحه انتهایی از بدنه استخوان‌های مهره که به مرکز ژل مانند (نوکلئوس پالپوزوس) اجازه تراوش به بیرون را می دهد، دچار فتق می‌شوند. این ژل می‌تواند بخش‌هایی از عصب را فشرده یا منقبض کند و باعث درد شود. نوکلئوس پالپوزوس بیرون زده، حاوی پروتئین های التهابی است که می‌توانند التهاب کافی برای تحت تاثیر قرار دادن عصب مجاور را ایجاد کرده و باعث چیزی شوند که معمولا به درد سیاتیک یا رادیکولوپاتی معروف است.
فتق یا همان بیرون زدگی دیسک کمر گاهی با بلندکردن اشیا و گاهی به خودی خود ممکن است اتفاق بیفتد. به طور مثال افزایش سن را می‌توان عامل بیرون زدگی دیسک کمر داشت چرا که با بالا رفتن سن دیسک خشک و دیواره بیرونی دیسک ضعیف می‌شود. هسته ژلاتینی دیسک از پارگی ایجاد شده در دیواره دیسک بیرون زده و درد آن در اثر تماس آن با عصب ایجاد می‌شود.

علت فرسایش زودهنگام دیسک چیست ؟

عوامل مختلفی ممکن است موجب فرسایش در دیسک کمر شود:

• ژنتیک
• استعمال دخانیات
• برخی از ورزش ها و یا حتی شغل ها

علت و علائم بیرون زدگی دیسک کمر

با افزایش سن افراد، مواد مایع مرکز دیسک از بین میرود و دیسک ها سخت می شوند و دیگر مانند یک بالشتک نرم نیستند. این عامل باعث جابه جایی مرکز دیسک ، ترک خوردن و ایجاد شکاف در دیسک می شود و در نهایت پارگی و بیرون زدگی دیسک کمر ایجاد میشود. بیشترین بیرون زدگی و پاره شدن دیسک کمر در ناحیه تحتانی دو تا از دیسک های کمر به وجود می آید.از علائم بیرون زدگی دیسک می توان به موارد زیر اشاره کرد ، البته برای تشخیص حتما باید توسط متخصص ستون فقرات معاینه شوید :

• درد ناگهانی در پشت حین فعالیت بدنی
• اختلال در حفظ تعادل
• درد و سفتی در ناحیه کمر
• درد در باسن و ساق پاها
• اسپاسم عضلانی
• گزگز یا بی حسی و ضعف در پاها
• بی اختیاری ادرار و مدفوع و فلج اندام های تحتانی در موارد شدید

تشخیص بیرون زدگی دیسک کمر

ابتدا پزشک شرایط بیمار را بررسی می‌کند (شرایط بیمار: علائم، سابقه آسیب دیدگی و…). سپس پزشک با معاینه منشا درد را پیدا کرده و آزمایشاتی را برای بی حسی یا ضعف عضلات انجام می‌دهد. در نهایت پزشک آزمایش های تصویربرداری را برای فرد تجویز می‌کند، که این آزمایشات شامل ام آر آی، سی تی اسکن، نوار عصب و عضله، تست هدایت عصبی، رادیوگرافی، میلوگرام می‌باشد.

ام آرآی: در این نوع تصویربرداری میدان مغناطیسی و امواج رادیو فرکانسی برای تهیه تصاویر بافت نرم ستون فقرات استفاده می‌شود. آزمایش ام آر آی دیسک آسیب دیده و همچنین اینکه آیا مشکل فشردگی عصب وجود دارد یا خیر ، زائده های استخوانی، تومورهای نخاعی، آبسه را نیز نشان می‌دهد.

MRI از کیفیت تصویر بهتری نسبت به رادیوگرافی برای نشان دادن عصب و دیسک ها برخوردار است.

سی تی اسکن: این نوع تصویربرداری با استفاده از پرتو اشعه ایکس انجام می‌شود و از رایانه برای تهیه تصاویر دو بعدی ستون فقرات استفاده می‌شود. برای تایید آسیب دیسک از این نوع تصویر برداری استفاده می‌شود.

نوار عصب و عضله: این نوار فعالیت الکتریکی عضلات را اندازه گیری می‌کند. نحوه عملکرد این دستگاه به این شکل است که سوزن هایی در عضلات فرو می‌کند و نتیجه روی دستگاه مشخص می‌شود.

تست هدایت عصبی: این تست مشابه نوار عصب و عضله می‌باشد و این آزمایش‌ آسیب‌دیدگی عصب و ضعف عضلات را نشان می‌دهد، اینکه عصب چطور سیگنال الکتریکی را از یک سر عصب به سر دیگر انتقال می‌دهد را اندازه گیری می‌کند.

رادیوگرافی: مهره‌های استخوانی ستون فقرات در عکس دیده میشود که در چه وضعیتی قرار دارد. در عکس رادیوگرافی علاوه بر نزدیک شدن مهره ها به هم، تغییرات آرتریتی، خارهای استخوانی یا شکستگی را نیز نشان می‌دهد. برای تشخیص بیرون زدگی دیسک کمر این آزمایش به تنهایی کافی نیست.

میلوگرام: نوعی رادیوگرافی که در آن ماده حاجب به روش اسپاینال تب در کانال نخاعی تزریق می‌شود. سپس فلوئورسکوپ اشعه ایکس تصاویر تشکیل شده را ثبت می‌کند. ماده رنگی در تصویر به رنگ سفید دیده می‌شود به همین دلیل نخاع و کانال نخاعی با جزئیات دیده می‌شود. در برخی از موارد سی تی اسکن را بعد از میلوگرام انجام می‌دهند. میلوگرام مواردی همچون تومورنخاعی، آبسه، زائده نخاعی، تحت فشار قرار گرفتن عصب در اثر فتق دیسک را نشان خواهد داد.

درمان بیرون زدگی دیسک کمر

معاینه دقیق بالینی معمولا برای تشخیص کافی است ولی انجام MRI کمک کننده می باشد، انجام نوار عصب به افزایش دقت تشخیص کمک می کند. بسته به شدت علائم فتق دیسک، درمان های فیزیوتراپی و تمرینات ورزشی ، داروهای شل کننده عضله، داروهای ضد درد، داروهای ضد التهاب، تزریق کورتون در محل فتق و انجام عمل جراحی برای آن به کار می روند.

بیشتر از ۸۰ تا ۹۰ درصد افرادی که دچاربیرون زدگی دیسک کمر هستند بدون عمل جراحی درمان میشوند. معمولا پزشکان درچندهفته اول درمان های اولیه که نیازی به عمل جراحی ندارد را برروی بیمار انجام میدهند و زمانیکه با این درمان ها بیمار بهبود نیافت و درد در بدن او باقی ماند پزشک انجام عمل جراحی را ضروری میداند.

خود مراقبتی

شما می‌توانید با مراقبت از خود به شیوه های مختلف بیرون زدگی دیسک خود را درمان کنید. اینکه چه کارهایی را باید انجام دهید به شرح زیر است:

• استراحت کردن
• کمپرس آب سرد: استفاده از کمپرس آب سرد برای نواحی متورم و ملتهب مفید است. تعداد دفعات استفاده از کمپرس آب سرد را باید از پزشک معالج خود بپرسید.
• کمپرس آب گرم: گرم کردن عضلات گرفته و دردناک را آرام می‌کند و جریان خون را بهبود می‌دهد، در نتیجه اکسیژن بیشتری به عضلات و مواد مغذی بیشتری به دیسک آسیب دیده خواهد رسانید. درباره مدت زمان یخ درمانی و گرما درمانی حتما با پزشک خود مشورت کنید و او را در جریان قرار دهید.

درمان دارویی

درمان به وسیله داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب برای کاهش تورم و تسکین درد به کار می‌رود. (مانند آسپرین، ایبوپروفن و سلکسیب)

استامینوفن درد را تسکین می‌دهد اما به علت نداشتن اثر ضدالتهاب و ایجاد زخم معده و مشکلات کلیوی و کبدی پیشنهاد نمی‌شود.

شل کننده‌های عضلانی برای کنترل گرفتگی‌های عضلانی تجویز می‌شود.(مانند متاکاربامول، کاریسوپرودول و سیکلوبنزاپرین)

استروئیدها نیز برای کاهش ورم و التهاب برای دوره ۵ روزه به صورت کاهشی آن را مصرف می‌کنند. داروی استروئیدی درد را سریعا تسکین می‌دهد. می توان با تزریق استروئید نیز به کاهش التهاب و ورم عصب ها کمک کرد. اگرچه اثر آن موقتی است و باید آن را تکرار کرد.

طب فیزیکی برای درمان دیسک کمر

طب فیزیکی نقش مهمی در بهبود بیرون زدگی دیسک دارد. درمان‌های غیرفعال، شامل ماساژ بافت‌های عمقی، گرما و سرما درمانی، تحریک الکتریکی (مانند TENS) و هیدروتراپی (آب درمانی) بدن را شل می‌کند.

طب سوزنی

طب سوزنی بدن را تحریک به تولید اندورفین، یعنی مسکن طبیعی بدن می‌کند. طب سوزنی نقاطی را تحریک می‌کند که در امتداد مریدین‌های (معادل گذرگاه‌های عصبی) آسیب دیده در اثر بیرون زدگی دیسک قرار دارند؛ در نتیجه فرایند التیام با افزایش یافتن جریان خون اتفاق میفتد.

تزریق PRP برای درمان دیسک

درمان با پلاسمای سرشار از پلاکت (PRP) درمانی کاملا طبیعی برای درمان مفصل‌های آسیب دیده به شمار می‌آید. برای به دست آوردن PRP ابتدا مقدار کمی خون از خود بیمار گرفته و در سانتریفیوژ چرخانده تا پلاکت‌های آن غلیظ شود و سپس این محلول در ناحیهٔ آسیب دیده تزریق می‌شود.

اوزون تراپی

گاز اکسیژن ـ اوزون در دیسک برجسته تزریق می‌شود. اوزون مستقیماً داخل دیسک تزریق و باعث کاهش حجم داخل دیسک می‌شود.بعد از کاهش حجم دیسک، فشار روی عصب‌ها نیز کم می‌شود. کم شدن فشار موجب تسکین درد می‌شود.

ورزش کردن

ورزش برای درمان بیرون زدگی دیسک کمر جز مواردی است که نباید فراموش کنید. حرکات مناسب ورزشی را می‌توانید با پزشک خود در میان بگذارید و آن ها را به نحو احسنت انجام دهید.

عوارض درمان نکردن فتق دیسک 

در نقطه پایانی کانال نخاعی رشته اعصابی وجود دارند که شبیه به دم اسب هستند که به آن ها کودااکویینا گفته می شود. وظیفه این اعصاب این است که تحریک های ارادی و غیر ارادی را به نخاع انتقال دهند و در صورتی که این رشته اعصاب در فشار ناشی از بیرون زدگی دیسک قرار بگیرند ممکن است توانایی خود در انتقال پیام را از دست بدهند. بنابراین لازم است در سریعترین زمان ممکن بیرون زدگی دیسک کمر درمان شود زیرا امکان فلج فرد وجود دارد و ممکن است فرد بیمار توانایی حرکتی خود را از دست بدهد.